Сальский районы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Сальский районы
Флаг[d]
Нигеҙләү датаһы 1924
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәк Сальск[d]
Административ-территориаль берәмек Ростов өлкәһе
Сәғәт бүлкәте MSD[d] һәм UTC+3:00[d]
Халыҡ һаны 101 784 кеше (1 ғинуар 2018)[1]
Майҙан 3499 км²
Рәсми сайт salsk.org
Урынлашыу картаһы
Урындағы телефон коды 86372
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы Категория:Похороненные в Сальском районе[d]
Карта
 Сальский районы Викимилектә

Сальский районы — муниципаль берәмек, Рәсәй Федерацияһы Ростов өлкәһендәге район.

Район үҙәге — Сальск ҡалаһы. Дондағы Ростовҡа тиклем — 180 км алыҫлыҡта урынлашҡан.

Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Район 1923 йылдың 5 ноябрендә ВЦИК ҡарары нигеҙендә Воронцово-Николаевский исеме аҫтында барлыҡҡа килгән (Ставрополь губернаһының юҡҡа сыҡҡан Белоглинский өйәҙенән).[2].

1924 йылдың 2 июнендә ВЦИК президиумы ҡарарына ярашлы Воронцово-Николаевский районы Көньяҡ-Көнсығыш Рәсәйҙең Ставрополь губернаһы составына бирелә.[3].

Воронцово-Николаевский районы Төньяҡ-Кавказ крайы Сальский округы составында торған булған. Сальская округының үҙәге Торговый ҡасабаһы булған (1926 йылдан Сальск ҡалаһы).

1930 йылда Сальский округы бөтөрөлә һәм Төньяҡ-Кавказ крайының башҡа округтары кеүек, Воронцова-Николаев районы Сальский районы итеп үҙгәртелә, район үҙәген Воронцово-Николаевскиҙан Сальск ҡалаһына күсерәләр.

1931 йылдың 24 ғинуарында Гигант районы һәм Гигантта торған үҙәге бөтөрөлә, уның территорияһы Сальский районы составына инә.

1934 йылдың ғинуарынан 1937 йылдың сентябренә тиклем Сальский районы административ рәүештә Аҙау-Ғара диңгеҙ крайы составына инә (край үҙәгеДондағы Ростов була).

1937 йылдың сентябрендә Сальский районы яңы барлыҡҡа килгән Ростов өлкәһе составына инә

1935 йылда Сальская районы тарҡатыла, уның составынан Целинский районы (үҙәге-Целина) һәм Развиленский районына (үҙәге-Развильный ауылы) бүленеп сыға.

1963 йылда Сальский районына Песчанокопский районы ҡушыла, ә 1965 йылда[4] ҡабат район составынан сыға һәм үҙаллы районға әйләнә. Сальск ҡалаһы өлкә буйһоноуындағы ҡала булып китә һәм ул Сальский районының үҙәгенә әйләнә[5].

1989 йылдың февралендә район халыҡ депутаттарының Сальск ҡала советы ҡарамағына административ буйһона[6]. Сальск өлкә буйһоноуындағы ҡалаға ғәмәлдән сыҡҡан район башҡарма власть органдары тапшырыла[7].

1991 йылдың декабрендә Сальск халыҡ депутаттарының ҡала советы башҡарма комитеты үҙенең эшмәкәрлеген туҡтатҡан, уның урынына Сальск ҡала һәм район хакимиәте барлыҡҡа килә. 1997 йылдың мартында Сальск ҡалаһы һәм районы берҙәм муниципаль берәмененә әйләнә, уның Уставы ҡабул ителә[8].

2005 йылдың мартында «Сальск ҡалаһы һәм Сальский районы» яңы Уставына ярашлы «Сальский районы» муниципаль берәмеге тип атала.

Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Яҙын Сальский далаһы, 2015 йыл

Сальский районы Ростов өлкәһенең көньяҡ—көнсығышында урынлашҡан. көнсығышта. Көнсығыш менән сиктәш Ҡалмыҡ Республикаһы менән сиктәш. Уның территорияһында Маныч яны далаһы урынлашҡан.

Халыҡ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халыҡ иҫәбе
1939[9]1959[10]1970[11]1979[12]1989[13]2002[14]2009[15]
75 721↗85 760↗103 935↗105 242↗106 966↘49 343↗109 208
2010[16]2011[17]2012[18]2013[19]2014[20]2015[21]2016[22]
↘107 795↘107 547↘106 681↘105 779↘105 036↘104 184↘103 472
Урбанизация

Ҡала шарттарында (ҡала Сальск ҡалаһында) район халҡының 56.68 проценты йәшәй.

Халыҡ һаны үҙгәреүе районда һәм Сальск иҙа БөтәРәсәй һәм бөтә союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса (1970, 1979 һәм 1989 йылдарҙа) күрһәтелгән[23][24][25][26][27][28][29][30][31][32][33][34][35][36][37][38], ә 2002 йылда иҫәп алыу һаны таблицала Сальск өлкә әһәмиәтендәге ҡала мәғлүмәтен иҫәпкә алмай күрһәтелгән.

Сальск ҡалаһы һәм Сальск районы халҡы һанының динамикаһы:

Территориаль-муниципаль ҡоролошо[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2005 йылдың 20 мартына тиклем Сальский районының административ-территориаль берәмектәре — ауыл советтарына 53 тораҡ пункты инә[39]:Невозможно определить количество столбцов

Иҡтисад[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Район иген етештереү, малсылыҡ продукцияһы һәм емеш-еләк продукцияһы етештереү менән шөғөлләнә.Районда эре һәм урта сәнәғәт предприятиелары һәм шулай уҡ төрлө милекселек формаһындағы бәләкәй предприятиелар бар. Район территорияһында Сальск тимер юлы һәм уның предприятиелары менән инфраструктураһы урынлашҡан, Трубецкая станцияһы (Гигант ҡасабаһында), Шаблиевский станцияһы (Шаблиевка ауылында), Крученая станцияһы, Маныч һәм Забытый разъездары бар..

Сальский районының билдәле кешеләре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Советтар Союзы Геройы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Рәсәй Федерацияһы Геройы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • АЛЛЕЯ ГЕРОЕВ НА ПЛОЩАДИ СВОБОДЫ ГОРОДА САЛЬСКА
  • Азатлыҡ майҙанында геройҙар аллеяһының дөйөм күренеше
    Азатлыҡ майҙанында геройҙар аллеяһының дөйөм күренеше
  • В. Н. Горин барельефлы стела
    В. Н. Горин барельефлы стела
  • Захаров В. Я. барельефлы стела
    Захаров В. Я. барельефлы стела
  • Мандрыкин Е. Н. барельефлы стела
    Мандрыкин Е. Н. барельефлы стела
  • А. г. Митяшкин барельефлы стела
    А. г. Митяшкин барельефлы стела
  • Ғәскәрҙәр иҫтәлекле барельеф менән стела е м
    Ғәскәрҙәр иҫтәлекле барельеф менән стела е м
  • В. С. Рыбальченко барельефлы стела
    В. С. Рыбальченко барельефлы стела
  • Ф. Н. Самохвалов барельефлы стела
    Ф. Н. Самохвалов барельефлы стела
  • Б. И. Терентьев барельефлы стела
    Б. И. Терентьев барельефлы стела
  • Н. И. Филоненко барельефлы стела
    Н. И. Филоненко барельефлы стела

Иҫтәлекле урындар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Сальск ҡаланың иҫтәлекле урындары (ҡара. мәҡәлә / Сальск, иҫтәлекле урын).
  • Чудотворец Николай ғибәҙәтханаһы. (Яңы Егорлык ауылында)[40].
  • 1904 йылда төҙөлгән Георгий Победоносец ҡорамы (Сандата ауылында)[41].
  • Һәйкәл яугир, Бөйөк Ватан һуғышы йылдарында һәләк булғандар һәйкәле. Гигант, М. Буденный,Приречный, Төньяҡ Сеятель, Степной ҡурған, Юловский, Манычстрой, Екатериновка, Бараники, Шаблиевка, Ивановка, Яңы Егорлык, Романовка, Сандата, Березовка, Яңы Маныч, Крученая Балка, Ивановка ауылдарында.
  • Тәбиғәт ҡомартҡыһы Хлебная Балка.

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Ростов өлкәһенең административ бүленеше
  • Ростов өлкәһе тораҡ пункттары

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
  2. ↑ X бөтә рәсәй Үҙәк Башҡарма Комитеты ҡарарҙары һәм бойороҡтары һәм уның Президиум саҡыра. Йыйынтыҡ № 10-11. Октябрь-ноябргә вцик-тың 1923 йылдың баҫма. Мәскәү-1923-Кремлдә. 10. с.
  3. ↑ Мәғлүмәттәр һуң төньяҡ Кавказ, Ростов-на-дону, 1925, 2 томда. 116. с.
  4. ↑ Дон крайы тарихы — районда сальская 2009 йыл 22 апрель архивланған.
  5. ↑ Йылда рсфср юғары советы президиумы указы менән 01.02.1963/газета «Сүкеш», 1963 йыл, 9 февраль
  6. ↑ 22.02.1989 йылда рсфср юғары советы президиумы указы менән «тураһында тапшырыу Калитва, Красносулинский, Миллеровск, Калитва Сальская районы административ буйһоноуы, Красносулинский, Миллеровск Сальская һәм ростов өлкәһе халыҡ депутаттары ҡала советы»
  7. ↑ газета «Сальская дала» йылдан 04.04.1989 № 55 (14.680)
  8. ↑ газета «дала сальская» 1997 йылдың 19 сентябрендә № 152 (16.441)
  9. ↑ Всесоюзная перепись населения 1939 года. Численность наличного населения СССР по районам и городам. Дата обращения: 20 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
  10. ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Дата обращения: 10 октябрь 2013. Архивировано 10 октябрь 2013 года.
  11. ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года. Численность наличного населения городов, поселков городского типа, районов и районных центров СССР по данным переписи на 15 января 1970 года по республикам, краям и областям. Дата обращения: 14 октябрь 2013. Архивировано 14 октябрь 2013 года.
  12. ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 г.
  13. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 года. Архивировано 23 август 2011 года.
  14. ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Том. 1, таблица 4. Численность населения России, федеральных округов, субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более. Архивировано 3 февраль 2012 года.
  15. ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года. Дата обращения: 2 ғинуар 2014. Архивировано 2 ғинуар 2014 года.
  16. ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2010 года. Том 1. Численность и размещение населения Ростовской области
  17. ↑ Ростовская область. Оценка численности населения на 1 января 2009-2015 гг.
  18. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года. Дата обращения: 31 май 2014. Архивировано 31 май 2014 года.
  19. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. — М.: Федеральная служба государственной статистики Росстат, 2013. — 528 с. (Табл. 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов). Дата обращения: 16 ноябрь 2013. Архивировано 16 ноябрь 2013 года.
  20. ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года. Дата обращения: 2 август 2014. Архивировано 2 август 2014 года.
  21. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года. Дата обращения: 6 август 2015. Архивировано 6 август 2015 года.
  22. ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года
  23. ↑ Демоскоп Weekly — Ҡушымта. Белешмә статистика күрһәткестәре
  24. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 20 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года.
  25. ↑ Демоскоп Weekly — Ҡушымта. Белешмә статистика күрһәткестәре
  26. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 1 апрель 2013. Архивировано 4 апрель 2013 года.
  27. ↑ Демоскоп Weekly — Ҡушымта. Белешмә статистика күрһәткестәре
  28. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 20 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года.
  29. ↑ Демоскоп Weekly — Ҡушымта. Белешмә статистика күрһәткестәре
  30. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 20 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года.
  31. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 20 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года.
  32. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 20 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года.
  33. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 20 март 2013. Архивировано 21 март 2013 года.
  34. ↑ Демоскоп Weekly — Ҡушымта. Белешмә статистика күрһәткестәре
  35. ↑ Демоскоп Weekly - Приложение. Справочник статистических показателей. Дата обращения: 1 апрель 2013. Архивировано 4 апрель 2013 года.
  36. ↑ Демоскоп Weekly — Ҡушымта. Белешмә статистика күрһәткестәре
  37. ↑ Даими халыҡ һаны буйынса рәсәй федерацияһы ҡала, ҡала тибындағы ҡасабаларҙа һәм район г. 1.01.2010 2012 йыл 1 февраль архивланған.
  38. ↑ Демоскоп Weekly — Ҡушымта. Белешмә статистика күрһәткестәре
  39. ↑ Муниципаль берәмек уставын «Сальская районының»/газета «дала сальская» 2004 йылдың 26 декабрендә № 207 (17951)
  40. ↑ Николай Чудотворец ауылында яңы сиркәү Егорлык
  41. ↑ Георгий Победоносец Сиркәүендә

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Сальский_районы&oldid=1269977» битенән алынған