Эстәлеккә күсергә

Аштон Фредерик

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Аштон Фредерик
ингл. Frederick Ashton
Рәсем
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Бөйөк Британия
Титул рыцарь-бакалавр[d]
Тыуған көнө 17 сентябрь 1904({{padleft:1904|4|0}}-{{padleft:9|2|0}}-{{padleft:17|2|0}})[2][3][4][…]
Тыуған урыны Гуаякиль[d], Эквадор
Вафат булған көнө 18 октябрь 1988({{padleft:1988|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:18|2|0}})[2][3] (84 йәш) или 18 август 1988({{padleft:1988|4|0}}-{{padleft:8|2|0}}-{{padleft:18|2|0}})[5] (83 йәш)
Вафат булған урыны Суффолк[d], Англия, Бөйөк Британия
Һөнәр төрө бейеүсе, хореограф, балет артисы, сценарий яҙыусы, либреттист
Эшмәкәрлек төрө хореография[d], балет[6], бейеү[6] һәм хореография[6]
Уҡыу йорто Dover College[d]
Сексуаль йүнәлеш Гомосексуализм[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Досье в Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d][7]
 Аштон Фредерик Викимилектә

Сэр Фредерик Уильям Малландейн Аштон (ингл. Frederick William Mallandaine Ashton; 17 сентябрь 1904 йыл, Гуаякиль — 18 октябрь 1988 йыл, Суффолк) — инглиз балетмейстеры, үҙ ваҡытында Көнбайыш Европаның алдынғы хореографтарының береһе. 1963—1970 йылдарҙа Король балеты труппаһы етәксеһе. Кеннет Макмиллан менән бер рәттән — инглиз балеты репертуарына нигеҙ һалыусы[8]; беренсе милли инглиз балеты авторы («Трагедия моды[en]», 1926).

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Фредерик Аштон 1904 йылда Эквадорҙың Гуаякиль ҡалаһында тыуа, унда атаһы дипломат булып хеҙмәт итә. Өс йәшендә ата-әсәһе менән бергә Перуға, Лимаға күсә, бында уның бала сағы, үҫмер йылдары үтә[8]. 1917 йылда 13 йәш булғанда, Аштон Лиманың муниципаль театрында Павлова Аннаның сығышын күрә, был уның тормошон үҙгәртә — ул балетҡа ғашиҡ була һәм ошо ваҡыттан алып бейеүсе булырға ҡарар итә. Һуңыраҡ ул, рус балеринаһы сығышының бөтә ғүмеренә тәьҫире тураһында әйтә: «Ул рух ине, ул ялҡын ине, ләкин кеше түгел <...> Ул мине үҙенең ағыуы менән зарарланы, һәм ошо кистән алып мин тик бейергә генә теләнем»[8]. 1919 йылда ата-әсәһе уны Бөйөк Британияға, Дувр колледжына уҡырға ебәрә, ул уны тамамламай[8].

Колледжды ташлап, Аштондың Лондонға күсә, унда француз һәм испан телдәрен белеү арҡаһында Ситиҙа эш таба, сөнки 1924 йылда уның атаһы үҙ-үҙенә ҡул һала, әсәһе балалар менән Англияға күсенә һәм Фредерикҡа ғаиләне ҡарау хәстәрләге йөкмәтелә. Эш хаҡының күп өлөшөн Дягилевтың Рус балеты бейеүсеһе Леонид Мясиндан шәхси дәрестәр алыуға тотона[9]. Лондондан китеп, Мясин Аштонға Нинет де Валуа, Леонид Мясин, Лидия Лопухова, Алисия Маркова һәм башҡалар менән бер рәттән, инглиз балетына нигеҙ һалыусы, хореограф һәм балет педагогы Мари Рамберға уҡырға барырға кәңәш итә[10]. Уның уҡыусылары араһында шулай уҡ Энтони Тюдор, Агнес де Милль, Уильям Чаппелл[en], Андре Ховард[en], «беренсе британ виртуозы» Гарольд Тёрнер[en], Пёрл Аргайл[en], Моррис Норман һәм башҡа күптәр була, ә уның балет мәктәбе тураһында ваҡыт үтеү менән «инглиз бейеүселәренең һәм хореографтарының емешле питомнигы» буласаҡ, тип һөйләйҙәр[9].

Дягилев антрепризаһының Лондон гастролдәре ваҡытында Аштон Аврора ролен башҡарыусы Ольга Спесивцева ҡатнашлығында Пётр Чайковскийҙың «Спящая красавица» балетын күрә, был балет ҙур тәьҫораттар ҡалдыра һәм классик балетты нығыраҡ яратырға мәжбүр итә. Уның хыялы бейеүсе булыу ине, әммә физик сифаттары быға мөмкинлек бирмәй. Шуға ҡарамаҫтан, Мари Рамбер, уҡыусыла хореографияға һәләттәр табып, уға үҙенең беренсе «Трагедия моды[en]» балетын ҡуйырға мөмкинлек бирә: ул «Рамбер клубы» ярҙамында 1926 йылдың 15 июнендә Лирик театр сәхнәһенең программа-ревю составында күрһәтелә. Был постановка уның труппаһының беренсе яҡшы сифатлы спектакле һәм Аштондың балетмейстер сифатында дебюты ғына түгел, шулай уҡ беренсе инглиз милли балет спектакле була. Уны «балет тарихында һынылышлы мәл» кеүек билдәләйҙәр, сөнки ул Эштондың карьераһына ла, шулай уҡ Рамберҙың балетына ла башланғыс һала[11].

1928 йылда ул Парижда Ида Рубинштейндың интернациональ труппа бейеүсеһе була, унда шул мәлгә Бронислава Нижинская хореограф була. Аштон һуңғараҡ уның мәктәбе һәм үҙенең ижадына йоғонтоһо тураһында хөрмәт менән иҫкә ала, ә үҙенең труппала ҡатнашыуы хаҡта ошолай ти: «Компания бик ҙур, ҡаты конкуренция һиҙелә. Әммә миңә борсолорға урын юҡ — мин, һис һүҙһеҙ, иң насар бейеүсе»[8]. Нижинская уның балетҡа һөйөүен һәм тырышлығын билдәләй, үҙенең бейеүселәре араһында уның мөнәсәбәтен айыра. Шулай уҡ, постановкаға йәлеп ителәме, юҡмы икәненә ҡарамаҫтан, ул труппала барлыҡ репетицияларға барырға рөхсәт ителгән берҙән-бер кеше була[8]. Рубинштейн антрепризаһында Аштон йыл самаһы сығыш яһай, Европаның күп кенә ҡалаларында гастролдәрҙә була (Вена, Неаполь, Париж, Монте-Карло һ. б.)[8]. Нижинская труппаны ҡалдырып киткәс, Аштон шулай уҡ унан китергә ҡарар итә һәм Лондонга күсеп китә, унда Рамбер үҙенең "Балет клубы" труппаһы өсөн балеттар ҡуйырға тәҡдим итә. Был осорҙа ул үҙенең педагогы һәм шулай ук кинематограф өсөн бер нисә "бер тапҡыр ҡулланыла торған" миниатюралар башҡара[8]. 1931 йылда Камарго Йәмғиәте (Society Camargo) өсөн «Фасад»[en] пародиялы балетын төҙөй, ул күп балет коллективтары репертуарында ҡала. 1933 йылда Нинет де Валуаның «Вик Уэллс» (һуңынан «Сэдлерс-Уэллс балл» — «Wells Sadler'Ballet ' s», 1957 йыл Король балеты)[12][13] Лондон коллективы өсөн балет ижад итә, ә 1935 йылда был труппаның төп балетмейстеры һәм художество етәкселәренең береһе була[14].

1939 йылда балетмейстер үҙ карьераһында беренсе тапҡыр сит ил Монте-Карло Рус балеты компанияһы өсөн «Каникулы дьявола» балетын ижад итә. («Devil' ' s Holiday»)[15]. Аштон шулай уҡ кино, дараматик спектаклдәр һәм опера постановкалары өсөн хореография булдыра. 1930-сы йылдарҙа ул башлыса күңел асыу балеттары ҡуя, Икенсе донъя һуғышы ваҡытында уның әҫәрҙәре шомлораҡ була.

1940 йылдар башында һәм 1950 йылдар башында төрлө балет труппларында эшләй, Париж балеттары өсөн — de Le Léonor Rêve әҫәрҙәр ижад итә, 1949, Бенджамин Бриттендың Франк Бридж темаһына вариациялар, Нью-Йорк Сити балеты өсөн — «Illuminations», 1950 һәм Бриттендың «Les Britten'Les ' s». Фильмдар өсөн бейеүҙәр һала, шул иҫәптән «Гофман әкиәттәре» (1951) һәм «Өс мөхәббәт тарихы» (1953) өсөн, Глайндборн опера фестивале һәм Ковент-Гарден өсөн опера постановкалары ҡуя[16][17][18][19].

1946 йылдың апрелендә Сезар Франк музыкаһына «Симфонические вариации» («variations Symphonic») балеты премьераһы уңышлы үтә. Тәнҡит уны ошолай һүрәтләй: «Бейеүселәрҙең йондоҙло составын Марго Фонтейн һәм Майкл Сомс етәкләй, ә Софья Федоровичтың ҡыҫҡа биҙәлеше әлегә тиклем классик һәм берҙән-бер мөмкин, тип иҫәпләнә»[20]. Был балет британ хореографы шедеврҙарының береһе тип таныла: «Әгәр ҙә Фредерик Аштондың барлыҡ ижадын бары тик ике эш менән билдәләргә тура килһә, улар, һис шикһеҙ, «Симфонические вариации» һәм «Тщетная предосторожность», булыр ине, әммә 1960-сы йылдарҙа балетмейстер әүҙем эшләүен дауам итә, һәм уның һуңғы эштәре араһында сағыу һәм күренекле спектаклдәрҙе айырып әйтергә мөмкин.»[21]. 1963 йылдан 1970 йылға тиклем инглиз Король балеты менән етәкселек итә[22]. Уның етәкселеге осоронда коллектив «матур тәрбиәләнгән бейеүселәрҙең һәм иҫтә ҡала торған үҙенсәлекле репертуарҙың танылыуына лайыҡ» булған. 1986 йылда Эдуард Элгар музыкаһына үҙенең һуңғы эшен — бер актлы «Колыбельная» («Nursery suite») балетын ижад итә; ул Король балет академияһы уҡыусылары өсөн тәғәйенләнә һәм королева-әсә һәм уның ике ҡыҙы — королева Елизавета II һәм принцесса Маргаретҡа бағышлана. 1988 йылда Суффолкта вафат була. Васыятына ярашлы үҙенең постановкаларына хоҡуҡты үҙенә яҡын булған бейеүселәргә һәм коллегаларына тапшыра[21].

Рәсәй бейеүсеһе Илзе Лиепа Британия балетмейстеры тураһында былай тип яҙа: «инглиз балет театрына нигеҙ һалыусы — сэр Фредерик Аштон — инглиз балетына нигеҙ һалыусы ғына түгел, шулай уҡ хореография сәнғәтен үҫтереү юлында күп кенә күренекле асыштар яһаусы ла. Ул йөҙҙән ашыу балет ҡуя, һоҡланғыс артистарҙың һәм хореографтарҙың тотош плеядаһын тәрбиәләй». Шулай уҡ уны образлы итеп «Балеттағы Шопен» тип атай, уның эштәре романтик һәм шул уҡ ваҡытта ирониялы. Бынан тыш, уның сәнғәте асылында бик инглизсә һәм бөтә донъяла яратыла.

Бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Британия империяһы ордены Командоры (1950), Почет Кавалерҙары Ордены (1962) һәм «Хеҙмәттәре өсөн» ордены эйәһе (1977). 1959 йылда Король Бейеү академияһының Елизавета II премияһы менән бүләкләнә, 1962 йылда балет өлкәһендәге ҡаҙаныштары өсөн рыцарь була, шул уҡ йылда — француз Почетлы легион ордены, ә 1963 йылда швед Данеброг ордены менән бүләкләнә. Ул «Лондон Ситиһының ирекле гражданы» исемен һәм Дарем университетының (1962), Көнсығыш Англия Университеты (1967), Лондон университеты (1970), Халла Университетының (1971) һәм Оксфорд университетының (1976) почётлы докторы дәрәжәләрен ала[23].

Постановкалары

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Record #46936974 // VIAF (билдәһеҙ) — [Dublin, Ohio]: OCLC, 2003.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 Frederick Ashton // SNAC (ингл.) — 2010.
  4. ↑ Frederick Ashton // Internet Broadway Database (ингл.) — 2000.
  5. ↑ Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Чешская национальная авторитетная база данных
  7. ↑ https://data.performing-arts.ch/a/daf41483-859f-4801-99ff-827c6e8586f7 / под ред. Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 Дудина, 2014
  9. ↑ 9,0 9,1 Дудина, 2014, с. 3
  10. ↑ Ashton, Sir Frederick William Mallandaine (1904–1988), choreographer and director (ингл.). Oxford Dictionary of National Biography. Дата обращения: 8 ноябрь 2020. Архивировано 8 ноябрь 2020 года.
  11. ↑ Briggs, Caroline. Ballet's Ashton celebrated in style // One-Minute World News, BBC News (1 июнь 2004). 8 ноябрь 2020 тикшерелгән.
  12. ↑ Красовская, 1973
  13. ↑ Фредерик Аштон. Информационно-аналитический портал «МУЗЫКАЛЬНЫЕ СЕЗОНЫ». Дата обращения: 8 ноябрь 2020. Архивировано 30 декабрь 2017 года.
  14. ↑ Григорович, 1981
  15. ↑ Sir Frederick Ashton - Great Choreographer and founder-figure of British ballet (инг.) // The Times. — 1988. — ISSN 0140-0460. Архивировано из первоисточника 8 ноябрь 2020.
  16. ↑ Frederick Ashton and His Ballets - 1949. web.archive.org (4 февраль 2012). Дата обращения: 7 июль 2020.
  17. ↑ Frederick Ashton and His Ballets - 1950. web.archive.org (4 февраль 2012). Дата обращения: 7 июль 2020.
  18. ↑ ダイヤモンドの種類とその選び方. web.archive.org (15 декабрь 2018). Дата обращения: 7 июль 2020.
  19. ↑ Frederick Ashton and His Ballets - 1953. web.archive.org (4 февраль 2012). Дата обращения: 7 июль 2020.
  20. ↑ Дудина, 2015, с. 3
  21. ↑ 21,0 21,1 Дудина, 2015, с. 4
  22. ↑ Григорович, 1981, с. 36
  23. ↑ Ashton, Sir Frederick (William Mallandaine), (17 Sept. 1904–18 Aug. 1988), Founder-choreographer to the Royal Ballet (Principal Choreographer, 1933–70, and Director, 1963–70) (ингл.). WHO'S WHO & WHO WAS WHO. Дата обращения: 2 август 2020. Архивировано 11 ғинуар 2020 года.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Балет. Энциклопедия / Гл. ред. Ю. Н. Григорович. — М.: Советская энциклопедия, 1981. — 623 с.
  • Гарафола, Линн. Русский балет Дягилева / Пер. с англ. М. Ивониной, О. Левенкова. — Пермь.: Книжный мир, 2009. — 480 с. — ISBN 973-5-903-861-06-4.
  • Дудина, Марина. Фредерик Аштон. К юбилею великого мастера // PRO Танец. — 2014. — № 03 (10). — С. 2—4.
  • Дудина, Марина. Фредерик Аштон. К юбилею великого мастера // PRO Танец. — 2015. — № 04 (11). — С. 2—4.
  • Красовская В. М. Аштон, Фредерик // А — Гонг. — М. : Советская энциклопедия : Советский композитор, 1973. — Стб. 262—263. — (Энциклопедии. Словари. Справочники : Музыкальная энциклопедия : [в 6 т.] / гл. ред. Ю. В. Келдыш ; 1973—1982, т. 1).
  • Frederick Ashton: a choreographer and his ballets by Zoë Dominic and John Selwyn Gilbert. London: Harrap, 1971. ISBN 024550351X
  • Frederick Ashton and his ballets by David Vaughan. London: A. and C. Black, 1977. ISBN 0394410858
  • Secret Muses: The Life of Frederick Ashton by Julie Kavanagh. London: Faber, 1996. ISBN 0571143520
  • Following Sir Fred’s Steps: Ashton’s Legacy edited by Stephanie Jordan and Andrée Grau. London: Dance Books, 1996. ISBN 1852730471
  • A network of Styles: Discovering the Choreographed Movement of Frederick Ashton by Geraldine Morris. University of Surrey, 2000.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Аштон_Фредерик&oldid=1190238» битенән алынған