Эстәлеккә күсергә

Плутоний

Һылтанмаларҙы төҙәтергә
Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Плутоний
Рәсем
Кем хөрмәтенә аталған Плутон
Асыусы йәки уйлап табыусы Гленн Теодор Сиборг[d], Макмиллан, Эдвин Маттисон[d], Артур Валь[d] һәм Джозеф У. Кеннеди[d]
Асыу датаһы 1941
Элемент символы Pu[1]
Химик формула Pu[2]
Каноническая формула SMILES [Pu][2]
Атом һаны 94
Электр кирелеге 1,28 ± 0,01
Ионный радиус 1 ангстрем[3], 0,86 ангстрем[3], 0,74 ангстрем[3] һәм 0,71 ангстрем[3]
Изображение памятной доски
 Плутоний Викимилектә

Плутоний (лат. Plutonium, Pu, атом һаны 94) — Менделеевтың периодик таблицаһының 7-се осор элементы. Тәртип номеры — 94.

Мурт, бик ныҡ ағыулы ауыр радиоактив металл, көмөш аҡ төҫтә[4]. периодик таблицала актиноидтар ғаиләһендә урынлашҡан.

Символы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Плутоний элементының символы — Pu (Плутоний тип уҡыла).

Үҙенсәлектәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Был элемент өсөн башҡа элементтарҙан структур һәм башҡа физик-химик үҙенсәлектәре ныҡ айырылып тороуы хас[4]. Плутонийҙың төрлө температураһәм баҫым диапазонында ете аллотроп модификацияһы бар уҡ ваҡытта билдәле бер[5]: α, β, γ, δ, δ', ζ һәм ε.

Тотороҡло изотоптарға эйә түгел.

Тарих

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Плутоний 1940 йылда Гленн Сиборг тарафынан асыла. Берклиҙа Калифорния Университеты хеҙмәткәрҙәре төркөмөнөң плутонийҙы асыуы 60 дюймлы циклотрон ярҙамында башҡарыла.

Сәнәғәт күләмендә етештерелә башлаған тәүге яһалма химик элемент[6] (1946 йылда СССР-ҙа Силәбе-40-та ҡорал ураны һәм плутоний етештереү предприятиеһы төҙөлә). АҠШ һәм артабан СССР уны тәүгеләр булып етештерә башлай. Плутонийҙы тәбиғи изотоп уран U238. элементынан алалар. Донъяла төрлө формала һаҡланған плутонийҙың дөйөм һаны 2003 йылда 1239 т тип баһаланған[7].

Ул ядро ҡоралы («ҡорал плутонийы» тип атала), гражданлыҡ һәм тикшеренеү атом реакторҙары өсөн яғыулыҡ һәм космик караптар өсөн энергия сығанағы етештереүҙә киң ҡулланыла[8].. 1945 йылда АҠШ-та төҙөлгән һәм тикшерелгән донъялағы беренсе атом-төш бомбаһында плутоний заряды ҡулланыла. 1949 йылда СССР-ҙа беренсе һыналған бомба ла шул уҡ типтағы була[9]

Тышҡы медиафайлдар
Берклиҙағы циклотрон, нептуний плутоний һәм алыу өсөн ҡулланыла.
ГленнТеодор Сиборг (1912—1999) хеҙмәткәрҙәре менән бергә Берклиҙа тәүге тапҡыр плутонийҙы синтезлай . Эдвин Макмилланға һәм Гленн Сиборгҡа «трансуран элементтары химияһын өйрәнеү өсөн» 1951 йылда Нобель премияһы бирелә .

Исеменең килеп сығышы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Был астрограф ярҙамы менән Плутондың беренсе һүрәттәре алына.

94-се химик элементтың исемен Артур Валь һәм Гленн Сиборг биргән. 1948 йылда Эдвин Макмиллан урандан һуң табылған 93-й химик элементты нептуний тип атарға тәҡдим итә, сөнки Нептун планетаһы Урандан һуң беренсе тора. Ә икенсе булып Уран артында Плутон урынлашҡан, бына шулай плутоний атамаһы килеп сыға.

Плутонийҙың хаҡы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1971 йылға тиклем бер грамм плутоний-238 мең АҠШ доллары самаһы тора[10], 2010-се йылдарҙағы хаҡы 4 мең тип баһаланған була.

1992 йылда АҠШ 6 млн АҠШ долларына Рәсәйҙән 30 кг плутоний-238 һатып алыу килешеүе төҙөй (200 мең/кг); һөҙөмтәлә 20 кг тирәһе алып барыла[11].

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ Wieser M. E., Coplen T. B., Wieser M. Atomic weights of the elements 2009 (IUPAC Technical Report) (ингл.) // Pure and Applied Chemistry — IUPAC, 2010. — Vol. 83, Iss. 2. — P. 359–396. — ISSN 0033-4545; 1365-3075; 0074-3925 — doi:10.1351/PAC-REP-10-09-14
  2. ↑ 2,0 2,1 PLUTONIUM (ингл.)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 (unspecified title) — ISBN 0-8493-0485-7
  4. ↑ 4,0 4,1 Милюкова М. С., Гусев Н. И., Сентюрин И. Г., Скляренко И. С. Аналитическая химия плутония. — М.: "Наука", 1965. — 447 с. — (Аналитическая химия элементов). — 3400 экз.
  5. ↑ Richard D. Baker Plutonium: A Wartime Nightmare but a Metallurgist's Dream // Соавт.: Hecker, Siegfried S.; Harbur, Delbert R. Los Alamos Science. — Los Alamos National Laboratory, 1983. — С. 148, 150—151.
  6. ↑ Пирометаллургия—С // Краткая химическая энциклопедия / Глав. ред.: И. Л. Кнунянц и др. — М.: "Советская энциклопедия", 1965. — Т. 4. — С. 90—92. — 1182 с. — (Энциклопедии. Словари. Справочники). — 81 000 экз.
  7. ↑ Аркадий Круглов Американцы заплатили за уничтожение плутония (рус.) // Газета Коммерсантъ : статья. — Томск: Коммерсантъ, 2003. — В. 2753. — № 150.
  8. ↑ Uncovering the Secrets of Actinides (ингл.) (pdf). Actinides Can Mean Nuclear Chemistry 17. Lawrence Livermore National Laboratory (июнь 2000). Дата обращения: 22 март 2011. Архивировано из оригинала 13 август 2012 года. 2012 йыл 13 август архивланған.
  9. ↑ Хронология испытаний ядерного оружия // Испытания ядерного оружия и ядерные взрывы в мирных целях СССР (1949—1990) / Ред. кол.: Андрюшин, И. А. и др. — Информационное издание. — Саров: РФЯЦ-ВНИИЭФ, 1996. — С. 11—49. — 66 с. — ISBN 5-85165-062-1. Архивная копия от 8 октябрь 2010 на Wayback Machine
  10. ↑ А. М. Голуб. Общая и неорганическая химия = Загальна та неорганична хімiя. — Киев: Вища школа, 1971. — Т. 2. — 416 с. — 6700 экз.
  11. ↑ Brian Dodson. NASA's cancellation of Advanced Sterling Radioisotope Generator casts doubt on future deep-space missions  (инг.), Gizmag.com (24 November 2013). 15 май 2015 тикшерелгән.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сығанаҡтар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Рус телендә:
  • Плутоний// Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. 20-й т. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
  • Плутоний (рус.). Популярная библиотека химических элементов (14 октября 2003). Дата обращения 11 октября 2010.утоний (рус.). Популярная библиотека химических элементов (14 октября 2003). Дата обращения 11 октября 2010.
  • И. Я. Василенко, О. И. Василенко. Плутоний (рус.) (pdf) — 8 стр. — Воздействие плутония на организм. Дата обращения 30 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
Инглиз теле:
  • CSIRC. — Обзоры ядерных происшествий, в том числе связанных и с плутонием. Дата обращения 23 ноября 2010. Архивировано 29 сентября 2007 года.
  • W. G. Sutcliffe, R. H. Condit, W. G. Mansfield, D. S. Myers, D. W. Layton, P. W. Murphy. A Perspective on the Dangers of Plutonium (англ.). Lawrence Livermore National Laboratory (14 April 1995). Дата обращения 29 декабря 2010.
  • Johnson, C. M.; Davis, Z. S. Nuclear Weapons: Disposal Options for Surplus Weapons-Usable Plutonium (англ.). CRS Report for Congress # 97-564 ENR (22 May 1997). Дата обращения 29 декабря 2010.
  • Physical, Nuclear, and Chemical, Properties of Plutonium (англ.). IEER[en] (July 2005). Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
  • Bhadeshia, H. Plutonium (англ.). University of Cambridge. — Кристаллография плутония. Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
  • David Samuels. End of the Plutonium Age (англ.). Discover Magazine (22 November 2005). Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
  • Pike, J.; Sherman, R. Plutonium Production (англ.) (недоступная ссылка). Federation of American Scientists (20 June 2000). Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
  • Plutonium Manufacture and Fabrication (англ.). Nuclearweaponarchive.org. Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
  • Ong, C. World Plutonium Inventories (англ.). nuclearfiles.org (1999). Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
  • Plutonium, Radioactive (англ.). NLM Hazardous Substances Databank. Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
  • Annotated Bibliography on plutonium (англ.) (недоступная ссылка). Alsos Digital Library for Nuclear Issues. Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 3 февраля 2009 года.
  • Chemistry in its element (англ.) (mp3). Plutonium. Royal Society of Chemistry’s Chemistry World. Дата обращения 29 декабря 2010. Архивировано 22 августа 2011 года.
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Плутоний&oldid=1223509» битенән алынған