Әмирлек

Әмирлек (ғәр. أمیر‎ — бойороусо, юлбашсы‎) — ислам дәүләтендә идара итеү формаһы. «Әмирлек» һүҙе әмир етәкселек иткән Хәлифәт, Солтанлыҡ, Имамлыҡ төшөнсәләре менән берҙәй. Әмирлек — нәҫелдән күсеүсе монархия түгел. Тәүҙә әмирҙәрҙә ислам общинаһы (умма) һайлаған. Әмирлек өсөн мосолмандарҙың йәшәү ҡануны — шәриғәтте тормошҡа ашырыу мөһим шарт булып тора. Ваҡыт үтеү менән әмирлектәр үҙгәрә, хәҙерге ваҡытта әмилектәр короллектәргә оҡшаған. Бөгөнгө донъяла әмирлектәр күп ҡалмаған, Яҡын Көнсығышта Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре тигән конфедерацияға ингән илдәр һәм үҙалла дәүләттәр Катар һәм Кувейт. 1996 йылдан 2001 йылға тиклем Ислам идара итеү формаһы Афғанстан Ислам Әмирлеге исемле әмирлек Афғанстанда була. 2007 йылда ислам ҡаршылыҡ күрһәтеү көстәре Төньяҡ һәм Көньяҡ Вәзирстанда әмирлек иғлан иткәс Доку Умаров Төньяҡ Кавказдың әмире тип, Ичкерия Чечен Республикаһы исеме бөтөрөлдө тип иғлан ителә. 2011 йылда Йәмәндә хөкүмәткә ҡаршы сығыштар башланғас, «АӘл-Ҡағиҙә» мөжәһидтәре Ғәрәп ярымутрауында әмирлек иғлан итә. Шулай уҡ "Әш-Шабаб"ойошмаһы Сомали иленең көньяғында әмирлек урынлаштырыу өсөн көрөшә.

Үҙ аллы әмирлектәр

• Кувейт
• Катар

Әмирлектәр— дәүләт провинциялары

• Берләшкән Ғәрәп Әмирләктәре
  
• Сәғүд Ғәрәбстаны провинциялары
  

Тарихи әмирлектәр

Дәүләт	Башҡала	Дәүере	Иҫкәрмәләр
Әрмән әмирлеге	Двин, Берда’а	637—885	Хәлифәткә бойһонған
Эгрис әмирлеге (шартлы рәүештә булған)	Нокалакеви	701—711	Хәлифәткә бойһонған (шартлы рәүештә булған), Әрмән әмирлеге (аль-Арминийа) составында булған
Дербент әмирлеге	Дербент	735—1239	Хәлифәткә бойһонған, 885 йылға тиклем Әрмән әмирлеге составында булған
Тбилиси әмирлеге	Тбилиси	736—1122	Хәлифәткә бойһонған, 885 йылға тиклем Әрмән әмирлеге составында булған
Кордова әмирлеге	Кордова	756—929	Хәлифәткә бойһонған, һуңыраҡ Кордова хәлифәтенә әүрелгән
Крит әмирлеге	Харнак	825—961	Хәлифәткә бойһонған
Бари әмирлеге	Бари	847—871	Хәлифәткә бойһонған
Сицилия әмирлеге	Палермо	965—1072
Гранада әмирлеге	Гранада	1228—1492
Айдын әмирлеге	Смирна	1308—1425
Бохара әмирлеге (Бохара ханлығы)	Бохара	1785—1920	1868 йылдан Рәсәй империяһына бойһонған
Афғанстан әмирлеге	Кабул	1823—1929	1919 йылға тиклем, һуңынан короллек тип атала
Неджд	1902—1921	һуңынан солтанат тип атала
Төньяҡ-Кавказ әмирлеге	Ведено	1919—1920	Ғосман империяһы протектораты аҫтында
Трансиордания	Амман	1921—1946	Британия даралығы аҫтында
Афғанстан Ислам әмирлеге	Кабул	1996—2001	Ярым танылған дәүләт
Бахрейн	Манама	1971—2002	2002 йылдан короллек

Иғлан ителгән, әммә тарихта булмаған әмирлектәр

• Кавказ әмирлеге — 2007 йылда

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Ислам дәүләттәре