Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары

Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары
Нигеҙләү датаһы	1862
Атамаһы	Alice's Adventures in Wonderland
Производная работа	Алиса в Стране чудес, Алиса в Стране чудес, Alice's Adventures in Wonderland[d], Alice in Wonderland dress[d], Alice in Wonderland[d], Алиса в стране чудес[d], Алиса в Стране чудес, Алиса в Стране чудес, Алиса в Стране чудес, Алиса в Стране чудес, Алиса в стране чудес[d], Алиса[d], Мэлис в Лалаленде[d], Алиса в Стране чудес, Алиса в Стране чудес, Алиса в Стране чудес, Алиса, или Последний побег[d], Alice in Wonderland[d], Алиса в Стране чудес, A New Alice in the Old Wonderland[d], Alice's Adventures in Wonderland retold in words of one syllable[d], Алиса в Стране чудес, Alice in Wonderland[d], Алиса в стране порночудес[d] һәм American McGee’s Alice[d]
Төп тема	сновидение[d]
Тәртип буйынса һуңыраҡ килеүсе	Алиса в Зазеркалье[d]
Сәнғәт формаһы	роман
Жанр	детский роман[d], Әкиәт һәм литература абсурда[d]
Баҫма йәки тәржемә	Le avventure di Alice nel Paese delle Meraviglie[d], Le avventure d'Alice nel paese delle meraviglie[d], Alice's Adventures in Wonderland[d], Alice's Adventures in Wonderland (1907)[d], Aventures d'Alice au pays des merveilles[d], Przygody Alinki w Krainie Cudów[d], Alice's Adventures Under Ground[d], Соня в царстве дива[d], Alice's Abenteuer im Wunderland[d], La Aventuroj de Alicio en Mirlando[d], Alice Csodaországban[d], 이상한 나라의 앨리스[d], As aventuras d’Alice no País das Maravilhas[d], Alico en Mirlando[d], Alices äventyr i underlandet[d], Аня в стране чудес[d], QelIS boqHarmey[d], Alice's Adventures in Wonderland : ELTeC edition[d], Alice's Adventures in Wonderland (first edition)[d], Alice's Adventures in Wonderland. by Lewis Carroll (print edition)[d], Alice's Adventures in Wonderland[d], Alice's adventures in Wonderland[d], Q117279880?, Q117280934?, Алиса в стране чудес (Кэрролл; Д’Актиль)[d], Приключения Алисы в стране чудес (Кэрролл; Рождественская)[d], Q124382817? һәм Alice's adventures in Wonderland (Harper & Brothers, 1902)[d]
Автор	Льюис Кэрролл
Ил	Бөйөк Британия
Әҫәрҙең теле	инглизсә
Нәшер ителеү ваҡыты	1865
Иллюстратор	Джон Тенниел[d]
Действие происходит в эпоху	1860-е годы[d]
Место действия	Страна чудес[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	медаль Кейт Гринауэй[d] (1999)
Происходит в вымышленном мире	Alice in Wonderland fictional world[d]
Персонаждар	Алиса[d], Белый кролик[d], Мышь[d], Додо[d], Лори[d], Орёл, Робин-Гусь[d], Герцогиня[d], Парашиан[d], Грифон[d], Соня[d], Червонный Валет[d], Болванщик[d], Ящерка Билль[d], Чеширский Кот[d], Мартовский заяц[d], Червонная Королева[d], Черепаха Квази[d], сестра Алисы[d], Червонный Король[d], Дина[d] һәм папа Уильям[d]
Первая строка	Alice was beginning to get very tired of sitting by her sister on the bank, and of having nothing to do: once or twice she had peeped into the book her sister was reading, but it had no pictures or conversations in it, “and what is the use of a book,” thought Alice, “without pictures or conversations?”
Последняя строка	Lastly, she pictured to herself this same little sister of hers would, in the after-time, be herself a grown woman; […] and how she would feel with all their simple sorrows, and find a pleasure in all their simple joys, remembering her own child-life, and the happy summer days.
Предназначено для	бала
Авторлыҡ хоҡуғы статусы	🅮[d] һәм 🅮[d]
Литературный мотив	adventures from pursuing enchanted animal (hind, boar, bird)[d]
Происходит в типе места	вымышленная страна[d]
Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары Викимилектә

«Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» (ингл. Alice’s Adventures in Wonderland, урыҫса йышыраҡ «Алиса в Стране чудес» тип атайҙар) — 1865 йылда Льюис Кэрролл псевдонимы менән яҙған атаҡлы инглиз яҙыусыһы һәм Оксфорд университеты Крайст Чёрч колледжының математика профессоры Чарлз Латвидж Додсон тарафынан яҙылған әкиәт. Кэрролл Әлисә исемле ҡыҙыҡайҙың йорт ҡуяны өңөнә осоп төшөүе һәм уның сәйер илдә шаҡ ҡатырғыс мажараларға тарыуы тарихын һөйләй. Элис был әкиәтте Кэрроллдың үҙенә яҙып биреүен үтенә, бер аҙҙан ҡулъяҙма әҙер ҙә була. Һуңғараҡ уға төҙәтмәләр индерелә һәм тулыландырыла, һәм 1865 йылда китап баҫылып сыға. Шунан бирле «Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» әкиәтенең төрлө версиялары донъя йөҙөндәге башҡа телдәрҙә сығып тора.

Тәржемәләр

Льюис Кэрроллдың Элис тураһындағы донъяның төрлө телдәренә тәржемә ителгән әкиәттәр араһында башҡорт телендә лә бар. Беренсе тәржемә урыҫ телендә ғәҙәти ҡулланылған «Алиса в Стране чудес» тигән атамаға тулыһынса ярашлы «Алиса мөғжизәләр илендә» тип аталып сыҡҡан

2017 йылда әкиәт инглиз теленә ярашлы «Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» (инглизсә Alice’s Adventures in Wonderland) тигән исем менән Ирландияла баҫылып сыға. Уны яҙыусы Гүзәл Ситдиҡова консультант-мөхәррир Виктор Фет етәкселегендә башҡорт теленә тәржемә иткән

Тәржемәсе былай тип аңлата: " Китапта мөғжизәләр юҡ, унда төштәргә хас булғанса сәйер һәм ғәжәп хәлдәр килеп сығып тора. Кэрроллда ил исеме бер һүҙ менән генә бирелгән—Wonderland, ә wonder тигән инглиз һүҙе мөғжизә —miracle тигәндән айырмалы, " ғәжәпләнеү « тигән ҡылым булараҡ та ҡулланыла. Инглизсә тулы атамала Adventures—мажаралар тигән һүҙ ҙә бар. Ҡыҙ баланың исеме инглизсә „Элис“ тип йомшағыраҡ яңғырай — шуға күрә уны башҡорт теленә яҡын итеп—Әлисә тип алырға булдым. Шул рәүешле „Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары“ тигән атама килеп тыуҙы, ул форма яғынан да, эстәлеге буйынса ла инглизсәгә ярашлы булып сыҡты».

Сюжеты

Әлисә һәм Күк Ҡарышлауыҡ. Бесси Пиз Гатмэнн һүрәте

Әлисә апаһы менән яр буйында ойоп ултырғанда тәпәйендә кеҫә сәғәте тотоп китеп барған Аҡ Йорт Ҡуянын күреп ҡала. Ҡалпаҡсы менән Бесәйҙең һөйләшеүенән был ваҡиға 4 майға барғанын аңлайбыҙ. Ҡыҙыҡай Йорт Ҡуяны артынан эйәреп китә лә, күп-күп ишекле залда булып сыға. Бәләкәй генә асҡыс табып, баҡсаға инергә итһә, ишеккә һыймай булып сыға.

Әлисә артабан кәүҙәһен берсә ҙурайта, берсә кесерәйтә торған нәмәләр табып, үҙгәреп, төрлө мажараларға эләгә тора — үҙе оло кәүҙәле сағында илап сығарған күләүеккә кесерәйгәс эләгеп, һыуланып килеп сыға. Һыуҙа ҡыҙыҡай сысҡанды, төрлө ҡоштарҙы осрата, кибенер өсөн әкиәт тыңлай, түңәрәкләп йүгерешәләр. Елпеүесе менән бирсәткәләрен юғалтҡан Йорт Ҡуяны Әлисәне шуларҙы алып килергә үҙенең йортона ебәрә. Бында ниндәйҙер шыйыҡса табып эсә лә, өйгә һыймаҫлыҡ булып ҙурая. Йорт Ҡуяны уны ҡарарға Кеҫәрткене ебәрә, ә ҡыҙыҡай торбанан уны тибеп сығара.

Тәҙрәнән ҡыҙыҡайға ташлаған таштар ҡапыл бөйөрөккә әйләнә, ҡыҙыҡай шуларҙы ашап, кесерәйә лә өйҙән сығып ҡаса. Шунда кәүҙәһен үҫтерер өсөн бәшмәк ашарға тәҡдим иткән Күк Ҡарышлауыҡ менән осраша. Йәнә кәүҙәһе менән төрлө үҙгәрештәр кисерә. Шунан инде Байбисә йортона барып эләгә, Чешир бесәйе, Ашнаҡсы менән осраша. Шунда бер сабыйҙы нисек ыҙалатҡандарын күрә лә, алып китергә була. Тик юлда ул сусҡа балаһы булып сығыуы асыҡлана һәм ҡыҙыҡай уны ебәрә. Байбисә иһә крокет уйнарға йыйынып ҡала.

Юлда Чешир бесәйен осратып, һорашып, ҡыҙыҡай Аҡылға һыймаған сәй эсеүгә эләгә, хужаларҙың тупаҫлығына түҙмәй, бынан да китә.

Ҡапыл бер ағаста ишек күреп ҡала, шунлда инеп, тәү эләккән баҡсала булып сыға. Ошонда кәрт хеҙмәтселәр менән осраша, Ҡомас Хан һәм Ханбикәнең крокет уйынына эләгә. Ханбикә туҡтауһыҙ уйынсыларҙың башын ҡырҡырға, язаларға бойороҡ биреп ҡысҡырынып йөрөй. Хатта башы ғына күренеп торған Чешир бесәйенең башын ҡырҡтырырға маташа.

Байбисә менән әхлаҡ тураһында һөйләшә торғас, Ханбикә унан ғәйеп табып, күҙенән юғалырға бойора һәм үҙе Әлисә менән Быҙаубаш Ташбаҡа янына йүнәлә.Юлда Арыҫланҡошто осратып (Грифон), ҡыҙҙы ташбаҡа янына алып барырға ҡуша.

Ташбаҡаны тыңлап, был ике йән эйәһенең кадриль бейегәнен ҡарап ултырған арала хөкөм эшенә саҡырып оран һалалар, һәм Быҙаубашты ҡалдырып, Арыҫланҡош менән ҡыҙыҡай хөкөм барған яҡҡа йүгерә.

Унда Ханбикә өҫтәленән һый урлаған Валетты хөкөм итәләр булып сыға. Әлисә был эштә шаһит булып сыға. Тик был арала үҫә башлай һәм Ханбикәнең уны язалаттырырға маташыуынан ҡурҡмай, һеҙ кәрттәр генә бит тип белдерә.

Ошо мәлдә ул уянып китә һәм апаһының тубығында йоҡлап ятҡанын аңлай. Ул өйгә йүгереп ҡайтып китә, ә апаһы һеңлеһенең үҫеп етеп ошо әкиәтте үҙенең балаларына һөйләрен күҙ алдына килтерә.

Башҡортсаға тәржемә өҫтөндә эш

2015 йылда Ирландияның «Evertype» нәшриәте консультант- мөхәррире В.Фет етәкселегендә тәржемә эше башлана. Консультанттың тәҡдиме менән тәржемә өсөн нигеҙ итеп Нина Демурованың варианты алына. Китап сыҡҡас, Бөйөк Британия китапханаһы каталогына индерелә.

Виктор Фет үҙенең тәржемәгә булған талаптарын ебәрә, ҡайһы урындарҙа текстарҙан саҡ ҡына ла тайпылмай, ҡайһы ерҙәрендә «башҡортлаштырыу» мөмкинлеге лә бирелә. Китапта мөғжизәләр юҡ, унда, төштәргә хас булғанса, сәйер һәм ғәжәп хәлдәр килеп сығып тора. Һөҙөмтәлә «Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары» тигән атама килеп тыуа, ул форма яғынан да, эстәлеге буйынса ла инглизсәгә ярашлы иткилеп сыға.

Икенсе нәүбәттә персонаждарҙың исемдәре буйынса эш була. Демурованың тәржемәһендәге Элси, Лэси һәм Тилли — Әлисә һәм уның апаларының шифрланған исемдәре: Elcie — L.C. инициалдарынан килеп сыҡҡан, Лорина Шарлотта; Lacie — Әлисәнең (Alice) үҙ исеменең анаграм­маһы, ә Tillie — Матильда, өсөнсө ҡыҙҙың ҡушаматы, Эдит. Тәржемәсе уларҙы Әҙилә, Сәлиә, Дилә тип ала. Иғтибар итегеҙ: Сәлиә — Әлисә исеменең теп-теүәл анаграммаһы. Демурованың урыҫса вариантындағы «кисельные барышни» башҡортса вариантта «ҡымыҙсы ҡыҙҙар»ға әйләнә, ҡыҙ /ҡымыҙ тигәнгә һүҙ уйнатыу ҙа килеп сыға. Әкиәттә телгә алынған шарап һүҙе лә «ҡымыҙ» тип алмаштырыла.

Ҡомарлы уйындар, шул иҫәптән кәрт уйыны ла, тыйылғандар һанында булғанлыҡтан, башҡорт телендә уның һындарына ла, тамғаларына ла исем бирелмәгән. Король һәм Королева Хан һәм Ханбикә тип алына. Черви кәрт тамғаһына «червонный» һүҙе кеүек үк һирәк ҡулланылған ҡомас һүҙе ҡулланыла. Ике хеҙмәтсегә — Мэри-Энн менән Патҡа Ялсыбикә һәм Ялсығолтип исем бирелә.

Әкиәттә оҡшаш исемле ике персонаж осрай — Март Ҡуяны һәм Аҡ Йорт Ҡуяны. Кроликтарҙың ҡырағай төрө беҙҙә осрамай, ә Англияла улар бар. Әҫәрҙәгесә Кролик тип кенә ҡалдырырға ла булыр ине, әммә халҡыбыҙҙа йорт хайуаны булараҡ аҫралған кроликтарҙы яҡшы беләләр һәм уға йорт ҡуяны тигән исем дә биргәндәр. Шулай уҡ Йоҡосо тигән йәнлек урынына ҡышын йоҡоға талыусан Һыуыр образы индерелә.

Mock Turtle (Демуровала — Черепаха Квази) башҡортса Быҙаубаш Ташбаҡаға әйләнә. Ә Бөркөт балаһына Балапан тигән исем бирелә. Башҡорттар борон ваҡ йәнлектәргә йыртҡыс ҡоштар менән һунар иткән һәм уларҙың тәүге булып сыҡҡан иң көслөләрен, балапандарҙы, һунарға өйрәткән.

«Мәктәп каламбурҙары» (IX бүлек)—айырым тема. Бында һүҙ уйнатыуҙар талап ителә. Уҡырға һәм яҙырға тигәнгә яңғырашлы итеп туҡырға һәм яғырға һүҙҙәре ҡулланыла. Арифметиканың дүрт ғәмәле — : ҡушыу, алыу, ҡабатлау, бүлеү, уларҙы шышыу, ағыу, ҡанатлау, бүгеү тигән ҡылымдар менән һүҙ уйнатыла. Мифтар /рифтар, химик/ мимик (тәжрибәләр) тигән табышы Демуроваса ҡалған — был урыҫ теленән ингән һүҙҙәр. Мәктәптә өйрәнелгән башҡа предметтарға табылған төшөнсәләр: Заялогия (зоология), Бүтәника (ботаника), Гүйәграфия (география), Тиҙкультура (физкультура), Һүрәт төкөрөү (һүрәт төшөрөү). Ә ҡарт Краб бабай һүҙ оҡшашлығынан сығып Ҡыҫыҡ Күҙ Ҡыҫала булып китә. Һуған тел (Туған тел) уҡытыуы арҡаһында күҙенән йәш ағып торған да, ҡабаҡтары шешенеп, ҡыҫыҡ күҙлегә әйләнгән.

Демуровала «занятия» «занимают» менән оҡшаштырып һүҙ уйнатыла (төп нөсхәлә дәрестәр, lessons, даими ҡыҫҡара, lessen). Башҡортса иһә үтес (бурысҡа аҡса алыу) һәм үтеү (дәрес үтеү) тигән менән бәйләп каламбур яһалған. Уға аҡылды үтескә алаһы түгел тигән фразеологизмға ла таман була.

Тәрәс тигәнгә уйнатыр һүҙ табыр өсөн тәрән һүҙенә лаҡап уйлап сығарыла: ул бик тә тәрәнгә сумырға хыяллана, тик был хәленән килмәй. Урыҫ телендәгенән айырмалы, Ҡалпаҡсы ярлы кеше итеп һүрәтләнә, Хан әйтмешләй, уның үҙе генә түгел, теле лә ярлы булып сыға (был төп нөсхәләге poor man / poor speaker тигән һүҙ уйнатыуға ла тулыһынса тап килә).

Телебеҙҙәге «күлдәй күҙ йәше» тигән фразеологизм хатта II бүлеккә исем дә бирҙе («Күлдәй күҙ йәше»). Күлдәй — халҡыбыҙҙа «иңе-буйы мул» йәки «бик мул, күп» мәғәнәһендә лә ҡулланыла бит. Күҙ һәм күл һүҙҙәре үҙ-ара яңғырашлы ла.

Чешир Бесәйе һәм Әлисәнең һөйләшеүендәге табыш. Бесәй ҡыҙҙан Байбисәнән алған бала нимәгә әйләнгәнен һорай: «Сусҡа балаһынамы, сысҡан балаһынамы?» — ти ул. Сысҡан тип һүҙ уйнатыр өсөн генә алынған булһа ла, был тәржемә Бесәйҙең тәбиғи ихтыяжына бик яуап бирә булып сыға! Кэрроллдың төп нөсхәһендә — pig / fig (‘сусҡа / инжир’).

Әлисә тураһындағы әкиәтте тәржемә иткәндә Сысҡандың Вильгельм Яулаусы (III бүлек) тураһындағы «бик ҡоро лекция»һын урындағы ерлектеке менән алмаштырыу ғәҙәткә ингән икән. Башҡорт телендәге тәржемәгә башҡорт халҡының ХVI быуаттағы тарихы индерелә (тәүге тапҡыр XVIII быуатта Пётр Рычков тарафынан һүрәтләнгән): бында башҡорттарҙың урыҫ дәүләтенә ҡушылыу мәле күрһәтелә.

Күп тәржемәселәрҙең өлгөһөндәгесә, башҡорт теленә лә Кэрроллдың ҡайһы бер шиғырҙары башҡортлаштырып тәржемә ителгән. «How doth the little crocodile» тигән пародиялы шиғырҙағы «Кескәй крокодил» Миңлегөл Хисмәтуллинаның «Бесәй китте еләккә» шиғырының геройына әүерелә.

“Крокодилдар еләктә,

Тырыздары беләктә!
Крокодилдың йөнө юҡ,
Йыйыуының йүне юҡ.

Килеп еткәс еләккә
Менгәндәр, ти, тирәккә,
Һай иҫәүән крокодил,
Еләк булмай унда, бел!”

VII бүлектә «Ҡара тауыҡ» тигән халыҡ йырына йырға пародия яҙып тәржемә ителгән.

Валетҡа ғәйеп тағырға маташылған шиғырҙа халҡыбыҙға киң билдәле туй йыры үлсәме ҡулланылған. Шулай уҡ һөйләш үҙенсәлектәре лә һаҡланған: Икәү бергә ултырғанғыҙ, /Минең менән булғанғыҙ (икенсе юл тура мәғәнәнән тыш бүтән төрлө мәғәнә бирә: минең турала ғәйбәт һөйләгәнһегеҙ).

«Тәмле аш» — «Beautiful Soup» тигән йыр төп нөсхәнән ныҡ ҡына тайпылып яҙылған (Демуровала «Вечерняя еда», Ольга Седакова тәржемәһе), данлыҡлы бишбармаҡ менән алмаштырылған.

"Диңгеҙ кадриле"ндә мөхәррирҙең рөхсәте менән тәлмәрйен-балыҡ образын индерелгән һәм уны сүмесбаш балыҡ тип аталған. Куткутья тигән был балыҡ (Тetraodon cutcutia)ҡиәфәте менән торғаны — сүмесбаш. Был строфала «баш» һәм «таш» һүҙҙәре менән каламбур эшләргә мөмкинлек бирә.

Эш тамамланды тигәндә консультанттан Байбисәнең (герцогиняны шулай тип алынған) «Мәғәнәһен уйла, ә һүҙҙәр үҙҙәре табыла!»- тигәнен аңлатырға һораған хат килеп төшә. Был тәржемә инглиз телендәге мәғәнәгә бик тап килмәй тип яҙа В. Фет. .

«Дело в том, что в оригинале: „Take care of the sense and the sounds will take care of themselves“, йәғни „заботься о смыслe, a звуки сами о себе позаботятся“. Здесь переиначена английская пословица „Take care of the pence and the pounds will take care of themselves“, „заботься о пенсах, а фунты сами о себе позаботятся“ — то есть „копейка рубль бережет“. Нестеренко попробовал передать это: „Заботься о песне, а ноты придут сами“ — имеется в виду „о пенсе“ и „банкноты“, не слишком удачно, хотя „песне“ и „пенсе“ — отличная находка. Нужна фраза вроде пословицы с фонетической игрой слов, включающей игру слов на деньги (монеты). Буквальный перевод этой фразы (как у Демуровой) не очень желателен, так как он звучит, как некий выспренний закон поэзии, и непонятен без отсылки к английскому варианту. Это, наверно, самая труднопереводимая фраза в книге.»

«Тамсы тамып күл яһай, тин йыйылып һум яһай» тигән мәҡәлде үҙгәртеп, «Тамсы тамып күл яһай, уй йыйылып һүҙ яһай» тип инеп китә был тәржемә — инглиз телендәгенә шул тиклем яҡын килеп сыға.

Тәржемә 2017 йылда Ирландияның «Evertype» нәшриәтендә донъя күрә

Бүлектәре

"Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары"нда бүлектәрҙең башҡортсаға тәржемәләре

• Йорт Ҡуяны артынан — аҫҡа
• Күлдәй күҙ йәше
• Түңәрәкләп йүгереү һәм оҙон хикәйәт
• Кескәнтәй торбанан осоп сыға
• Сусҡа балаһы менән борос
• Аҡылға һыймаған сәй эсеү
• Ханбикә Крокеты
• Быҙаубаш Ташбаҡаның хикәйәттәре
• Диңгеҙ кадриле
• Бауырһаҡты кем урлаған?'

Бүлек һаны	Төп нөсхә	Аноним тәржемә (1879)	Александра Рождественская тәржемәһе (1908)	Владимир Набоков тәржемәһе (1923)	Нина Демурова тәржемәһе (1966)	Борис Заходер тәржемәһе (1971)	Александр Щербаков тәржемәһе (1977)	Владимир Орел тәржемәһе (1988)	Леонид Яхнин бәйәне (1991)	Дмитрий Ермолович тәржемәһе (2016)
1	Down the Rabbit Hole	У кролика в норке	В кроличьей норке	Нырок в кроличью норку	Вниз по кроличьей норе	Глава первая, в которой Алиса чуть не провалилась сквозь Землю	В недрах кроличьей норы	Вдогонку за кроликом	Кувырком за кроликом	Под землю через кроличью нору
2	The Pool of Tears	Слёзная лужа	Слёзный пруд	Продолжение	Море слёз	Глава вторая, в которой Алиса купается в слезах	Море слёз		Наплаканное море	Озеро слёз
3	The Caucus Race and a Long Tale	Игра в горелки	Скачки наперегонки и длинный рассказ	Игра в куралесы и повесть в виде хвоста	Бег по кругу и длинный рассказ	Глава третья, в которой происходит Кросс по Инстанциям и история с хвостиком	Потасовка с подтасовкой	Бег от Ня и хвост истории	История с бестолкотнёй и с хвостиком	Бег по инстанциям и длинный рассказ
4	The Rabbit Sends a Little Bill	Кролик посылает Ваську на врага	Кролик посылает Билля к себе в дом	Кто-то летит в трубу	Билль вылетает в трубу	Глава четвёртая, в которой Тритон Билль вылетает в трубу	Как чуть не убили Билли	Алиса протягивает ноги, а Билл вылетает в трубу	Битый Билл	Билли вылетает в трубу
5	Advice from a Caterpillar	Советник-червяк	Совет червяка	Совет гусеницы	Синяя Гусеница даёт совет	Глава пятая, в которой Червяк даёт полезные советы	По подсказке Шелкопряда	Так советует гусеница	Бабочкина Куколка	Советы гусеницы
6	Pig and Pepper	Поросёночек	Поросёнок и перец			Глава шестая, в которой встречаются поросёнок и перец	Перец и порося	Поросёнок и перец	Перчёный поросёнок	Поросёнок и перец
7	A Mad Tea-Party	Шальная беседа	Безумное чаепитие, Шляпочник, мартовский заяц и сурок	Сумасшедшие пьют чай	Безумное чаепитие	Глава седьмая, в которой пьют чай, как ненормальные	Чаепитие со сдвигом	Не все дома, но все пьют чай	Необычайное чаепитие	Сумасшедшее чаепитие
8	The Queen’s Croquet Ground	Игра в крокет	Крокет у королевы	Королева играет в крокет	Королевский крокет	Глава восьмая, в которой играют в крокет у Королевы	Партия в крокет	Королевский крокет	На крокете у Королевы	Королевский крокет
9	The Mock Turtle’s Story	Соня в зверинце	История поддельной черепахи	Повесть Чепупахи	Повесть Черепахи Квази	Глава девятая, в которой рассказана история Деликатеса	История Черепахи-Телячьи-Ножки	История М. М. Гребешка	Морские мороки	История Якобы-Черепахи
10	Lobster Quadrille		Кадриль омаров	Омаровая кадриль	Морская кадриль	Глава десятая, в которой танцуют Раковую Кадриль	Кадриль «Омарочка»	Фоксшпрот	Пара для Омара	Омаринская
11	Who Stole the Tarts?	Заседание суда	Кто утащил пирожки?	Кто украл пирожки?	Кто украл крендели?	Глава одиннадцатая, в которой выясняется, кто стащил пирожки	Кто украл пирожные?	Кто стащил пирожки?	Сколько конфет украл Валет?	Кто украл пирожные?
12	Alice’s Evidence		Показание Алисы	Показание Ани	Алиса даёт показания	Глава двенадцатая, в которой Алиса свидетельствует	Алисины улики	Слово — Алисе!	Алисин сон	Алисины показания

• Джон Тенниел һүрәттәре
• 
  Әлисә тәҙрә ҡорғанын аса бирә
• 
  Әлисә менән Додо йәнлектәр араһында
• 
  Бала тотҡан Байбисә
• 
  Хан, Ханбикә һәм Йәлләт баш осонда Чешир Бесәйе
• 
  Арыҫланҡош менән Әлисә Быҙаубаш Ташбаҡаны тыңлай
• 
  Хан менән Ханбикә Валетты хөкөм итә

Персонаждарҙың исемдәрен урыҫ теленә тәржемә итеү варианттары

Исемдәрҙең башҡортса варианттары

Тәржемәсе Гүзәл Ситдиҡова ошондай варианттар алған

• Әлисә — Алиса
• Аҡ Йорт Ҡуяны -Белый Кролик
• Алатуба — Горлица
• Алһыу- Ада
• Арыҫланҡош — Грифон
• Ашнаҡсы — Кухарка
• Балапан — Орлёнок Эд
• Балыҡ Хеҙмәтсе — Лакей-рыба
• Башбаҡа — Спрутик
• Билле Кеҫәртке — Ящерка Билл
• Бишле — Пятёрка
• Быҙаубаш Ташбаҡа — Черепаха Квази
• Вильям атай — папа Вильям
• Дилә — Тилли
• Динә (Бесәй) — Дина
• Ҡалпаҡсы -Болванщик
• Додо — Додо
• Иван Грозный
• Көсөк — Пёс
• Краб Ҡарсыҡ — старая Крабиха
• Күк Ҡарышлауыҡ — Синяя гусеница
• Кәнәри — Канарейка
• Ҡарт Һайыҫҡан — Старая Сорока
• Ҡомас Валет — Червонный Валет
• Ҡомас Хан -Червонный Король
• Ҡомас Ханбикә — Червонная Королева
• Март Ҡуяны — Мартовский Заяц
• Өйрәк — Утка
• Өкө — Сова
• Сәлиә — Лейси
• Сысҡан — Мышь
• Таңһыу — Мейбл
• Тутыйғош — Попугай Лори
• Тәлмәрйен — Лягушка
• Чешир Бесәйе — Чеширский кот
• Шакал — Шакал
• Ялсыбикә — Мэри-Энн
• Ялсығол — Пат
• Әҙилә — Элси

Оригинал	Нина Демурова	Владимир Набоков	Борис Заходер	Александр Щербаков	Леонид Яхнин	Александра Рождественская	Владимир Орёл	Дмитрий Ермолович
Alice	Алиса	Аня	Алиса	Алиса	Алиса	Алиса	Алиса	Алиса
White Rabbit	Белый Кролик	Дворянин Кролик Трусиков	Белый Кролик	Белый Кролик	Белый Кролик	Белый Кролик	Белый Кролик	Белый Кролик
Mad Hatter	Болванщик	Шляпник	Шляпа	Шляпочник	Котелок	Шляпочник	Шляпник	Шляпник
William the Conqueror	Вильгельм Завоеватель	Владимир Мономах	Вильгельм Завоеватель	Вильгельм Завоеватель	Вильгельм Заболеватель	Вильгельм Завоеватель	Вильгельм Завоеватель	Вильгельм Завоеватель
Pigeon	Горлица	Голубь	Голубка	Голубка	Голубка	Голубка	Синица	Голубка
Gryphon	Грифон	Гриф	Грифон	Грифон	Грифон	Гриф	Грифон	Грифон
Dodo	Додо	Дронт	Ископаемый Дронт (Птица Додо)	Додо-Каких-Уже-Больше-Нет	Древний Дронт	Додо	Додо	Додо
Canary	Канарейка	Канарейка	Канарейка	Канарейка	Молодая Канарейка	Канарейка	Канарейка	Канарейка
Cook	Кухарка	Кухарка	Повариха	Кухарка	Стряпуха	Кухарка	Кухарка	Кухарка
Fish-Footman	Лакей-Лещ	Лакей-Рыба	Лакей Карась	Лакей-Рыбёшка	Речной Лакей	Лакей-Рыба	Лакей Лещ	Лакей-рыба
Lacie	Лэси	Пася	Лэси	Аилса	Лэси	Леси	Лесси	Лейси
Frog-Footman	Лягушонок	Лакей-Лягушка	Швейцар-Головастик	Лакей-Лягушка	Болотный Лакей	Лакей-лягушка	Лягушка	Лакей-лягушка
March Hare	Мартовский Заяц	Мартовский Заяц	Очумелый Заяц	Заяц	Полоумный Заяц	Мартовский Заяц	Мартовский Заяц	Мартовский Заяц
Old Crab	Медуза	Старая Рачиха	Каракатица	Бабушка Крабушка	Старая Рачиха	Старый краб	Старый краб	старая Крабиха
Mabel	Мейбл	Ася	Мэгги	Мейбл	Мейбл	Мабель	Джекки	Амабелла
Mary Ann	Мэри-Энн	Маша	Мэри-Энн	Мэри-Энн	Милочка	Мэри-Анна	Марианна	Марианна
Mouse	Мышь	Мышь	Мышь	Мышь	Мышь	Мышка	Мышь	Мышь
Dormouse	Мышь-Соня	Зверёк Соня	Садовая Соня	Сонная-сонная Соня	Ночная Соня	Сурок	Соня	Грызун Соня
Eaglet	Орлёнок Эд	Орлёнок	Орлёнок Цып-Цып	Говорунья-Тилли	Орланчик	Орлёнок	Орлёнок	Орлёнок
Lory	Попугайчик Лори	Лори	Попугай	Лори-Лорочка	Лори-Попугай	Попугай Лори	Попугай Ара	Попугай Лори
Father William	Папа Вильям	Дядя	Старикашка (старик)	Отец	Дядя	Старик (отец)	дядя Вильям	папа Вильям
Pat	Пэт	Петька	Пат	Пэт	Пат	Пат	Пат	Пат
Five	Пятёрка	Пятёрка	Шестёрка	Пятёрка	Пятёрка	Пятёрка	Пятёрка	Пятёрка
Duck	Робин Гусь	Утка	Утка	Утя	Уткогусь	Утка	Утёнок	Селезень
Caterpillar	Синяя гусеница	Гусеница	Червяк	Шелкопряд	Бабочкина Куколка	Червяк	Гусеница	Гусеница
Owl	Сова	Сова	Математик	Сова	Сова	Сова	Сова	Сыч
Tortoise	Спрутик	Молодой Спрут	Питон	Жучиха	Черемама	Сухопутная черепаха	Спрут	Паучиха
Magpie	Старая Сорока	Дряхлая Сорока	Пожилая Сорока	Старая Сорока	Старая Сорока	Старая Сорока	Старая галка	старая Сорока
Tillie	Тилли	Дася	Тилли	Тилли	Тилли	Тилли	Тилли	Тилли
Fury	Цап-царап	Пёс	Кот	Гавка	Кот	Лайка	пёс Тибоша	Барбос
Knave of Hearts	Червонный Валет	Червонный Валет	Червонный Валет	Червонный Валет	Валет Червей	Червонный Валет	Валет Червей	Червонный Валет
Queen of Hearts	Червонная Королева (Дама Червей)	Королева	Червонная Дама (Королева)	Червонная Королева	Королева Червей	Королева Червей	Королева Червей	Королева — Червонная Дама
King of Hearts	Червонный Король	Король Червей	Червонный Король	Червонный Король	Король Червей	Король Червей	Король Червей	Червонный Король
Mock-Turtle	Черепаха Квази	Чепупаха	Рыбный Деликатес	Черепаха-телячьи-ножки	Телепаха	Поддельная Черепаха	Гребешок	Якобы-Черепаха
Cheshire-Cat	Чеширский Кот	Масляничный Кот	Чеширский Кот	Чеширский кот	Чеширский кот	Честерский кот	Чеширский Кот	Чеширский кот
Panther	Шакал	Пантера	Козлик	Пантера	Серый заяц	Пантера	Пантера	Пантера
Elsie	Элси	Мася	Эля	Чарлора	Элси	Эльзи	Эльси	Элси
Little Bill	Ящерка Билль	Яша-Ящерица (Яшка)	Тритон Билль	Билли	Билл	Билль	Ящерка Билл	Билли

Һылтанмалар

• Alice’s Adventures Under Ground 2017 йыл 29 декабрь архивланған.. Рукопись «Приключения Алисы под землёй» (1862—1864) на сайте Британской библиотеки (инг.)
• Alice’s Adventures in Wonderland 2009 йыл 1 октябрь архивланған. Первое издание в США, New York 1866. (инг.)
• Приключения Алисы под землей (инг.)
• Alice’s Adventures under Ground 2012 йыл 15 ноябрь архивланған. Воспроизведение единственного издания с иллюстрациями Льюиса Кэрролла (инг.)
• The Complete Works of Lewis Carroll with the illustrations by John Tenniel ПСС Льюиса Кэрролла, 1939 2006 йыл 18 февраль архивланған.
• Максим Мошков китапханаһында Әлисәнең Сәйерстандағы мажаралары  (рус.)
• Подборка иллюстраций «Алисы в Стране чудес», Крокет у Королевы
• Демурова H. M. Алиса в Стране чудес и в Зазеркалье
• Иллюстрации Сальвадора Дали к сказке «Алиса в Стране Чудес»
• Галинская И. Л. «Льюис Кэрролл и загадки его текстов»
• Карпушина Н. «Перечитывая „Алису“», Наука и жизнь, № 7, 2010.
• Параллельные переводы «Алисы» с иллюстрациями и комментариями (проект «ЗАЗЕРКАЛЬЕ им. Л. Кэрролла») 2013 йыл 1 июнь архивланған.
• «Приключения Алисы в стране чудес». Параллельные тексты с лингвистическими комментариями (сравнение переводов) Учебный проект 2018 йыл 6 декабрь архивланған.
• Alice in Wonderland By Lewis Carroll (Open Library) Более 385 отсканированных старинных изданий Alice in Wonderland в библиотеке openlibrary.org
• «Alice’s Adventures In Wonderland» с иллюстрациями Олега Липченко.
• Параллельный русско-английский перевод книги «Алиса в стране чудес»
• Ушакова Т. А. «Mock Nonsense»: между Кэрроллом и русской сказкой (о первом переводе «Приключений Алисы в стране чудес» на русский язык) 2020 йыл 30 сентябрь архивланған.