Ярҙамлы (ҡала)
| Ярҙамлы | |
| әзерб. Yardımlı | |
 | |
| Рәсми атамаһы | Yardımlı |
|---|---|
| Дәүләт |
 Әзербайжан[1] |
| Административ үҙәге | Ярдымлинский район[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Ярдымлинский район[d] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+4:00[d] |
| Халыҡ һаны |
7623 кеше (2020), 7700 кеше[2] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 1068 ± 1 метр |
 | |
| Бында ерләнгән кешеләр категорияһы | Q102105525? |
 | |
Ярҙамлы, Ярдымлы (әзерб. Yardımlı) — Әзербайжандағы ҡала, шул уҡ исемле райондың административ үҙәге.
Тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Топонимды төрлөсә аңлаталар..Ярдымлы географик атамаһы Урал һәм Волга йылғаһы араһы территорияһында йәшәгән эрдим[3] йәки эрдем ҡәбиләһе исеменән килеп сыҡҡан тигән фараз бар (VIII быуат аҙағы)[4]
Фараздарҙың береһе буйынса, ул «эртим» һүҙенән килеп сыҡҡан. «Эртим» — бәшнәк ырыуҙарының береһенең исеме. Иҫке төрөк телендә батыр, рыцарь тигәнде аңлата. 1924 йылда археолог И. Азимбеков топонимды төрөк телендәге «ярҙам итеүселәр» тип аңлата. Риүәйәттәрҙең береһе буйынса, бында Али исемле мәшһүр берәү килгән һәм бик ауыр тау шарттарында йәшәгән кешеләргә ярҙам иткән, күп һыу тирмәне төҙөгән, был абруйлы кешенең ваҡытлы резиденцияһын «Ярҙам Али» тип атағандар[5]
«Әзербайжан VII—IX быуаттарҙа» монографияһында әзербайжан тарихсыһы Зыя Буниятов «Ярҙам» ҡалаһының урынын Әрдәбилдән төньяҡта урынлашҡан тип билдәләй[6].
Халҡы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]«Кавказ календары» мәғлүмәттәре буйынса, 1912 йылда Ленкоран өйәҙе Баҡы губернаһы Ярҙамлы ауылында 377 кеше йәшәгән, башлыса «татарҙар» (йәғни әзербайжандар)[7]. 1915 йылғы «Кавказ календары» Ярҙамлыла 145 кеше, шулай уҡ «татарҙар» (әзербайжандар) типкүрһәтә[8].
1979 йылғы халыҡ иҫәбен алыу буйынса Ярҙамлыла 3114 кеше йәшәгән[9], ә 1989 йылғы халыҡ иҫәбен алыу 3,438 кеше[10]. 2010 йылда ҡала халҡы 6700 кеше тәшкил итә[11].
Келәм туҡыуҙан тыш[12] бында игенселек, йөҙөмсөлөк кеүек тармаҡтар үҫешкән һ. б.[13]
Ҡалала уртаса ғүмер оҙайлығы 80 — 90 йәш[4].
Шулай уҡ ҡарағыҙ
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Әзербайжан
- Ярҙамлы районы
- Әзербайжандың административ-территориаль бүленеше
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ GEOnet Names Server — 2018.
- ↑ https://www.stat.gov.az/source/demoqraphy/ap/en/2_6en.xls
- ↑ Гейбуллаев, Гиясаддин Аскер оглы. Топонимия Азербайджана. — Баку, Элм, 1986-08-28. — 198 с. Архивная копия от 12 февраль 2019 на Wayback Machine
- ↑ 4,0 4,1 Ярдымлы, Азербайджан. gomap.az. Дата обращения: 11 февраль 2019. Архивировано 8 октябрь 2018 года.
- ↑ Discovery Azerbaijan - Yardımlı. Дата обращения: 6 апрель 2013. Архивировано 27 апрель 2013 года. 2013 йыл 27 апрель архивланған.
- ↑ http://www.seismology.az/ru/stations/36. www.seismology.az. Дата обращения: 11 февраль 2019. Архивировано 15 октябрь 2020 года.
- ↑ Кавказский календарь на 1912 год. Отдел статистический. — Тифлис, 1911. — С. 231.
- ↑ Кавказский календарь на 1915 год. Отдел статистический. — Тифлис. — С. 214.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 г. Численность городского населения союзных республик (кроме РСФСР), их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу, Демоскоп Weekly. 5 май 2012 тикшерелгән.
- ↑ Демоскоп Weekly - Электронная версия бюллетеня Население и общество. Всесоюзная перепись населения 1989 г. Институт демографии Государственного университета - Высшей школы экономики. — Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. Дата обращения: 22 сентябрь 2010. Архивировано 4 февраль 2012 года.
- ↑ THE STATE STATISTICAL COMMITTEE OF THE REPUBLIC OF AZERBAIJAN. Дата обращения: 14 апрель 2011. Архивировано 12 май 2011 года.
- ↑ Региональный Mədəniyyət və Turizm Gəncə İdarəsi. regex.mctgov.az. Дата обращения: 11 февраль 2019. Архивировано 12 февраль 2019 года. 2019 йыл 12 февраль архивланған.
- ↑ Город Ярдымлы. chrontime.com. Дата обращения: 11 февраль 2019. Архивировано 12 февраль 2019 года.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Сайт Ярдымлы 2020 йыл 19 февраль архивланған.
- Климат: Ярдымлы - Климатический график, График температуры, Климатическая таблица - ru.Climate-Data.org. ru.climate-data.org. Дата обращения: 8 октябрь 2018. Архивировано 8 октябрь 2018 года.
- Rayon haqqında (ингл.). nmdk.gov.az. Дата обращения: 8 октябрь 2018. Архивировано 19 май 2019 года.
- Yardımlı Rayonu haqqında məlumat (төр.). forum.azeri.net. Дата обращения: 8 октябрь 2018. Архивировано 9 октябрь 2018 года.
- Ярдымлы на сайте Министерства культуры и туризма Азербайджана 2018 йыл 8 октябрь архивланған.
Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.