Бәғәнәш

Бәғәнәш
Башаҡлы бәғәнәш — Бәғәнәш ырыуыныңтипик төрө рода Воронец
Фәнни классификация
Батшалыҡ: Үҫемлектәр Бүлексә: Ябыҡ орлоҡлолар Класс: Ике өлөшлөләр Тәртип: Лютик сәскәлеләр Ғаилә: Лютиковые Суб-ғаилә: Ranunculoideae Триба: Actaeeae Ырыу: Бәғәнәш
Латинса исеме
Actaea L., 1753
syn.
Actinospora Turcz. Pityrosperma Siebold & Zucc.

Бәғәнәш (лат. Actaea) — лютик һымаҡтар ғаиләһенә ҡараған үҫемлек заты.

О. В. Томе, «Flora von Deutschland, Österreich und der Schweiz», 1885 китабынан ботаник иллюстрация

Ботаник яҙма

Күп йыллыҡ үлән. Һабағы төҙ, тигеҙ япраҡланған, 60—70 см бейеклектә. Япрағы ике, өс бүлемле өсәрле, япраҡсаһы киң оҙонса, тупаҫ йәки ҡыҫҡа осло, төбөндә япраҡ һабағы барлыҡҡа килтерә. Сәскәһе аҡ, ваҡ, сәскәлеге — ҡыҫҡа, оҙонса тәлгәш. Май—июндә сәскә ата. Емеше — ҡыҙыл йәки ҡара еләк, июлдә өлгөрә.

Таралышы

Яҡынса 10 төрө билдәле, Төньяҡ ярымшарҙа таралған. Башҡортостанда 2 төрө үҫә: башаҡлы бәғәнәш, ҡыҙыл емешле бәғәнәш. Күләгәле урманда үҫә, ҡыҙыл емешле бәғәнәш Башҡортостандың Урал алдында һәм Башҡортостан (Көньяҡ) Уралында таралған, башаҡлы бәғәнәш — республиканың бөтә территорияһында. Декоратив, ағыулы үҫемлек.

Составы

Составында алкалоидтар, сапониндар һ.б. бар, халыҡ медицинаһында ҡулланыла.

Әҙәбиәт

• Ҡалып:ТраврастСССР
• Шипчинский Н.В. Род 521. Воронец — Actaea // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1937. — Т. VII. — С. 79—82. — 792 + XXVI с. — 5200 экз.
• Шипчинский Н.В. Род 522. Клопогон — Cimicifuga // Флора СССР. В 30-ти томах / Главный редактор акад. В. Л. Комаров; Редактор тома Б. К. Шишкин. — М.—Л.: Издательство Академии Наук СССР, 1937. — Т. VII. — С. 82—86. — 792 + XXVI с. — 5200 экз.

Һылтанмалар

• Бәғәнәш — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә Проверено 8 октября 2009 г.
• Воронец // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.) Проверено 11 февраля 2009 г.
• Бәғәнәш GRIN сайтында мәғлүмәт (инг.) Проверено 11 февраля 2009 г.
• Бәғәнәш: «Тормош энциклопедияһы» сайтында мәғлүмәт(EOL) (инг.) Проверено 11 февраля 2009 г.