Плутон: өлгөләр араһындағы айырма
AvicBot (фекер алышыу | өлөш) ә r2.6.8) (робот өҫтәне: pnb:پلوٹو (نکا سیارہ) |
|||
| 174 юл: | 174 юл: | ||
[[pam:Pluto]] |
[[pam:Pluto]] |
||
[[pl:134340 Pluton]] |
[[pl:134340 Pluton]] |
||
[[pnb:پلوٹو (نکا سیارہ)]] |
|||
[[pt:Plutão]] |
[[pt:Plutão]] |
||
[[qu:Plutun (tuna puriq quyllur)]] |
[[qu:Plutun (tuna puriq quyllur)]] |
||
21:50, 5 декабрь 2012 өлгөһө
Плуто́н (134340 Pluto) — Ҡояш системаһында иң ҙур кәрлә планета (Эрида менән бер рәттән[1][2][3]), Нептун арты объекты. Элек Плутон планета булып иҫәпләнгән, әмма хәҙерге ваҡытта ул Койпер поясындагы иң ҙур объекттарҙың берһе булып һанала[4].
Койпер поясындағы күп объекттар кеүек, Плутон таш һәм боҙҙан ғибәрәт: уның массаһы Айҙан 5 тапкыр, ә күләме — 3 тапҡыр кәмерәк. Плутон орбитаһы ҙур эксцентриситетлы һәм эклиптика яҫылыҡҡа бик ауышҡан.
Үҙ орбитаһы эксцентрисетлы булыу сәбәпле Плутон ваҡыт-ваҡыт Ҡояшҡа 29,6 а. б. (4,4 млрд. км) яҡыная (Ҡояшка Нептунға карата якынрак була), һуңынан 49,3 а. б. (7,4 млрд. км) йырағая. Плутон һәм аның иң ҙур эйәрсене Харонды йыш ҡына ҡуш планета тип иҫәпләйҙәр, сөнки системаның үҙәге Плутон тышында урынлашҡан[5].
Бынан тыш Плутондың тағы өс эйәрсене бар — 2005 йылда асылған Никта һәм Гидра [6] һәм 2011 йылдың 20 июлендә асылған P4 исемле иң бәләкәй эйәрсене[7][8].
1930 йылда асылған Плутон 2006 йылға тиклем планета булып иҫәпләнде. Әммә XX быуат аҙағанда һәм XXI быуат башында Ҡояш системһының тышҡы өлөшөндә бик күп объеттар астылар. Уларҙың иң билдәлеләре Квавар, Седна, һәм плутондан 27% ауырыраҡ Эрида[9]. 2006 йылдың 24 августында Халыҡ-ара астрономия союзы беренсе мәртәбә «планета» төшөнсәһенә аңлатма бирә. Плутон был төшөнсәгә эләкмәй. Халыҡ-ара астрономия союзы Плутонды Эрида һәм Церера менән бергә карлик планеталар тип иҫәпләй [10].
Химик элемент Плутоний Плутон хөрмәтенә аталған [11].
Иҫкәрмәләр
- ↑ Former 'tenth planet' may be smaller than Pluto // New Scientist. — 8 November 2010. (инг.)
- ↑ Эрида оказалась не больше Плутона // Компьюлента. — 10 ноября 2010. (рус.)
- ↑ Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом // Membrana. — 11 ноября 2010. (рус.)
- ↑ . Ҙурлығы буйынса Плутонға яҡын Эрида һибелгән түңәрәктә урынлаша. Әгәр был өлкә Койпер поясы өлөшө түгел дип сиҫәпләһәк, Плутон иң ҙур объект була.
- ↑ C. B. Olkin, L. H. Wasserman, O. G. Franz. The mass ratio of Charon to Pluto from Hubble Space Telescope astrometry with the fine guidance sensors // Icarus : журнал. — июль 2003. — Т. 164. — № 1. — С. 254—259. — DOI:10.1016/S0019-1035(03)00136-2 DOI:10.1016/S0019-1035(03)00136-2
- ↑ B. Sicardy, W. Beisker и др. Observing Two Pluto Stellar Approaches In 2006: Results On Pluto’s Atmosphere And Detection Of Hydra // Bulletin of the American Astronomical Society. — сентябрь 2006. — Т. 38. — С. 542.
- ↑ "Хаббл" случайно нашел новый спутник Плутона. Lenta.ru (20 июль 2011). Дата обращения: 20 июль 2011. Архивировано 21 август 2011 года.
- ↑ NASA's Hubble Discovers Another Moon Around Pluto (ингл.). NASA (20 июль 2011). Дата обращения: 20 июль 2011. Архивировано 21 август 2011 года.
- ↑ Astronomers Measure Mass of Largest Dwarf Planet. HubbleSite (14 июнь 2007). Дата обращения: 28 сентябрь 2008. Архивировано 18 август 2011 года.
- ↑ A. Akwagyiram. Farewell Pluto? Би-би-си (2 август 2005). Дата обращения: 28 сентябрь 2008. Архивировано 21 август 2011 года.
- ↑ Плутоний // Серебро—Нильсборий и далее / Ред.: Петрянов-Соколов И. В. — 3-е изд. — М.: "Наука", 1983. — Т. 2. — 570 с. — (Популярная библиоткека химических элементов). — 50 000 экз.
Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA Ҡалып:Link FA