Кавказ алды

Тарихи өлкә •
	Кавказ алды
Хәҙерге көндәге өлкәләр	Рәсәйҙең Европа өлөшөнөң көньяғы
Халҡы	урыҫтар, чечендар, украиндар, аварҙар, ҡумыҡтар, даргиндар, нуғайҙар, осетиндар, адыгейҙар, ҡабарҙылар, черкестар, балҡарҙар, ҡарасайҙар һ.б..
Хәҙерге исеме	Рәсәй
Өлкә биләгән урын (хәҙерге картала)	Ставрополь крайы, Краснодар крайының һәм Адыгеяның төньяҡ-көнсығыш өлөшө, шулай уҡ Ростов өлкәһенең көньяҡ-көнбайыш өлөшө һәм Ҡарасай-Черкес, Ҡабарҙы-Балҡар, Төньяҡ Осетия, Ингушетия, Чечня һәм Дағстандың төньяҡ тигеҙлек райондары
Тарихи өлкә урынындағы хәҙерге өлкәләр:

Кавказ алды (рус. Предкавка́зье) — тарихи-географик өлкә, башлыса Оло Кавказ итәгенән төньяҡҡа табан Кума-Маныч уйпатлығы, Сальск-Маныч тауҙары теҙмәһе, көнбайыштан Аҙау диңгеҙе һәм Керчь боғаҙы, көнсығыштан Каспий диңгеҙе менән сикләнгән тигеҙлек биләмәһе^[1]..

Тау алды көнбайыш-төньяҡ-көнбайыштан көнсығыш-көньяҡ-көнсығышҡа оҙонлоғо 900 км ашыу, меридиан менән киҫелеше (төньяҡ сигенән көньяҡ сигенә тиклем алыҫлыҡ) — 300 км-ға тиклем.

Физик-географик районланыуы

Орография йәһәтенән Кавказ алды бүленеше:

Көнбайыш Кавказ алды
- Кубань-Аҙау буйы уйһыулығы (Кубандән төньяҡтараҡ)
- Кубань буйы ауыш тигеҙлеге (түбәнге Кубандән көньяҡҡараҡ)
- Кубань дельтаһы һәм уның менән йәнәш Тамань ярымутрауы (Аҙау буйы дельта уйһыулығы)
Урта Кавказ алды
- Ставрополь ҡалҡыулығы (831 м тиклем)
- Антиклиналь Сунжа (926 м тиклем) һәм Терек (593 (690? м) һырттары Терек-Сунжа ҡалҡыулығы (Терек-Сунжа йылғалары араһы) менән
- улар араһында (ҡалҡыулыҡтар араһында), көньяҡта — тигеҙлектәр араһында көмбәҙ һымаҡ күтәрелгән Минераль Һыуҙар төркөмө тау-лакколиттары :
  - Машуҡ — 992 м
  - Биштау — 1402 м
  - Тимер (тау) — 852 м
  - Развалка — 926 м
  - Змейка — 994 м һ. б.)
Көнсығыш Кавказ алды
- Терек-Кума уйһыулығы
- Нуғай далаһы
- Каспий буйы уйһыулығы (Ҡара ерҙәр)

Төбәктең иҡтисади географияһы

Көнбайыш һәм Урта Кавказ Алды — мөһим игенселек районы, Көнсығыш Кавказ алдында урынлашҡан ярымсүл көтөүлектәр. Кавказ алды райондарының күбеһендә нефть (Русский Хутор, Малғабәк-Вознесенский һ. б.) һәм газ (Төньяҡ Ставрополь, Майкоп, Ленинград һ. б.) ятҡылыҡтары билдәле.

Сәйәси бүленеш

Кавказ алды территорияһында Көньяҡ һәм Төньяҡ-Кавказ федераль округы урынлашҡан. Кавказ алды биләмәләрендә тулыһынса тиерлек Ставрополь крайы, Краснодар крайының һәм Адыгеяның төньяҡ-көнсығыш өлөшө, шулай уҡ Ростов өлкәһенең көньяҡ-көнбайыш өлөшө һәм Ҡарасай-Черкес, Ҡабарҙы-Балҡар, Төньяҡ Осетия, Ингушетия, Чечня һәм Дағстандың төньяҡ тигеҙлек райондары урынлашҡан.

Иҫкәрмәләр

↑ Хаин В. Е. Новые данные по геологии Предкавказья и их значение для геологии Кавказа // Доклады АН СССР. — 1953. — В. 2. — Т. 90. — С. 132—133.

Сығанаҡтар

Хаин В. Е. Новые данные по геологии Предкавказья и их значение для геологии Кавказа // Доклады АН СССР. — 1953. — Т. 90, вып. 2. — С. 132-133.
Гвоздецкий Н. А. Кавказ. — М.: Гос. изд-во географической лит-ры, 1963. — 260 с.
Алисов Б. П. Климат СССР. — М.: Высшая школа, 1969. — 104 с.
Шальнев В. А. Ландшафты Ставропольской возвышенности; Автореф. дис. на соиск. уч. ст. канд. географ. наук. — Л., 1966. — 20 с.
Шифферс Е. В. Растительность Северного Кавказа и его природные кормовые угодья. — М.—Л.: Изд-во АН СССР, 1953. — 399 с.
Гроссгейм А. А. Растительный покров Кавказа. — М.: Изд-во МОИП, 1948. — 267 с.

[1] Хаин В. Е. Новые данные по геологии Предкавказья и их значение для геологии Кавказа // Доклады АН СССР. — 1953. — В. 2. — Т. 90. — С. 132—133.

[1]