Әмирлек

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте

Әмирлек (ғәр. أمیر‎ — бойороусо, юлбашсы‎) — ислам дәүләтендә идара итеү формаһы. «Әмирлек» һүҙе әмир етәкселек иткән Хәлифәт, Солтанлыҡ, Имамлыҡ төшөнсәләре менән берҙәй. Әмирлек — нәҫелдән күсеүсе монархия түгел. Тәүҙә әмирҙәрҙә ислам общинаһы (умма) һайлаған. Әмирлек өсөн мосолмандарҙың йәшәү ҡануны — шәриғәтте тормошҡа ашырыу мөһим шарт булып тора. Ваҡыт үтеү менән әмирлектәр үҙгәрә, хәҙерге ваҡытта әмилектәр короллектәргә оҡшаған. Бөгөнгө донъяла әмирлектәр күп ҡалмаған, Яҡын Көнсығышта Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре тигән конфедерацияға ингән илдәр һәм үҙалла дәүләттәр Катар һәм Кувейт. 1996 йылдан 2001 йылға тиклем Ислам идара итеү формаһы Афғанстан Ислам Әмирлеге исемле әмирлек Афғанстанда була. 2007 йылда ислам ҡаршылыҡ күрһәтеү көстәре Төньяҡ һәм Көньяҡ Вәзирстанда әмирлек иғлан иткәс Доку Умаров Төньяҡ Кавказдың әмире тип, Ичкерия Чечен Республикаһы исеме бөтөрөлдө тип иғлан ителә. 2011 йылда Йәмәндә хөкүмәткә ҡаршы сығыштар башланғас, «АӘл-Ҡағиҙә» мөжәһидтәре Ғәрәп ярымутрауында әмирлек иғлан итә. Шулай уҡ "Әш-Шабаб"ойошмаһы Сомали иленең көньяғында әмирлек урынлаштырыу өсөн көрөшә.

Үҙ аллы әмирлектәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әмирлектәр— дәүләт провинциялары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Тарихи әмирлектәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Дәүләт
Башҡала
Дәүере Иҫкәрмәләр
Әрмән әмирлеге Двин, Берда’а 637—885 Хәлифәткә бойһонған
Эгрис әмирлеге (шартлы рәүештә булған) Нокалакеви 701—711 Хәлифәткә бойһонған (шартлы рәүештә булған), Әрмән әмирлеге (аль-Арминийа) составында булған
Дербент әмирлеге Дербент 735—1239 Хәлифәткә бойһонған, 885 йылға тиклем Әрмән әмирлеге составында булған
Тбилиси әмирлеге Тбилиси 736—1122 Хәлифәткә бойһонған, 885 йылға тиклем Әрмән әмирлеге составында булған
Кордова әмирлеге Кордова 756—929 Хәлифәткә бойһонған, һуңыраҡ Кордова хәлифәтенә әүрелгән
Крит әмирлеге Харнак 825—961 Хәлифәткә бойһонған
Бари әмирлеге Бари 847—871 Хәлифәткә бойһонған
Сицилия әмирлеге Палермо 965—1072
Гранада әмирлеге Гранада 1228—1492
Айдын әмирлеге Смирна 1308—1425
Бохара әмирлеге

(Бохара ханлығы)

Бохара 1785—1920 1868 йылдан Рәсәй империяһына бойһонған
Афғанстан әмирлеге Кабул 1823—1929 1919 йылға тиклем, һуңынан короллек тип атала
Неджд 1902—1921 һуңынан солтанат тип атала
Төньяҡ-Кавказ әмирлеге Ведено 1919—1920 Ғосман империяһы протектораты аҫтында
Трансиордания Амман 1921—1946 Британия даралығы аҫтында
Афғанстан Ислам әмирлеге Кабул 1996—2001 Ярым танылған дәүләт
Бахрейн Манама 1971—2002 2002 йылдан короллек

Иғлан ителгән, әммә тарихта булмаған әмирлектәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Ислам дәүләттәре

Ҡалып:Gov-stub