Мостафа III
Мостафа III (ғосман. Mustafâ — i sâlis, төр. Üçüncü Mustafa; 28 ғинуар 1717, Топҡапы, Истанбул, Ғосман империяһы — 21 ғинуар 1774, шунда уҡ) Ғосман империяһы солтаны, 1757 йылдан 1774 йылға тиклем хакимлыҡ итә. Солтан Әхмәт III улдары.
| Мостафа III | ||
| مصطفى ثالث - Mustafâ-i sâlis | ||
 | ||
| ||
|---|---|---|
| Алдан килеүсе: | Ғосман III | |
| Дауамсы: | Әбделхәмит I | |
| Дине: | Ислам | |
| Тыуған: | 28 ғинуар 1717 Топҡапы, Истанбул, Ғосман империяһы | |
| Үлгән: | 21 ғинуар 1774 Топҡапы, Истанбул, Ғосман империяһы | |
| Ерләнгән: | Мостафа III Кәшәнәһе | |
| Нәҫел: | Ғосмандар | |
| Атаһы: | Әхмәт III | |
| Әсәһе: | Миришах Ҡадин-Эфенди | |
| Ҡатыны: | Михришах-солтан һәм Аише Адильшах Ҡадин | |
| Балалары: | Сәлим III, Хатиджа-солтан һәм Бейхан солтан | |
| Автограф: | 
| |
| Монограмма: |
| |
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Мостафа энергиялы һәм алдан күрә белеүсе сәйәсмән була. Ул ғосман империяһы менән европа державалары, шул иҫәптән Рәсәй араһындағы айырманы кәметеү өсөн армияны һәм дәүләт аппаратын яңыртырға тырыша.
Шуға ҡарамаҫтан, уның идара итеү осоронда Ғосман империяһын быуат башында уҡ солғап алған дөйөм бөлгөнлөк дауам итә, һәм модернизациялау ынтылыштары уны туҡтатыу өсөн етерлек булмай. Һәр реформа йәки административ тәртипте үҙгәртеү планы консерватив яңысарҙар һәм имамдарҙың ярһыу ҡаршылығына осрай. Мостафа III пехота һәм артиллерия реформаһын үткәреү өсөн көнбайыш кәңәшселәренең ярҙамын алырға мәжбүр була. Бынан тыш, солтан математика, диңгеҙҙә йөҙөү һәм фән Академияһына нигеҙ һалырға бойора.
Үҙенең хәрби көсһөҙлөгөн яҡшы аңлап, мостафа эҙмә-эҙлекле рәүештә һуғыштан ҡаса. Әммә Рәсәйҙең Польшалағы кампанияһы, шулай уҡ француз дипломатияһының ҙур йоғонтоһо уны Рәсәйгә Һуғыш иғлан итергә мәжбүр итә, Әммә Ул еңелә.
Тәхеткә мостафаның вариҫы булып ағаһы Әбделхәмит I тора.
Ғаиләһе
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ҡатындары:
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Михришах-солтан (1745 — 16 октябрь 1805)
- Әҙелшаһ Ҡадин-эфенди (үлгән 19 декабрь 1803)[1]
- Айнюльхаят Кадын-эфенди (үл. 1764/1765)[2]
- Гюльнар Кадын-эфенди
- Рыфат Кадын-эфенди (үл. декабрь 1803/январь 1804[3])
Ул
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Селим III (18[4]/24 декабря 1761 — 28 июня 1808; мать — Михришах-султан)
- Мехмед (13 июля 1766 — 10 января 1767 или 10 января 1767 — 20 мая 1771[5])
Ҡыҙы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Хибетулла солтан (20 март 1759 — май/июнь[6] 1762) — 1759 йылдың 11 июнендә Бөйөк вәзир Хәмзә-паша (1727 — октябрь 1769), Мәхмәт-ағиҙел улына кейәүгә сыға.
- Михримах-солтан (май/июнь 1743[7] йәки 1760-март 1764; әсәһе-Айнюльхаят Ҡадын-эфенди[2])
- Шах-солтан (20 апрель 1761 — 11 март 1803) 1764 йылдан Бөйөк вәзир Кесе Мостафа — паша (ул 1765 йылдың 29 апрелендә язалана), Суфый Абдуррахман — пашаның улы (үлгән 1715); 1768 йылдың 1 ғинуарынан Бөйөк вәзир Мәхмәт Әмин-паша (1724 1769 йылдың 12 авгусында язалана), Яглыкчы хаджи Йософ — агиҙың улына (үл. 1711); 1778 йылдың 5 ноябренән Сәйет Нишанджи Мостафа-пашаға (үл. 1813), уның ҡыҙы Шәрифә Хавва Ханым-солтан тыуа (1780)[8].
- Михришах-солтан (7 октябрь йәки 20 декабрь[7] 1762 — 21 февраль 1769)
- Бейхан-солтан (1 февраль 1766 — 7 ноябрь 1824; Әсәһе — Әҙелшаһ Ҡадын-эфенди[1]) — 1784 йылдың майынан Челик мостафа-пашаға (үл. 1798).
- Хатиджа-солтан (15 июнь 1766 — 17 июль 1822; Әсәһе — Әҙелшаһ Ҡадын-эфенди)[1] — 1784/1788 Йылда Сәйед Әхмәт-пашаға (үл. 1798) , сөләймән пашаның улдары, уларҙан Ике ул таба: Алаеддин паша (үл. 1812 йылдың ғинуарында) һәм Ғосман-паша (ум. 1809).
- Фатима солтан (1769 йылдың 30 декабре — 1772 йылдың 26 майы)[9]
- Эсма-солтан
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 2—3
- ↑ 2,0 2,1 Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 6
- ↑ Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 36
- ↑ Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 39
- ↑ Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 25
- ↑ Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 18
- ↑ 7,0 7,1 Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 26
- ↑ Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 43
- ↑ Süreyya, 1 Cild, 1996, s. 14
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Alderson, Anthony Dolphin. The Structure of the Ottoman Dynasty. — Ҡалып:Oxf.: Clarendon Press, 1956.
- Süreyya Mehmed Bey. Sicill-i Osmani / ed. Nuri Akbayar. — Istanbul: Tarih Vakfi Yurt Yayınlar, 1996. — Т. 1. — ISBN 975-333-049-5, 975-333-038-3.
- Uzunçarşılı, İsmail Hakkı (2003). Osmanlı Tarihi III. Cilt 1. Kısım: II. Selim'in Tahta Çıkışından 1699 Karlofça Andlaşmasına Kadar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları. ISBN 975-16-0013-8.
- Sakaoğlu, Necdet (1999). Bu Mülkün Sultanları. İstanbul: Oğlak Yayınları. ISBN 875-329-299-6. say.357-373
- Kinross, Lord (1977). The Ottoman Centuries. İstanbul: Sander Kitabevi. ISBN 0-224-01379-8.
- Shaw, Stanford (1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Vol.1 Empire of the Gazis: the Rise and Decline of the Ottoman Empire 1280-1808. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-29163-1. say.246-250
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Их нравы – Правление Мустафы III – Реальное время 2023 йыл 22 август архивланған.