Измит

Измит
төр. İzmit
Рәсми атамаһы	İzmit
Рәсми тел	Төрөк теле
Дәүләт	Төркиә
Административ үҙәге	Ҡожаэли һәм Коджаэли
Административ-территориаль берәмек	Ҡожаэли, Анатолия[d] һәм Айдын
Сәғәт бүлкәте	UTC+2:00[d] һәм UTC+3:00[d]
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан	Измитский залив[d]
Халыҡ һаны	376 056 кеше (2022)
Диңгеҙ кимәленән бейеклек	100 ± 1 метр
Туғандаш ҡала	Кассель, Секешфехервар[d], Чжэньцзян[d], Agios Sergios[d], Buk District[d], Чаир[d], Центар Жупа[d], Илиджа[d], Карачи, Октябрьский район[d], Херсон, Момчилград[d], Пхохан[d], Тизнит[d] һәм Травник[d]
Алыштырған	Никомедия[d]
Почта индексы	41000
Городское население	294 875, 300 611, 302 960, 332 754, 338 710, 347 074, 354 464, 360 409, 363 416, 367 990, 365 893 һәм 371 002
Сельское население	20 859, 21 977 һәм 24 475
Социаль селтәрҙә күҙәтеүселәр	15 300 ± 99
Урындағы телефон коды	262
Номер тамғаһы коды	41
Элементтың күренеше өсөн категория	Category:Views of İzmit[d]
Измит Викимилектә

Измит (төр. Izmit) — Төркиә, Мәрмәр диңгеҙе төбәгендәге Чаталджа-Ҡожаэли (төр. Çatalca-Kocaeli Bölümü) Ҡожаэли провинцияһының административ үҙәге (мәркәзе). Мәрмәр диңгеҙенең тар ғына төньяҡ яр буйында һәм бейеклеге 200 метрға тиклем еткән ҡалҡыулыҡтарҙа урынлашҡан.

Тарихы

1337 йылға тиклем ҡала Никомедия (бор. грек. боронғо грекса - Νικομήδεια)тип аталған һәм Рим империяһына, һуңғараҡ Византияға ҡараған. 1337 йылда, төрөктәр баҫып алғанда бөтә диуарҙары емерелгән, грек халҡы тотош тиерлек ҡырылған. Ҡала үҙенең әһәмиәтен юғалтҡан һәм өсөнсө дәрәжәләге булып ҡалған. Әлеге ваҡытта Измит Төркиәнең мөһим сәнәғәт райондарының береһе булып тора.

Измит урынында даими халыҡ биләмәһе булыуҙың тәүге шаһитлыҡтары беҙҙең эраға тиклем XII быуатҡа ҡарай. Был ваҡытта территория фригиялылар ҡулы аҫтында булған һәм һуңыраҡ бында йәшәргә Мегара ҡалаһынан яңы урындар эҙләп килгән халыҡҡа күскән. Улар әлеге Башискеле районында урынлашҡан, унда порт Астакос ҡаласығы төҙөлгән.

Ғосманлылар һәм сәлжүктәр осоро

1078 йылда ҡала төрөк-сәлжүктәр ҡулына күскән. Тәре яуҙары осоронда төрөктәр ҡаланы (1083) юғалтҡан.

Төрөктәр идаралығына тулыһынса күсеү Орхан I Гази идараһы осоронда 1337 йылда була. Никомедия Изникмидҡа (төр. İznikmid) әйләнгән , Баязит I идара иткән осорҙа — Измид (төр. İzmid) тип атала башлаған (шуны билдәләп үтергә кәрәк: Никомедия һәм Измит — ул төрлө тарихи осорҙарҙан алынған бер үк һүҙ). Византия империяһының Никомедияны кире ҡайтарырға ниәттәре булһа ла, хыялдары тормошҡа ашмай ҡалған.

Санджак Измит (1912 й.)

Санджаҡ	Ҡалалар	Төрөктәр	Гректар	Әрмәндәр	Йәһүдтәр	Дөйөм һаны
Измит	Измит	223 18	603 3	550 18	500 2	876 42
	Карамурсал	5 000	732 19	875 2	-	27 607
	Ялово	5 000	894 14	1 000	-	894 20
	Адапазары	374 32	333 14	220 14	-	934 61
	Хандра	452 37	689 7	5 101	-	242 50
	Гейв	18 900	883 12	889 6	-	780 38
	Йәмғеһе:	949 116	134 73	635 48	500 2	333 242

Сығанағы: George Sotiriadis: An Ethnological Map Illustrating Hellenism in the and, 1918

Беренсе донъя һуғышы осоронда элекке әһәмиәтенән мәхрүм ҡала. 1920 йылдың 6 июлендә ҡаланы инглиздәр баҫып алған, 1921 йылдың 28 апрелендә - гректар. 28 июлдә ҡала ҡабат төрөктәр ҡулына күскән.

Халҡы

Измит — Төркиәнең иң мөһим сәнәғәт һәм сауҙа үҙәктәренең береһе — 643 766 кеше, шуның 200 003-ө ҡалала һәм 441 763-ө — ауыл райондарында һәм ҡала янында йәшәй. 1999 йылдың 17 авгусында ер тетрәү халыҡ һанының һиҙелерлек үҙгәреүенә сәбәпсе була.

Туғанлашҡан ҡалалар

Илдәр, төбәктәр	Туғанлашҡан ҡалалар	Элемтә урынлаштырылған йыл
Германия	Кассель	1989
Корея республикаһы	Ульсан	-
Ҡытай	Цзинань	-
Венгрия	Секешфехервар	-
Молдова	Чадыр-	-
Ливия	Эль-Байда	2013

Һылтанмалар

• Официальный сайт Измита (төр.)
• Информационный сайт