Эске тулайым продукт

Эске тулайым продукт (ингл. gross domestic product, GDP) — макроиҡтисад күрһәткес, илдең йыл буйына етештергән тауарҙар һәм хеҙмәттәр хаҡын күрһәтә. 1934 йылда Саймон Кузнец тарафынан индерелә. Номиналь һәм ысын ЭТП (ингл. nominal and real GDP) була. Номиналь (абсолют) ЭТП һәҙерге һаҡта күрһәтелә. Ысын (инфляция менән) — үткән йыл (йәки башҡа нигеҙ йыл һаҡта) күрһәтелә. Номиналь ЭТП ысын ЭТП-ға бүлеү- ЭТПның дефляторы тип атала.

Төшөнсә

«Экономикс» дәреслеге (К. Р. Макконнелл һәм С. Л. Брю) нигеҙендә Эске тулайым продукт — йыл дауамында ил территорияһында етештерелгән әҙер тауар һәм хеҙмәттәрҙәң дөйөм баҙар хаҡы.^[1] Эске тулайым продуктты бөтә тармаҡтарҙың (йәки институциональ секторҙарҙаң) тулайым өҫтәлмә хаҡы, рлюс продукттарға һалымдар (продукттарға субсидияларҙы иҫәпләп сығарғандар һуң аҙыҡ-түлеккә һалым) күләме булараҡ иҫәпләргә мөмкин.^[2].

Иҫәпләү ысулдары

килемдәр буйынса
сығымдар буйынса
өҫтәү һаҡы буйынса

килемдәр буйынса

ЭТП = милли килемдәр + амортизация + ситләтелгән һалымдар — субсидиялар — сит илдән таҙа фактор килемдәр (йәки + гастарбайтерҙар таҙа фактор килемдәр, ҡайҙа:

милли килемдәр = эш хаҡы + аренда хаҡы + процент түләүҙәр + корпорация килемдәре.

сығымдар буйынса

Y=C+I+G+Xn\,

, ҡайҙа

Xn=Ex-Im\,

ЭТП = һуңғы ҡулланыу + капитал йыйыу (фирмаға инвестициялар; станоктар, йыһаҙ алыу)) + дәүләт сығымдары + таҙа экспорт (Экспорт — Импорт).

өҫтәү хаҡы буйынса

ЭТП = өҫтәү хаҡы буйынса ҡушылдығы.

фирманың өҫтәү һаҡы = фирманың килеме — тауарҙы сығарыу хаҡы.

'^[3].

ЭТП буынса алдынғы илдәр

Халыҡ-ара валюта фонды исемлеге (2010)

Донъя банкы исемлеге (2010)

АҠШтың Үҙәк шәйлек идаралығы (2009)

Урын	ИЛ	ЭТП (ППС буйынса) млн. $
—	Ер шары	74,384,980
—	Европа Берләшмәһе	15,203,145
1	АҠШ	14,526,550
2	Ҡытай	10,119,896
3	Япония	4,323,504
4	Индия	4,000,002
5	Германия	2,944,352
6	Рәсәй	2,230,954
7	Бөйөк Британия	2,181,456
8	Бразилия	2,178,529
9	Франция	2,134,941
10	Италия	1,778,832
11	Мексика	1,564,872
12	Көньяҡ Корея	1,466,125
13	Испания	1,372,720
14	Канада	1,334,143
15	Индонезия	1,032,952
16	Төркиә	968,604
17	Иран	888,355
18	Австралия	883,807
19	Тайвань	824,671
20	Польша	723,032

Сығанаҡ:

Международный валютный фонд, World Economic Outlook Database, Сентябрь 2011

Урын	Ил	ЭТП (ППС) млн. $
—	Ер шары	76,287,673
—	Европа Берләшмәһе	-
1	АҠШ	14,582,400
2	Ҡытай	10,084,764
3	Япония	4,332,537
4	Индия	4,198,609
5	Германия	3,071,282
6	Рәсәй	2,812,383
7	Бөйөк Британия	2,231,150
8	Франция	2,194,118
9	Бразилия	2,169,180
10	Италия	1,908,569
11	Мексика	1,652,168
12	Испания	1,477,840
13	Көньяҡ Корея	1,417,549
14	Канада	1,327,345
15	Төркиә	1,115,994
16	Индонезия	1,029,789
17	Австралия	865,043
18	Иран	838,695
19	Польша	754,097
20	Нидерланды	705,601

Сығанаҡ

Всемирный банк — Июль 2010

Урын	ил	ЭТП (ППС) млн. $	Үсеш
—	Ер шары	- — -	▼ 3,0 %
—	Европа Берләшмәһе	14 820 000	▼ 4,1 %
1	АҠШ	14 660 000	▼ 2,6 %
2	Ҡытай	10 090 000	▲ 9,2 %
3	Япония	4 310 000	▼ 6,3 %
4	Индия	4 060 000	▲ 6,8 %
5	Германия	2 940 000	▼ 4,7 %
6	Рәсәй	2 223 000	▼ 7,8 %
7	Бөйөк Британия	2 173 000	▼ 4,9 %
8	Бразилия	2 172 000	▼ 0,6 %
9	Франция	2 145 000	▼ 2,5 %
10	Италия	1 774 000	▼ 5,2 %
11	Мексика	1 482 000	▼ 6,1 %
12	Көньяҡ Корея	1 459 000	▲ 0,2 %
13	Испания	1 359 000	▼ 3,7 %
14	Канада	1 330 000	▼ 2,5 %
15	Индонезия	1 030 200	▲ 4,6 %
16	Төркиә	960 500	▲ 4,7 %
17	Австралия	882 400	▼ 1,3 %
18	Тайвань	821 800	▼ 1,9 %
19	Иран	818 700	▲ 0,1 %
20	Польша	721 300	▲ 1,7 %

Сығанаҡ

Справочник ЦРУ по странам мира, Центральное разведывательное управление США, оценка 2009^[4]

Рәсәйҙең ЭТПһы

2010 йылда Рәсәйҙең ЭТПһы хәҙерге хаҡта 45 166,0 млрд һум булды^[5].

РФ ЭТП үҙгәреүе(2008 йылдағы хаҡта)^[6]

Рәсәйҙең ЭТП үҙгәреше

	1995	1996	1997	1998	1999	2000	2001	2002	2003	2004	2005	2006	2007	2008	2009	2010
Номиналь ЭТП	1 428,5	2007,8	2 342,5	2 629,6	4 823,2	7 305,6	8 943,6	10 830,5	13 243,2	17 048,1	21 609,8	26 917,2	33 247,5	41 428,6	38 808,7	45 166,0
Ысын ЭТП
1995 йыл хаҡта	1 428,5	1 377,1	1 396,4	1 322,3	1 407,0	1 547,7	1 626,6	1 703,1	1 827,4	1 959,0	2 084,3	2 238,6	2 419,9
2000 йыл хаҡта	6 748,2	6 505,2	6 596,3	6 246,7	6 646,5	7 305,6	7 677,6	8 041,8	8 632,7	9 249,4	9 846,3	10 574,9	11 431,4
2007 йыл хаҡта	19 473,7	18 772,7	19 035,5	18 026,6	19 180,3	21 098,3	22 174,4	23 216,6	24 911,4	26 705,0	28 414,1	30 516,7	32 988,6
Динамика изменения реального ВВП
үткән йыл алдынан	—	96,4 %	101,4 %	94,7 %	106,4 %	110,0 %	105,1 %	104,7 %	107,3 %	107,2 %	106,4 %	107,7 %	108,1 %	105.6 %
1995 йыла	100,0 %	96,4 %	97,7 %	92,6 %	98,5 %	108,3 %	113,9 %	119,2 %	127,9 %	137,1 %	145,9 %	156,7 %	169,4 %
2000 йылға	92,3 %	89,0 %	90,2 %	85,4 %	90,9 %	100,0 %	105,1 %	110,0 %	118,1 %	126,6 %	134,7 %	144,6 %	156,4 %
2007йылға	59,0 %	56,9 %	57,7 %	54,6 %	58,1 %	64,0 %	67,2 %	70,4 %	75,5 %	81,0 %	86,1 %	92,5 %	100,0 %
Индекс-дефлятор
үткән йылға	—	145,8 %	115,1 %	118,5 %	172,4 %	137,7 %	116,5 %	115,7 %	114,0 %	120,1 %	119,2 %	115,8 %	113,5 %
1995 йылға	100,0 %	145,8 %	167,8 %	198,9 %	342,8 %	472,0 %	549,8 %	635,9 %	724,7 %	870,3 %	1037,5 %	1200,9 %	1363,2 %
2000 йылға	21,2 %	30,9 %	35,5 %	42,1 %	72,6 %	100,0 %	116,4 %	134,6 %	153,4 %	184,2 %	219,6 %	254,2 %	288,6 %
2007 йылға	7,3 %	10,7 %	12,3 %	14,6 %	25,1 %	34,6 %	40,3 %	46,6 %	53,2 %	63,8 %	76,1 %	88,1 %	100,0 %
Инфляция в 2007 году ^[]**
йыл буйынса	—	1263,2 %	835,0 %	712,6 %	585,5 %	297,7 %	188,8 %	147,9 %	114,4 %	88,1 %	56,6 %	31,4 %	13,5 %

Файл:Real gdp rus.PNG

РФ ЭТП үҙгәреү графигы

Иҫкәрмәләр

↑ Макконнелл К. Р., Брю С.Л. Экономикс: принципы, проблемы и политика. — М.: Республика, 1992. — Т. 2. — С. 384. — 400 с. — ISBN 5-250-01486-0.
↑ КРАТКИЕ МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ПОЯСНЕНИЯ (билдәһеҙ). www.cisstat.com. Дата обращения: 10 ғинуар 2019. Архивировано 28 июнь 2018 года.
↑ Матвеева Т. Ю., «Введение в макроэкономику», Издательский дом ГУ-ВШЭ, 2008
↑ https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/rawdata_2001.text 2010 йыл 26 апрель архивланған.
↑ http://www.gks.ru/free_doc/new_site/vvp/tab1.xls Росстат: Годовые данные. В текущих ценах (1995—2010 гг.)
↑ ВВП. Годовые данные. В постоянных ценах 2008 г. (1995—2012 гг.)

Һылтанмалар

[:1-1] Макконнелл К. Р., Брю С.Л. Экономикс: принципы, проблемы и политика. — М.: Республика, 1992. — Т. 2. — С. 384. — 400 с. — ISBN 5-250-01486-0.

[2] КРАТКИЕ МЕТОДОЛОГИЧЕСКИЕ ПОЯСНЕНИЯ (билдәһеҙ). www.cisstat.com. Дата обращения: 10 ғинуар 2019. Архивировано 28 июнь 2018 года.

[3] Матвеева Т. Ю., «Введение в макроэкономику», Издательский дом ГУ-ВШЭ, 2008

[4] ttps://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/rawdata_2001.text 2010 йыл 26 апрель архивланған.

[5] ttp://www.gks.ru/free_doc/new_site/vvp/tab1.xls Росстат: Годовые данные. В текущих ценах (1995—2010 гг.)

[6] ВВП. Годовые данные. В постоянных ценах 2008 г. (1995—2012 гг.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]