Илаһ һүҙе иңеү
Иман шарттары |
Исламдың биш нигеҙе |
Шәхестәр |
Илаһи һүҙ иңеү (асылыу) - русса откровение, диндә һәм теологияла — Илаһи көстөң кешеләргә үҙен һәм үҙенең ҡанундарын асыуы, белдереүе. Былар Илаһи көстөң туранан-тура үҙенән дә,аралашсылары (пәйғәмбәрҙәре, нәбиҙәре) аша ла мәғлүм ителеүе мөмкин. Ҡайһы бер диндәрҙә Илаһи көстән иңгән тип һаналған изге яҙмалар бар. Ғәҙәттә Аллаһтан иңгән яҙмалыларға өс ибраһими динде — йәһүдилек, христианлыҡ һәм Исламды индерәләр. Мәгәр Илаһи һүҙ иңеүгә яҡын төшөнсәләр башҡа инаныстарҙа ла осрай (мәҫәлән, зороастризмда, индуизмда).
Илаһи һүҙ иңеү төрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ғәҙәттән тыш иңеү
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Иңеү тураһында иң таралған күҙаллау - кешеләргә Илаһи һүҙ юғарынан ғәҙәттән тыш юл менән тапшырылыу(en:Supernatural revelation).
Универсаль иңеү
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Христианлыҡта универсаль, йәғни дөйөм тәғәйенләнешле Илаһи һүҙ (Universal revelations) иңгән тигән ҡараш бар, быға Библия, Изге Яҙмалар индерелә. Сиркәү улар дөйөм кешелекте ҡотҡарыр өсөн иңдерелегән тип һанала [1].
Христианлыҡтан тыш Изге яҙмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Йәһүдилектә ғәҙәттән тыш юл менән Тәүрат, артабан Танахтың башҡа китаптары иңдерелгән тип һанала. Йәһүдиҙәр 613 васыяттан торған Тәүрат улар өсөн генә, ә бына Нух пәйғәмбәргә иңдерелгән 7 васыят барлыҡ кешелек өсөн тип иҫәпләй [2].
Исламда Ҡөрьән Илаһи һүҙ тип таныла.
Зороастризмда юғарынан иңгән изге китап тип Авеста һанала.
Индуизмда шулай уҡ изге китаптар бар. Улар араһында Монотеизм идеяһы булғаны ла осрай. Иң билдәлеләре - дүрт Веда һәм Бхагавадгита.
Изгеләргә иңгән һүҙҙәр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Дини йолаларҙа изге һаналған кешеләргә иңгән (en:Private revelation) ғәҙәттән тыш риүәйәттәр һәм хәтирәләр һаҡлана. Улар динлеләрҙең рухи тормошонда ярҙам итә, әммә үлемдән һәм тамуҡтан ҡотолоу мөмкинлеге бирмәй [3].
Дауамлы иңеү
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡайһы бер диндәрҙә юғарынан иңеү (en:Continuous revelation) дауам итә тигән инаныс йәшәй, тик ул традицияларға ҡаршы килергә тейеш түгел [4][5]. Бындай традицияларға, мәҫәлән, квакерҙар, пятидесятниктар һәм харизматтар, мормондар, бахаи инә.
Тәбиғи иңеү
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Христиан традицияһында Юғары Көстөң кешенең үҙендә үҙен асыу һәләте (Natural revelation) биреү, выждан буйынса йәшәүҙе аңлау тигән төшөнсә бар. Бының өсөн ғәҙәттән тыш йоғонто кәрәкмәй, бары кешенең аңы эшләүе етә [6].
Экзистенциональ теология
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡайһы бер теологтар Илаһ һүҙе иңеүҙе экзистенциализм фәлсәфәһе менән аңлатып ҡарай. Мәҫәлән, Мартин Бубер Илаһ һүҙе иңеүҙе кеше менән Илаһ араһында диалог тип һанай. [7][8]. Франц Розенцвейг да диалог концепцияһы яҡлы була, ул Илаһи һүҙ төрлө эпохала һәм төрлө кешеләргә төрлөсә асыла тип иҫәпләй[9][10]. Пауль Тиллих Илаһты күктән эҙләмәҫкә кәрәк тип яҙа. Гонаһ ҡанундарҙы боҙоу ғына түгел, үҙеңде юғалтыу[11].
Шулай уҡ ҡара
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Откровение Викиһүҙлектә | |
Откровение Викикитапханала |
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Протоиерей Серафим Слободской.О сверхъестественном Божественном Откровении. О Священном Предании и Священном Писании
- ↑ Зеэв Гейзель. Еврейская традиция. Мир заповедей
- ↑ Private Revelations // Catholic Encyclopedia.
- ↑ B. A. Robinson Progressive revelation 2011 йыл 28 июнь архивланған. // Ontario consultants of religious tolerance
- ↑ Hodge, Charles. Systematic Theology. Vol. 1.Peabody: Hendrickson Publishers, 2003. — P. 446. ISBN 1-56563-459-4
- ↑ Протоиерей Серафим Слободской. О естественном откровении
- ↑ Бубер М. Я и Ты
- ↑ Бубер Мартин — Ҡыҫҡа йәһүд энциклопедияһынан (рус.)
- ↑ Розенцвейг Ф. Звезда спасения
- ↑ Розенцвейг Франц — Ҡыҫҡа йәһүд энциклопедияһынан (рус.)
- ↑ Тиллих, П. Систематическое богословие, т. 1
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Откровение — Ҡыҫҡа йәһүд энциклопедияһынан (рус.)
- Катехизис Католической Церкви. Глава вторая. Бог идет навстречу человеку 2011 йыл 1 ноябрь архивланған.
- Православная энциклопедия «Азбука веры». Откровение Божественное(недоступная ссылка)
- А. И. Осипов. Путь разума в поисках истины. Глава VI. Откровение