Франклин Рузвельт

Франклин Делано Рузвельт Franklin Delano Roosevelt
Франклин Делано Рузвельт
Рузвельт в 1944 году
Флаг 32-й Президент США Флаг
4 марта 1933 — 12 апреля 1945
Вице-президент:	Джон Гарнер (1933—1941) Генри Уоллес (1941—1945) Гарри Трумэн (1945)
Алдан килеүсе:	Герберт Гувер
Дауамсы:	Гарри Трумэн
Флаг 44-й губернатор Нью-Йорка
1 января 1929 — 31 декабря 1932
Вице-губернатор:	Герберт Леман
Алдан килеүсе:	Эл Смит
Дауамсы:	Герберт Леман
Флаг Помощник министра ВМС США
17 марта 1913 — 26 августа 1920
Президент:	Вудро Вильсон
Министр ВМС:	Джозефус Дэньелс
Флаг Сенатор штата Нью-Йорк от 26-го избирательного округа
1 января 1911 — 17 марта 1913
Дине:	англиканство
Тыуған:	30 ғинуар 1882({{padleft:1882|4|0}}-{{padleft:1|2|0}}-{{padleft:30|2|0}}) Гайд-парк, шт. Нью-Йорк, США
Үлгән:	12 апрель 1945({{padleft:1945|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:12|2|0}}) (63 йәш) Уорм-Спрингс, шт. Джорджия, США
Ерләнгән:	Гайд-парк, шт. Нью-Йорк, США
Династия:	Рузвельты[d]
Исеме:	ингл. Franklin Delano Roosevelt
Атаһы:	Джеймс Рузвельт
Әсәһе:	Сара Делано
Ҡатыны:	Элеонора Рузвельт
Балалары:	сыновья: Джеймс, Франклин, Эллиот, Франклин Делано и Джон дочь: Энн
Партия:	Демократическая партия
Белеме:	1) Гарвардский университет 2) Колумбийский университет
Һөнәре:	Юрист
Автограф:
Наградалары:	Медаль Альберта (Королевское общество искусств) (1941) Кавалер Большого креста военного ордена Вильгельма Почёт Легионы шеф-командоры

Фра́нклин Делано́ Ру́звельт (ингл. Franklin Delano Roosevelt, МФА [ˈfræŋklɪn ˈdɛlənoʊ ˈroʊzəˌvɛlt]; 30 ғинуар 1882, Хайд-Парк, Нью-Йорк штаты — 12 апрель 1945, Уорм-Спрингс, Джорджия) — АҠШ-тың 32-се президенты, XX быуаттың тәүге яртыһында донъя ваҡиғаларында үҙәк фигураларҙың береһе, донъя иҡтисади көрсөгө һәм Икенсе донъя һуғышы йылдарында Америка етәксеһе. Ике мөҙҙәтән күберәк һайланыусы берҙән-бер президент.

Биографияһы

Бала сағы

Буласаҡ президент Джеймс Рузвельт һәм уның ҡатыны Сара Делано ғаиләһендә тыуған. Рузвельттың атаһы Гудзон йылғаһында Хайд-парк утарыны һәм бер нисә күмер һәм транспорт компаниялары акцияларының пакетына эйә булған. Рузвельттың әсәһе, Сара Делано ла ерле аристократия вәкиле булған. Рузвельт бала саҡында һәр йәй һайын ата-әсәһе менән Европа буйлап сәйәхәт итә (шуға күрә ул сит телдәрҙе яҡшы белә). Яңы Англияның диңгеҙ яры буйында һәм Канаданың Кампобелло утрауында (Ист-Порт янында, Мэн штаты) ял итә. Диңгеҙ йөҙөүе менән мауыға. 14 йәшкә тиклем белемде өйҙә ала. 1896-1899 йылдарҙа илдең иң яҡшы мәктәптәренең береһе, Массачусетс штатында Гротон мәктәбендә уҡый. 1900-1904 йылдарҙа Гарвард университетында белем алауын дауаим итә. 1905-1907 йылдарҙа Колумбия университетының юридик мәктәбендә адвокатлыҡ хоғуҡын ала. Адвокад эшмәкәрлеген Уолл-стриттагы ҙур юридик фирмала башлай.

Рузвельт 1911 йылдың 10 октябрендә Нью-Йоркта № 8 "Голландия" ложаһында масондарға бағышлана. Ул Шотландия Уставының 32 нче дәрәжәһенә тиклем үрләй һәм Нью-Йоркның Бөйөк ложаһының Джорджия штаты ложаһы вәкиле .

Никах һәм ғаилә тормошо

1905 йылда үҙенең алты туған һеңлеһе Анна Элеонора Рузвельтҡа (1884-1962) өйләнә. Аның атаһы Теодор Рузвельттың кесе ҡустыһы була, уның кумиры Франклин була. Рузвельт ғаиләһендә алты бала тыуа, тик береһе сабый сакта үлә. Элеонора ире Рузвельттың сәйәси карьераһында шаҡтай роль уйнай, бигрәк тә 1921 йыллдан һуң, Рузвельт ауырып китеп инвалид креслоһынан айырылмаған ваҡытта.

Сәйәси карьераһы

1910 йылда Рузвельт АӨШ Демократик партияһынан үҙе тыуған административ округта Нью-Йорк штаты легислатураһында сенатор булып һайланырға тәҡдим итә һәм һайлауҙа еңеү яулай. 1912 йылғы һайлау алды кампанияһында демократ Томас Вудро Вильсонны актив хуплай. Президент администрацияһында Вильсон Рузвельтҡа диңгеҙ министры ярҙамсыһы урынын тәҡдим итә. Штат легислатураһында өсөнсө срокты эшләп бөтөрмәйенсә, Рузвельт Вашингтонға күсеп китә. Диңгеҙ министрының ярҙымсыһы буларак (1913-1921), ул флотты көсәйтеү, АҠШ-тың оборона ҡеүәтен тығытыу, көслө президент хакимиәте һәм актив тышҡы сәяйәсәт өсөн сығыш яһай.

1914 йылда АҠШ конгрессында сенатор урынын алырға тырыша, ләкин уңышһыҙлыҡҡа юлыға. 1920 йылда АҠШ-тың Милләттәр лигаһына кереү лозунгы аҫтында Рузвельт АҠШ вице-президентына президентлыҡҡа кандидат Джеймс Кокс менән бергә Демократик партиянан һайлана. Изолионистик кәйефтәр үҫеү шарттарында Демократик партияның еңелеүе һәм а Рузвельттың ауырыуы актив сәйәси эшсәнлектән ситләштерҙе. Ләкин 1928 йылда ул Нью-Йорк штатының иҡтисади һәм сәйәси яҡтан абруйлы губернаторы итеп һайлана, был Аҡ йортҡа юл аса.

Губернатор постында ике срок, Рузвельт президентлыҡ йылдарында кәрәк буласаҡ бик ҡыйммәтле тәжрибә туплай. 1931 йылда, иҡтисади кризис киҫкенләшкән ваҡытта, ул штатта эшһеҙҙәрҙең ғаиләләренә ярҙам күрһәтеү буйынса Ваҡытлы ғәҙәттән тыш администрация төҙөй. Һайлаусылар менән радио аша аралашыу традицияһы ла ("камин янында әңгәмәләр" исеме менән билдәле) шулай уҡ Рузвельтттың губернаторлыҡ ваҡытларына барып тоташа.

1932 йылда Ф. Рузвельттың һайлау алды ярыштары һәм губернаторлыҡ ваҡытында АҠШ-тың Лейк-Плэсид ҡалаһында уҙған III Ҡышҡы Олимпия уйындарын ҡабул итә. Шул уҡ ваҡытта ул үҙе был уйындарҙы аса.

Президентлыҡ

1932 йылғы президент кампанияһында Рузвельт илде 1929-1933 йылдарҙағы иҡтисади кризистан ("Бөйөк депрессия") сығара алмаған Герберт Гуверты еңеп сыҡты. Һайлау кампанияһы барышында Рузвельт социаль-иҡтисади үҙгәртеп ҡороуҙарҙың төп идеяларын тәғдим итте, был идеялар уның кәңәшселәре ("мейе тресты") тәҡдиме менән "Яңы курс" исемен алды.

Президентлығының (1933 йылдың мартында башланған) беренсе йөҙ көнөндә Рузвельт бер нисә мөһим реформаларҙы ғәмәлгә ашырҙы: банк системаһы тергеҙелде, май айында эшһеҙҙәргә ярҙам итеү буйынса Федераль администрация төҙөү тураһында законға ҡул ҡуйҙы, бынан тыш фермерҙарҙың бурысын рефинанслау тураһындағы законға, ауыл хужалығы продукцияһын етештереү күләмен дәүләт контролендә тотоу, ауыл хужалығын тергеҙеү тураһындағы законға ҡул ҡуйҙы.

• 
  Франклин буласаҡ ҡатыны Элеонора Рузвельт менән Кампобеллола (Канада) 1904 йылда
• 
  Портрет Рузвельттың америка даймендағы портреты
• 
  Рәсәй почта маркаһы 1995 йыл, Конференцияның 50 йыллығына бағышлана
• 
  Ҡырғыҙыстан почта маркаһы , 2005 йыл

Әҙәбиәт

• Дундуков М. Ю. Разведка в государственном механизме Соединенных Штатов Америки. — Москва: Кучково поле, 2008. — 448 с.
• Н. Я. Надеждин. Франклин Делано Рузвельт: «Америка обновленная»: Биографические рассказы. Москва: Майор, Осипенко, 2011. 192 с., Серия «Неформальные биографии», 2000 экз., ISBN 978-5-98551-148-2
• Н. Н. Яковлев. Франклин Д. Рузвельт — человек и политик. 5-е изд. Москва: РИПОЛ КЛАССИК, 2003. 592 с. Серия «Законы власти», 5000 экз., ISBN 5-7905-1764-1.
• Эллиот Рузвельт. «Его глазами»(недоступная ссылка)
• Чаковский А. Б. Неоконченный портрет. М., 1984

Һылтанмалар

• «Инфляция и её последствия», В. Кизилов, Гр. Сапов.
• Вивиан Грин. Безумные короли. М. «Зевс». 1997
• Шваниц В. Г. Америка и Третий рейх (America and the Third Reich, Webversion 5-2010  (инг.))
• Ҡалып:Imdb character
• Franklin Delano Roosevelt: A Resource Guide from the Library of Congress
• Full audio of over 40 Roosevelt speeches (including a full set of fireside chats) via the Miller Center of Public Affairs (UVa)

Алдан килеүсе: Герберт Гувер

АҠШ президенты 4 март 1933 — 12 апрель 1945

Һуңынан килеүсе: Гарри Трумэн