Әзербайжан Милли сәнғәт музейы

Әзербайжан Милли сәнғәт музейы
	Әзербайжан Милли сәнғәт музейы
	әзерб. Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi
Нигеҙләү датаһы	1936
Рәсми атамаһы	Azərbaycan Dövlət İncəsənət Muzeyi һәм Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi
Кем хөрмәтенә аталған	Мустафаев, Рустам Мамед оглы[d]
Менеджер/директор	Чингиз Фарзалиев[d]
Дәүләт	Әзербайжан
Административ-территориаль берәмек	Баҡы
Штаб-фатирҙың урынлашыуы	Баҡы, Әзербайжан
Бағышланған	сәнғәт
Архитектор	Николай Августович Нонне[d]
Рәсми асылыу датаһы	6 май 1937
Адрес	Niyazi küç. һәм 9-11
Рәсми сайт	nationalartmuseum.az/?la…; nationalartmuseum.az/?la…; nationalartmuseum.az/?la…
Тасуирлау биттәре	bakupages.com/pages/muse…
Страница учреждения на Викискладе	National Art Museum of Azerbaijan
	Әзербайжан Милли сәнғәт музейы Викимилектә

Рөстәм Мостафаев исемендәге Әзербайжан Милли сәнғәт музейы^[1] (әзерб. Rüstəm Mustafayev adına Azərbaycan Milli İncəsənət Muzeyi) — Әзербайжандың иң ҙур сәнғәт әҫәрҙәре музейҙарының береһе, унда 17000 берәмек сәнғәт әҫәре һаҡлана^[1]. Музей 1936 йылда нигеҙләнә^[2], 1943 йылда уға Әзербайжандың театр декорацияһы сәнғәтенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе, күренекле әзербайжан театр рәссамы Рөстәм Мостафаевтың исеме бирелә^[3].

Әлеге ваҡытта музей Баҡылағы XIX быуат аҙағында төҙөлгән ике иҫке бинала урынлашҡан. Музей залдарына Әзербайжан, Көнбайыш Европа, Рәсәй, Көнсығыш сәнғәт өлгөләре ҡуйылған. Музей тупланмаһы экспонаттары Канадала (1966), Кубала (1967), Сүриәлә (1968), Францияла (1969), Чехословакияла (1970), Алжирҙа (1970), Ираҡта (1971) күрһәтелә^[4]. Музей шишәмбенән йәкшәмбегә тиклем 10:00—18:00 сәғәттәрҙә асыҡ.

Музейҙың тарихы

Әзербайжан тарих музейында Тагиевтың кабинеты, башта һынлы сәнғәт бүлеге ошонда урынлашҡан була

1920 йылда Әзербайжан дәүләт музейында һынлы сәнғәт бүлеге асыла. 1936 йылда уның нигеҙендә үҙ аллы музей — Әзербайжан дәүләт сәнғәт музейы асырға ҡарар ителә^[5]. Тәүҙә һынлы сәнғәт бүлеге элекке миллионер Ғаджи Зәйнәләбдин Тагиевтың йортон биләй, әле унда Әзербайжан тарих музейы урынлашҡан. Музей 1937 йылда асыла^[4]. Һуңыраҡ музейға Низами Гәнжәүи исемендәге Әҙәбиәт музейының бишенсе ҡаты тапшырыла^[6].

1943 йылда музейға театр декорацияһы сәнғәтенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе, күренекле әзербайжан театр рәссамы Рөстәм Мостафаевтың исеме бирелә. Оҙаҡ йылдар буйы музейға Әзербайжандың халыҡ рәссамдары, СССР Дәүләт премиялары лауреаттары Сәләм Сәләмзадә, Кәзим Кәзимзадә, Ибраһим Зәйнәлов етәкселек итә.

1951 йылда сәнғәт музейына «Дебур йорто» тип йөрөтөлгән бина тапшырыла^[7], уның адресы: Чкалов урамы, 9 (элекке Баҡса урамы, хәҙер — Ниязи), заманында был бинала «Каспий ширҡәте» йәмғиәтенең контораһы, Әзербайжан революцион комитеты һәм Әзербайжан Совнаркомы урынлашҡан була^[8]. Музей сәнғәт ғилеме үҙәгенә әүерелә. Бында төрлө саралар — рәссамдарҙың юбилей күргәҙмәләре, музыкаль кисәләр, зыялылар менән осрашыуҙар һәм башҡалар — үткәрелә^[5].

СССР тарҡалғас, музейға 1885 йылғы тағы бер бина тапшырыла, элек унда Мария ҡыҙҙар гимназияһы, унан һуң КПСС-тың Баҡы ҡала комитеты уранлашҡан була.

Музей директорҙары: 1994—2003 йылдарҙа — скульптор Ибраһим Зәйнәлов^[9], 2003—2010 — сәнғәт ғилеме докторы Исрафил Исрафилов, 2010 йылдан алып әлегә тиклем — Әзербайжандың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре, профессор Чыңғыҙ Фарзалиев.

2013 йылдың 7 июнендә сәнғәт музейының яңы корпусы асыла.

Музей коллекцияһы

Музейҙың 60 бүлмәһендә 3000-дән ашыу экспонат бар. Беренсе корпустағы ете бүлмә — Европа рәссамдары, ун бүлмә — рус рәссамдары ижадына, ә ҡалғандары иран, төрөк һәм япон сәнғәтенә бирелгән. Икенсе корпустағы 30 бүлмәнең бөтәһен дә әзербайжан рәссамдарының эштәре алып тора. Экспозицияла әзербайжан һынлы сәнғәте һәм биҙәү сәнғәте әҫәрҙәре, төрлө тарихи осорҙарҙағы халыҡ ижады өлгөләре бар.

Антик һәм Урта быуаттар сәнғәте тупланмаһы

Әзербайжандың антик һәм Урта быуаттар сәнғәте коллекцияһына Әзербайжан территорияһында табылған антик һәм Урта быуаттар сәнғәте әҫәрҙәре инә. Улар араһында Нахчивандан Манна дәүеренә ҡараған ҡош һындары, Баҡынан, Шәкиҙән беҙҙең эраға тиклем III—I быуаттарҙың ҡатын-ҡыҙ һындары, беҙҙең эраның I—III быуаттарынан кеше һындары, Гәнжәнән, Бейлаҡандан, Ғабаланан, Мингечаурҙан һауыт-һаба һәм башҡа әйберҙәр бар.

Нахчивандан керамик һауыт-һаба. Беҙҙең эраға тиклем II мең йыллыҡ
Ғабаланан керамик һауыт-һаба. Беҙҙең эраға тиклем I мең йыллыҡ
Мингечаурҙан керамик һауыт-һаба

Һынлы сәнғәт тупланмаһы

Әзербайжан сәнғәте

Музейҙа әзербайжан реалистик сәнғәтенә нигеҙ һалған Мирза Ҡадим Эривани, М. Навваб, Б. Кәнгәрле, А. Азимзадә (XIX быуат — XX быуат башы) һәм әзербайжан совет рәссамдары Сәләм Сәләмзадә, Микаил Абдуллаев, Әмир Ғаджиев, Таги Тагиев, Тоғрул Нариманбәков, Таир Сәләхов, Видади Нариманбәков, Ғазанфар Халыҡов, скульптор Омар Эльдаровтың иң яҡшы эштәре һаҡлана. Бер залды тулыһынса Саттар Баһлулзадә эштәре биләй^[6].

Уста Ғәмбәр Ҡарабағи. Тормош ағасы, XVIII быуат аҙағындағы Шәки хан һарайынан
Билдәһеҙ рәссам. Дәрүиш Нурали Шаһ портреты, XIX быуат
Билдәһеҙ рәссам. Дәрүиш Солтан Баязит портреты, XIX быуат
Мирза Ҡадым Эривани. «Ултырып торған ҡатын портреты». 1870-се йылдар
Мирза Ҡадым Эривани. «Йәш кеше портреты». XIX быуат уртаһы
Мирза Ҡадым Эривани. «Фәтх Али шаһ портреты».
Баһруз Кәнгәрле - Таулы пейзаж, 1916
Баһруз Кәнгәрле - Ҡатын-ҡыҙ портреты, 1920
Азим Азимзадә. «Ҡатын-ҡыҙ туйы». 1930
Азим Азимзадә. «Бай йортта рамазан». 1932

Урыҫ сәнғәте

Урыҫ сәнғәте секцияһында XVIII быуаттың мәшһүр рәссамдарының эштәре бар. Улар араһында Ф. С. Рокотов, В. Л. Боровиковский, Н. И. Аргуновты атарға була. XIX быуат рәссамдарынан К. П. Брюллов, А. А. Иванов, В. А. Тропинин, А. Венецианов, И. И. Шишкин, С. Ф. Щедрин, И. К. Айвазовский, И. И. Левитан, А. П. Боголюбов, А. И. Корзухин, К. В. Лемох, В. Д. Поленов, Ф. А. Васильев эштәре ҡуйылған. XIX быуат әҫәрҙәренең ҡайһы берҙәрендә Кавказ һәм Әзербайжан тәбиғәте, тормошо һүрәтләнә.

Музейҙа шулай уҡ XX быуат башы авангардсы рәссамдары Лазарь Лисицкий, А. В. Лентулов, И. Машков, А. Куприн, В. Кандинский, Ф. Боткин әҫәрҙәре һаҡлана. XX быуат башы рәссамдарынан В. Е. Маковский, К. А. Коровин, И. Э. Грабарь картиналары ҡуйылған^[10].

Алексей Венецианов. «Ҡоҙоҡ эргәһендә осрашыу». 1843
Леонид Жодейко. «Йәш ҡатын портреты». 1856
Иван Шишкин. «Ҡайын сауҡалығы». 1878
Владимир Орловский. «Ҡайын сауҡалығы»
Юрий Леман. «Эшләпәле йәш ҡатын портреты».
Василий Верещагин. «Һәйбәт ҡоҙалар». 1890
Василий Кандинский. «Амазонка». 1911
Ольга Розанова. «Предметһыҙ композиция». 1917

Архип Куинджи. «Волга»
Пётр Верещагин. «Диңгеҙҙән Баҡы күренеше». 1872
Владимир Маковский. «Рәссамдың ғаиләһе». 1893

Көнбайыш Европа сәнғәте

Музей коллекцияһында XVI—XIX быуаттарҙағы Европа рәссамдары әҫәрҙәре бар.

Итальян живописы

Итальян рәссамдарынан Леандро Бассано, Франческо Солимена, Джованни Гверчино, Луини Бернардино, Андреа дель Сарто һәм башҡаларҙың әҫәрҙәре бар. Улар араһында — Луиниҙың «Изге Катерина», Бассаноның «Ҡатын-ҡыҙ портреты», билдәһеҙ рәссамдың «Венеция күренеше», Бартоломео Шедониҙың «Иоанн Креститель», Гверчиноның «Йоҡоға сумған Эндимион», Андреа дель Сартоның «Сабый менән мадонна» һәм «Гарпиялар менән мадонна» картиналары.

Шулай уҡ итальян скульпторҙары Лоренцо Бартолини һәм Бартолоне Скеноде эштәре бар^[6].

Франческо Солимена. «Орифияны урлау»
Леандро Бассано. «Ҡатын-ҡыҙ портреты». XVII быуат
Бернардино Луини. «Изге Катерина». XVI быуат
Бартоломео Шедони. «Иоанн Креститель». XVI быуат
Билдәһеҙ рәссам. «Венеция күренеше». XVIII быуат
Гверчино. «Йоҡоға батҡан Эндимион». XVII быуат
Андреа дель Сарто. «Сабый менән мадонна». XVI быуат
XVI быуаттың билдәһеҙ Флоренция рәссамы. «Мария менән Елизаветаның осрашыуы»

Фламанд һәм голланд живописы

Фламанд һәм голланд сәнғәте ике залды алып тора. Коллекцияла фламанд рәссамдарынан Адраиан Браувер, Кесе Давид Тенирс, Юстус Сюстерманс, голланд рәссамдары Франс Халс, Адриан ван Остаде, Питер Клас, Михиль ван Миревельт, Бальтазар Бешей, Бальтазар Поль Оммеганк әҫәрҙәре ҡуйылған.

Адраиан Браувер. «Хирург эргәһендәге күренеш»
Юстус Сюстерманс. «Медичи портреты»
Питер Клас. «Натюрморт»
Михиль ван Миревельт. «Дюк Валленштайн портреты»
Франс Халс. «Ир кеше портреты»
XVIII быуаттың билдәһеҙ фламанд рәссамы. «Концерт»
XVII быуаттың билдәһеҙ фламанд рәссамы. «Натюрморт»
XVII быуаттың билдәһеҙ голланд рәссамы. «Монастырь дарыуханаһы»

Француз живописы

XVII—XIX быуаттарҙың француз рассамдарынан Гаспар Дюге, Жюль Дюпре, Паскаль Даньян-Бувре, Жан-Батист Грёз, Бенжамен-Констан, Жан Оноре Фрагонар, Луи Эрсан, Луи Ласалль һәм башҡалар әҫәрҙәре ҡуйылған.

Бенжамен-Констан. «Император ҡатыны Александра Фёдоровна портреты»
Паскаль Даньян-Бувре. «Ҡатын-ҡыҙ портреты»
Паскаль Даньян-Бувре. «Малай портреты»
Гаспар Дюге. «Пейзаж»
Жан-Батист Грёз. «Ҡыҙ портреты»
Луи Эрсан. «Пётр I һәм Луи XV»
Луи Ласалль. «Салтикова портреты»

Немец һәм испан живописы

Музейҙа немец рәссамдарының, Иоганн Генрих Роос һәм Фридрих Август фон Каульбахтың эштәре бар. Шулай уҡ испан рәссамы Бартоломе Эстебан Мурильоның «Мысырға барғанда ял» картинаһының күсермәһе һаҡлана.

Бартоломе Эстебан Мурильо. «Мысырға барғанда ял» (күсермә)
Иоган Генрих Роос. «Көтөү»
XVI быуаттың биләдһеҙ рәссамы. «Евстафия тураһында легенда»
Фридрих Август фон Каульбах. «Александра Фёдоровнаның портреты»

Келәмдәр тупланмаһы

Музейҙа Ҡарабах, Гәнжә, Ҡазах, Губа, Тәбриздең иҫке келәмдәре һәм келәм изделиелары бар.

«Фәхрәле» келәме. Гәнжә мәктәбе. XVIII быуат
«Демирчиләр» келәме. Ҡазах мәктәбе
«Говхар» келәме. Ҡарабах мәктәбе
«Пирабадил» келәме. Губа мәктәбе
«Дүрт фасыл» келәме. Тәбриз мәктәбе
«Овчулуг» келәме. Тәбриз мәктәбе. XVIII быуат
«Ғымыл» келәме. Губа мәктәбе. XIX быуат
«Зили» келәме. Баҡы мәктәбе. XIX быуат

Боронғо Мысыр сәнғәте

Музей коллекцияһында Боронғо Мысыр скульптуралары һәм барельефтары һаҡлана.

Мысырлы төшөрөлгән барельеф
Батшаның башы. Беҙҙең эраға тиклем II быуат
Сфинкс. Беҙҙең эраға тиклем VI быуат
Мысыр ире, мысыр ҡатыны һәм бала. Беҙҙең эраға тиклем XV быуат
Сехмет алиһә. Беҙҙең эраға тиклем I мең йыллыҡ
Ушебти. Беҙҙең эраға тиклем XIV—XIII быуаттар

Сығанаҡтар

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 Интервью директора музея Чингиза Фарзалиева. Наша коллекция насчитывает свыше 17 тысяч экспонатов // газета : «Азербайджанские известия». — 2 марта 2012.
↑ В. Г. Власов. Большой энциклопедический словарь изобразительного искусства. — Лита, 2000. — Т. 1. — С. 534. — ISBN 5933630020.
↑ Мустафаев Рустам Мамед оглы // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.
↑ ^4,0 ^4,1 Азәрбајҹан инҹәсәнәт музеји / Под ред. Дж. Б. Кулиева. — Азербайджанская Советская Энциклопедия: Главная редакция АСЭ, 1976. — Т. 1. — С. 144. (әзерб.)
↑ ^5,0 ^5,1 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; Рагимова төшөрмәләре өсөн текст юҡ
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; Зейналов төшөрмәләре өсөн текст юҡ
↑ Шамиль Фатуллаев. Градостроительство Баку XIX—начала XX веков / Под ред. проф. В. И. Пилявского. — Ленинград: Стройиздат, 1978. — 215 с.
↑ Тамара Гумбатова. Дебуровский дворец // литературный портал : Проза.ру. — 2012.
↑ İbrahim İsmayıl oğlu Zeynalov (әзерб.) // Azərbaycan. — 2008. — С. 4.
↑ Азербайджанский музей искусств // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Һылтанмалар

Официальный сайт музея 2013 йыл 14 декабрь архивланған.
Азербайджанский музей искусств / Под ред. Полевого В.М.. — Популярная художественная энциклопедия: Советская энциклопедия, 1986.
Азербайджанский музей искусств // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

Әҙәбиәт

Б. Алекперова. Азербайджанский Государственный Музей Искусств им. Р. Мустафаева. Постоянная экспозиция. Каталог. — Советский Художник, 1961. — 98 с.
Азербайджанский государственный музей искусств имени Р. Мустафаева. Путеводитель. — Художник РСФСР, 1971. — 135 с.

[известия-1] 1,0 ^1,1 Интервью директора музея Чингиза Фарзалиева. Наша коллекция насчитывает свыше 17 тысяч экспонатов // газета : «Азербайджанские известия». — 2 марта 2012.

[2] В. Г. Власов. Большой энциклопедический словарь изобразительного искусства. — Лита, 2000. — Т. 1. — С. 534. — ISBN 5933630020.

[3] Мустафаев Рустам Мамед оглы // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

[АСЭ-4] 4,0 ^4,1 Азәрбајҹан инҹәсәнәт музеји / Под ред. Дж. Б. Кулиева. — Азербайджанская Советская Энциклопедия: Главная редакция АСЭ, 1976. — Т. 1. — С. 144. (әзерб.)

[Рагимова-5] 5,0 ^5,1 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; Рагимова төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[Зейналов-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 Өҙөмтә хатаһы: <ref> тамғаһы дөрөҫ түгел; Зейналов төшөрмәләре өсөн текст юҡ

[Фатуллаев-7] Шамиль Фатуллаев. Градостроительство Баку XIX—начала XX веков / Под ред. проф. В. И. Пилявского. — Ленинград: Стройиздат, 1978. — 215 с.

[Гумбатова-8] Тамара Гумбатова. Дебуровский дворец // литературный портал : Проза.ру. — 2012.

[9] İbrahim İsmayıl oğlu Zeynalov (әзерб.) // Azərbaycan. — 2008. — С. 4.

[БСЭ-10] Азербайджанский музей искусств // Большая советская энциклопедия : [в 30 т.] / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]