Эстәлеккә күсергә

Федерико Гарсиа Лорка

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Федерико Гарсиа Лорка
исп. Federico García Lorca
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Испания[3][4]
Тыуған ваҡыттағы исеме исп. Federico del Sagrado Corazón de Jesús García Lorca
Вторая фамилия в испанском имени Lorca[d]
Тыуған көнө 5 июнь 1898({{padleft:1898|4|0}}-{{padleft:6|2|0}}-{{padleft:5|2|0}})[2][5][1][…]
Тыуған урыны Фуэнте-Вакерос[d], Гранада[d], Андалусия[d], Испания[5][6][7][…]
Вафат булған көнө 19 август 1936({{padleft:1936|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:19|2|0}})[8][9][10][…] (38 йәш)
Вафат булған урыны Виснар[d], Гранада[d], Андалусия[d], Испания[7]
Үлем төрө Walk[d][11][12]
Үлем сәбәбе пуля (снаряд ярсығы) яраһы[d][11]
Ерләнгән урыны билдәһеҙ[13][14]
Атаһы Federico García Rodríguez[d]
Әсәһе Vicenta Lorca Romero[d]
Бер туғандары Francisco García Lorca[d], Isabel García Lorca[d] һәм Concepción García Lorca[d]
Внебрачный партнёр Rafael Rodríguez Rapún[d] һәм Emilio Aladrén[d]
Туған тел Испан теле
Яҙма әҫәрҙәр теле Испан теле
Һөнәр төрө театр режиссёры, поэт-песенник, драматург, шағир
Уҡыу йорто Гранадский университет[d]
Факультет философии и гуманитарных наук Гранадского университета[d]
Кемдә уҡыған Martín Domínguez Berrueta[d]
Сексуаль йүнәлеш Гомосексуализм[d][15]
Музыка ҡоралы фортепиано
Сәнғәт йүнәлеше поколение 27 года[d]
Милке Бутылка рома с сифоном[d]
Жанр Театр, шиғриәт һәм сәнғәт
Изображение памятной доски
Защитник авторских прав reproduction right not represented by CISAC member[d][16]
Хеҙмәттәре тупланмаһы Центр искусств королевы Софии[d] һәм Национальный музей изящных искусств[d][17]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d]
Файлы артиста по адресу Frick Art Research Library[d]
Досье в Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d][18]
Авторҙың Викимилектәге ҡалыбы Federico García Lorca
 Федерико Гарсиа Лорка Викимилектә

Федери́ко Гарси́а Ло́рка (исп. Federico García Lorca [feðeˈɾiko ɣarˈθi.a ˈlorka]; 5 июнь 1898 йыл — 19 август 1936 йыл) — испан шағиры һәм драматург, музыкант һәм художник-график. «Поколение 27 года» төркөмөндә ҡатнаша. XX быуат испан мәҙәниәтенең сағыу һәм әһәмиәтле эшмәкәрҙәренең береһе. Испанияла Граждандар һуғышы башланыр алдынан үлтерелә[19][20], ләкин кәүҙәһе табылмай.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Лорка 1898 йылдың 5 июнендә Испанияның Гранада провинцияһының Фуэнте-Вакерос ҡаласығында тыуа. Атаһы ер биләүсе Федерико Гарсия Родригес уңдырышлы үҙәндә урынлашҡан ферма тота, ҡала үҙәгендә уңайлы виллаһы була. Гарсия Родригес шәкәр сәнәғәтендә бигерәк тә ныҡ байый. Гарсия Лорканың әсәһе Висента Лорка Ромеро уҡытыусы була.

Малай мәктәптә шәп уҡыусылар иҫәбендә булмай. 1909 йылда ғаилә Гранадаға күсә. 1910-сы йылдарҙа Федерико урындағы художестволы үҙешмәкәрлектә әүҙем ҡатнаша. 1914 йылда Лорка Гранада университетында хоҡуҡ белемен, фәлсәфә һәм әҙәбиәтте өйрәнә башлай. Гарсиа Лорка ил буйлап күп сәйәхәт итә. 1918 йылда Лорканың беренсе шиғыр йыйынтығы Impresiones y paisajes («Тәьҫораттар һәм пейзаждар») сыға, ул коммерция уңышы килтермәһә лә, билдәлелек бирә.

1919 йылда Гарсиа Лорка Мадридҡа килә. Баш ҡала университетында ул Сальвадор Дали һәм Луис Бунюэль, шулай уҡ «Эслава» театры директоры Грегорио Мартинес Сьерра менән таныша. Мартинес Сьерра үтенесе буйынса Лорка El maleficio de la mariposa («Күбәләк сихыры») тигән тәүге пьесаһын яҙа һәм уны сәхнәгә ҡуя (1919—1920). 1928 йылға тиклем Мадрид университетында уҡый.

Артабан Гарсиа Лорка авангардист рәссамдар араһында танылыу ала. Уның яңы шиғыр йыйынтыҡтары, шул иҫәптән Romancero gitano («Сиған романсероһы», 1928) сыға. Был шиғырҙарҙа шағир, үҙе әйтмешләй, «сиған мифологияһын бөгөнгө ысынбарлыҡ менән ҡушырға теләй».

Бер йылдан Гарсиа Лорка Нью-Йоркҡа китә, тиҙҙән Poeta en Nueva York («Шағир Нью-Йоркта» тигән шиғыр йыйынтығы, 1931), El público («Публика», 1931, 1936) һәм Así que pasen cinco años («Биш йыл үткәс», 1931) тигән пьесалары донъя күрә.

Шағирҙың Испанияға ҡайтыуы Примо де Ривера режимы ҡолау һәм Икенсе испан республикаһы урынлашыу менән тап килә. 1931 йылда Гарсиа Лорканы La Barraca («Балаган») студенттар театры директоры итеп тәғәйенләйҙәр. Театрҙа эшләгәндә Лорка иң билдәле пьесаларын яҙа: Bodas de sangre («Ҡанлы туйҙар»), Yerma («Йерма») һәм La casa de Bernarda Alba («Бернарда Альбаның йорто»).

1936 йылдың йәйендә Гарсиа Лорка Мексикаға барып ҡайтыуҙы планлаштыра, әммә тәүҙә тыуған яҡтарына ҡайтып килергә була. Граждандар һуғышының башы булып торғән хәрби фетнәнән өс көн алда испан һулдары һәм һайланған республика власы яҡлы булған Гарсиа Лорка Мадридтан Гранадаға китә, унда хәлдең хәүефле булыуы ла уны туҡтатмай: Испанияның көньяғында уңдар көслө була. 1936 йылдың 16 авгусында франкосылар Гарсиа Лорканы шағир Луис Росалес (уның ағай-әнеләре фалангист була) өйөндә ҡулға ала һәм фараз буйынса икенсе көндө губернатор Вальдес Гусман бойороғо буйынса атып үлтерә һәм Фуэнте Гранденан ике километр алыҫлыҡтаға берурында йәшерен ерләй. Бнан һуң генерал Франко үлгәнсе Гарсиа Лорканың китаптары Испанияла тыйылған була.

Шағир үлтерелмәгән, ә эҙһеҙ юғалған тигән версия ла бар. 2008 йылда Лорка менән бергә атылған уҡытыусының ейәнсәре туғандар ҡәберлегенә эксгумация үткәреүҙе талап итә. Ошо һәм тағы 18 туғандар ҡәберенә эксгумация судья Бальтасар Гарсон бойороғо буйынса үткәрелә, бойороҡто ул үҙ ихтыяры менән бирә, шунлыҡтан вазифаһын юғалта һәм вазифаһын арттырып файҙаланған өсөн енәйәт ҡылыуҙа ғәйепләнә. Ҡәберҙә лә, фажиғә булған урын тип иҫәпләнгән тотош муниципаль округта ла бер ниндәй мәйет ҡалдыҡтары табылмай.

Мифик бер версия буйынса, яраланған шағирҙы йәшерен рәүештә Аргентинаға алып киткәндәр, әммә ул үҙенең исемен дә, үткәнен дә иҫкә төшөрә алмаған.

2015 йылда Cadena SUR радиоһының испан селтәре 22 апрелдә Гранада Баш полиция идаралығы архивынан бығаса билдәһеҙ булған документтарҙы баҫтыра, унда Федерико Гарсиа Лорканы франкосылар атып үлтереүе раҫлана.

Гарсиа Лорканың әҫәрҙәре күп телдәргә тәржемә ителгән; рус теленә уларҙы М. Цветаева, Н. Асеев, В. Парнах, А. Гелескул, Юнна Мориц, Н. Трауберг, Н. Малиновская, Б. Дубин, Н. Ванханен, К. М. Гусев һәм башҡалар тәржемә итә.

Әҫәрҙәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Мадридта Лорка һәйкәле (Plaza de Santa Ana)

Проза

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Impresiones u paisajes (Тәьҫораттар һәм пейзаждар, 1918)

Шиғыр йыйынтыҡтары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Libro de poemas (Шиғыр китабы, 1921)
  • Poema del cante jondo (Канте хондо тураһында шиғырҙар, 1921, изд. 1931)
  • Primeras canciones (Беренсе йырҙар, 1921—1922, изд. 1936)
  • Canciones (Йырҙар, 1921—1924, изд. 1927)
  • Oda a Salvador Dalí (Сальвадор Далиға ода, 1926)
  • Romancero gitano (Сиған романсероһы, 1928 й. баҫ.)
  • Poeta en Nueva York (Шағир Нью-Йоркта, 1929—1930, изд. 1940)
  • Llanto por Ignacio Sánchez Mejías (Игнасио Санчес Мехиас өсөн һыҡтау, 1935)
  • Seis poemas gallegos (Галисийса алты шиғыр, изд. 1935)
  • Diván del Tamarit (Тамарит диваны, 1936, 1938 й. баҫ.)
  • Sonetos del amor oscuro (Ҡараһыу мөхәббәт тураһында сонеттар, 1936)

Пьесалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Mariana Pineda (Мариана Пинеда, 1927)
  • La zapatera prodigiosa (Һоҡланғыс башмаксы, 1930)
  • Retablillo de Don Cristóbal (Дон Кристобальдең балаганы)
  • El público (Публика, 1930)
  • Así que pasen cinco años (Биш йыл үткәс, 1930)
  • Amor de don Perlimplín con Belisa en su jardín (Дон Перлимплиндың мөхәббәте, 1933)
  • Bodas de sangre (Ҡанлы туй, 1933)
  • Yerma (Йерма, 1934)
  • Doña Rosita la soltera o el lenguaje de las flores (Донья Росита, ҡыҙ, йәки Сәскәләр теле), 1935)
  • La casa de Bernarda Alba (Бернарда Альбаның йорто, 1936)

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118537598 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. ↑ LIBRIS — Национальная библиотека Швеции, 2018.
  4. ↑ https://datos.gob.es/es/catalogo/e00123904-autores-espanoles-en-dominio-publico-fallecidos-desde-1900
  5. ↑ 5,0 5,1 Краткая литературная энциклопедия (урыҫ) — М.: Советская энциклопедия, 1962. — Т. 2.
  6. ↑ Federico García Lorca // Diccionario biográfico español (исп.) — Real Academia de la Historia, 2011.
  7. ↑ 7,0 7,1 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  8. ↑ Frederico Garcia Lorca // Internet Broadway Database (ингл.) — 2000.
  9. ↑ Itaú Cultural Federico García Lorca // https://enciclopedia.itaucultural.org.br/pessoa397654/federico-garcia-lorca (порт.) — São Paulo: Itaú Cultural, 2001. — ISBN 978-85-7979-060-7
  10. ↑ Federico García Lorca // Find a Grave (ингл.) — 1996.
  11. ↑ 11,0 11,1 Престон П. El holocausto español: Odio y exterminio en la Guerra Civil y después — 2011. — Б. 248. — ISBN 978-84-672-4533-2
  12. ↑ Gibson I. Vida, pasión y muerte de Federico García Lorca, 1898-1936 (исп.) — Barcelona: Plaza & Janés, 1998. — P. 696. — 837 с. — ISBN 84-01-55007-6
  13. ↑ https://equltura.com/personajes/federico-garcia-lorca-la-eterna-busqueda-de-los-restos-del-poeta/
  14. ↑ Find a Grave (ингл.) — 1996.
  15. ↑ Stainton L. A., Bell A. Federico García Lorca // Encyclopædia Britannica (билдәһеҙ) — Encyclopædia Britannica, Inc., 1768.
  16. ↑ GarciaLorca, Federico // https://web.archive.org/web/20210630075411/https://www.dacs.org.uk/licensing-works/artist-search/artist-details?ArtistId=ced39fdc-1a22-444c-9242-dfea4560dea7
  17. ↑ https://www.bellasartes.gob.ar/
  18. ↑ https://data.performing-arts.ch/a/278d593f-14eb-4d18-bfad-19f94aa4b63c / под ред. Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы
  19. ↑ Ian Gibson, The Assassination of Federico García Lorca. Penguin (1983) ISBN 0-14-006473-7
  20. ↑ Estefania, Rafael. Poet's death still troubles Spain, BBC News (18 August 2006). 14 октябрь 2008 тикшерелгән.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Федерико_Гарсиа_Лорка&oldid=1269145» битенән алынған