Сунтар улусы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Сунтар улусы
Флаг[d]
Нигеҙләү датаһы 9 ғинуар 1930
Рәсем
Дәүләт  Рәсәй
Административ үҙәк Сунтар
Административ-территориаль берәмек Яҡут Республикаһы һәм Яҡут Автономиялы Совет Социалистик Республикаһы
Сәғәт бүлкәте YAKT[d]
Халыҡ һаны 23 609 кеше (1 ғинуар 2018)[1]
Майҙан 25 304 км²
Рәсми сайт mr-suntarskij.sakha.gov.ru
Урынлашыу картаһы
Карта
 Сунтар улусы Викимилектә

Сунтар улусы (районы) (саха Сунтаар улууһа) — Рәсәй Федерацияһының Саха Республикаһында (Яҡутстан) административ-территориаль берәмек (улус йәки район) һәм муниципаль берәмек (муниципаль район)

Административ үҙәге — Сунтар ауылы.

Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Майҙаны — 57,8 мең км²

Улус Вилюй йылғаһының урта ағымында урынлашҡан. Сиктәш Төньяҡта һәм төньяҡ-көнсығышта Нюрбин улусы, көнсығышта — Үрге Вилюй, көньяҡ-көнсығышта — Олёкминск, көньяҡ-көнбайышта —Лена, көнбайышта — Мирный улустары менән сикләшә.

Яҫы таулы рельеф. Улустың төньяғында —Вилюй платоһы, көньяғында — Лена буйы платоһы.

Муниципаль-территориаль ҡоролошо[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сунтарский улусы (районда), ойошмалар сиктәрендә урындағы үҙидаралыҡ, шул иҫәптән 26 муниципаль берәмек статусы ауыл биләмәһе (наслег)[2][3]:

Милли составы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Халыҡтың төп өлөшө — саха (92,5 %). Шулай уҡ бында : урыҫтар (5,0 %), эвендар (0,2 %), эвенктар (0,2 %) һәм башҡа милләттәр (2,1 %) йәшәй.

Тораҡ пункттар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сунтар улусы 39 тораҡ пункттан тора.

Улус менән бәйле шәхестәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Попов Леонид Андреевич (1919, Наслег Арылахский — 1990) — саха совет яҙыусыһы.
  • Бессонов Георгий Евдокимович (1915—2005) — урта мәктәп уҡытыусыһы (Тойбохой ауылы), Социалистик Хеҙмәт Геройы.
  • Кривошапкина Мария Афанасьевна (1981), бокс буйынса халыҡ-ара класлы спорт мастеры, Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры, ике тапҡыр донъя чемпионы, Рәсәй чемпионаты (2012 йылда 1-се урын), бокс буйынса Европа кубогы чемпионы, профессионалдар араһында кикбоксинг буйынса донъя чемпионы.
  • Семёнов Григорий Трофимович (1903—1970) — совет геологы, Социалистик хеҙмәт геройы.

Палеонтология[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тээтэ йылғаһы буйында, Сунтар улусы Хоро ауылы янында, аҡбур осоро башындағы динозаврҙар табылған (145—125 млн йыл элек). Аллозавр, целурозавр һәм дромеозавр, стегозавр[4] һәм камаразавр, хампозавр рептилияһы[5][6][7], терапсид Xenocretosuchus ҡалдыҡтары осраған. Шулай уҡ кимереүселәргә оҡшаш Cryoharamia tarda төрө асыҡлана[8][9].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 26. Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года — Рәсәй Федерацияһы статистика федераль хеҙмәте.
  2. ↑ Закон Республики Саха (Якутия) от 30 ноября 2004 года N 173-З N 353-III «Об установлении границ и о наделении статусом городского и сельского поселений муниципальных образований Республики Саха (Якутия)»
  3. ↑ Перечень населённых пунктов, входящих в состав сельских и городских поселений Республики Саха (Якутия). Дата обращения: 31 ғинуар 2011. Архивировано из оригинала 27 июль 2013 года. 2013 йыл 27 июль архивланған.
  4. ↑ Pavel P. Skutschas et al. Wear patterns and dental functioning in an Early Cretaceous stegosaur from Yakutia, Eastern Russia, March 17, 2021
  5. ↑ Стегозавры местности Тээти Хоринского наслега Сунтарского улуса Республики Саха (Якутия) 2019 йыл 9 май архивланған.
  6. ↑ Сунтарозавры
  7. ↑ Динозавры в Якутии
  8. ↑ A new euharamiyidan mammaliaform from the Lower Cretaceous of Yakutia, Russia, 2020
  9. ↑ Новый род мезозойских млекопитающих нашли в сибирском «убежище»

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

commons: Сунтар улусы Викимилектә
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Сунтар_улусы&oldid=1250429» битенән алынған