Воро́неж ҡурсаулығы (В. М. Песков исемендәге Воронеж дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы, рус. Воронежский государственный природный биосферный заповедник имени В. М. Пескова) — Воронеж һәм Липецк өлкәләрендәге ҡурсаулыҡ. Рәсәй Федерацияһының Тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы ҡарамағында^[1].

Төп мәғлүмәттәр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Воронеж дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы
Воронеж дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы
	; Усмань (йылғаһы
Категория МСОП — Ia (Ҡәтғи тәбиғи резерват)
Төп мәғлүмәт
Майҙаны	31 053 га
Нигеҙләнгән ваҡыты	3 декабрь 1923 йыл
Идара итеүсе ойошма	Рәсәй Федерацияһының Тәбиғәт ресурстары һәм экология министрлығы
Урынлашыуы
	51°52′40″ с. ш. 39°39′20″ в. д.HGЯO
Яҡындағы ҡала	Воронеж
	zapovednik-vrn.ru
	Воронеж дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы
	Воронеж ҡурсаулығы Викимилектә

Ҡурсаулыҡ урман-дала зонаһында урынлашҡан. Воронеж дәүләт ҡурсаулығының майҙаны 31 мең гектарҙан саҡ ҡына күберәк. Липецк һәм Воронеж өлкәләре территорияһында урынлашҡан һәм бай флоралы һәм фауналы Усман ҡарағай урманының уникаль тәбиғәтен һаҡлай. Ҡоштарҙың 228, һөтимәрҙәрҙең 61 төрө бар, шул иҫәптән бүре, төлкө, енот һымаҡ эт, ҡырағай ҡабан, мышы, ҡоралай, Европа боланы тереклек итә. Ҡурсаулыҡ территорияһындағы йылға һәм күлдәрҙә 39 төр балыҡ, ер-һыу хайуандарының — 9, һөйрәлеүселәрҙең — 7 һәм миногаларҙың 1 төрө осрай^[2].

Урманы имән ҡатыш ҡарағайлы, әммә таҙа имән урмандары ла бар. Ҡарағай — 32 %, имән — 29 %, уҫаҡ — 19 %, ҡайын — 6 % һәм ерек — 5 % үҫә. Үҫемлектәрҙең 1000-дән ашыу, һөтимәрҙәрҙең 60 төрө үҫә.

Маҡсаттары һәм бурыстары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

биологик төрлөлөктө һаҡлау һәм һаҡланыусы тәбиғи комплекстарҙы һәм объекттарҙы тәбиғи хәлдә тотоу маҡсатында тәбиғәт биләмәләрен һаҡлау;
ғилми тикшеренеүҙәрҙе ойоштороу һәм үткәреү, шул иҫәптән тәбиғәт йылъяҙмаһын алып барыу;
тирә-яҡ мөхитте күҙәтеү;
экологик белем биреү;
иҡтисади һәм башҡа объекттар урынлаштырыу схемалары һәм проекттары буйынса дәүләт экологик экспертизаһында ҡатнашыу;
тирә-яҡ мөхитте һаҡлау өлкәһендә ғилми кадрҙар һәм белгестәр әҙерләүгә булышлыҡ итеү.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Воронеж ҡурсаулығы Рәсәйҙең иң боронғо ҡурсаулыҡтарының береһе, Воронеж ҡалаһы үҙәгенән 40 км төньяҡта Краснолесный ауылы менән сиктәш урынлашҡан. 1923 йылда Воронеж губерна башҡарма комитетының 66-сы ҡарары менән ойошторола. 1927 йылда РСФСР-ҙың Халыҡ Комиссарҙары Советы «Һунарсылыҡ дәүләт ҡурсаулығы» тураһында положениены раҫлай. Майҙаны — 31 053 га.

2013 йылдың 23 авгусында Воронеж тәбиғәт ҡурсаулығы билдәле яҙыусы һәм журналист В. М. Песков исемен йөрөтә. Хәҙер ҡурсаулыҡ В. М. Песков исемендәге Воронеж дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы тип атала.

Воронеж ҡурсаулығы объекттары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Воронеж ҡурсаулығы 1923 йылда юғалыу хәүефе янаған хайуандар төрөн — йылға ҡондоҙон һаҡлау маҡсатында ойошторола.

Ҡурсаулыҡта 1934 йылда тәбиғәт музейы асыла. Заманса экспозицияның майҙаны 822 м² тәшкил итә, биш залы бар.

Тәбиғәт музейынан тыш, ҡурсаулыҡтың Үҙәк усадьбаһында дендропарк, 418 йәшлек имән, Рәсәйҙә берҙән-бер эксперименталь ҡондоҙ питомнигы урынлашҡан. 2020 йылда бында яҙыусы һәм журналист Песков Василий Михайловичҡа һәйкәл ҡуйыла^[3].

Ҡурсаулыҡ ҡунаҡтары бөгөн:

Тәбиғәт музейы;
«Таныш булығыҙ — Воронеж ҡурсаулығы!» мәғлүмәт үҙәге;
Өс экскурсия объекты булған ҡондоҙ ҡаласығы;
«Ҡурсаулыҡ әкиәте» һәм «Ташбаҡа» экологик һуҡмаҡтары;
«Терпе юлдары» арҡан паркы;
В. М. Песков музейы;
Янғындар музейы менән таныша ала.

Ҡоштары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡоштар ҡурсаулыҡтағы умыртҡалылар араһында иң күбе: уларҙың 200-гә яҡын төрө бар, шуларҙың 130-ға яҡын төрө оя ҡора, күпселек өлөшө — күсмә. Рәсәй Федерацияның Ҡыҙыл китабына ҡурсаулыҡ биләмәһендә һәм уның һаҡлау зонаһында теркәлгән 10 ҡош-ҡорт төрө индерелгән: көсөгән, бөркөт, аҡ ҡойроҡло диңгеҙ бөркөтө, ялан көйгәнәге, ҡарағош, кәлмәргән, йылан ыласыны, өкө, Европа тумыртҡаһы, ваҡ һайыҫҡан.

Контакттары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Адресы: 394080, г. Воронеж, Госзаповедник, Центральная усадьба

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ Воронежский заповедник (урыҫ). — «Рәсәйҙең махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре» мәғлүмәт-аналитика сайты мәғлүмәте: (ИАС «ООПТ РФ») (рус.). Дата обращения: 15 август 2023.
↑ Животный мир (билдәһеҙ). ФГБУ «Воронежский государственный природный биосферный заповедник имени В.М. Пескова». Дата обращения: 3 июль 2018. Архивировано 3 июль 2018 года.
↑ В Воронежском заповеднике появился памятник Василию Пескову (билдәһеҙ). Официальный сайт Русского географического общества (28 декабрь 2020). Дата обращения: 12 ғинуар 2021. Архивировано 20 ғинуар 2021 года.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Л. С. Лавров, В. А. Семёнов, В. В. Трегубов. Воронежский заповедник // Заповедники европейской части РСФСР. II / Под ред. В. В. Соколова, Е. Е. Сыроечковского. — М.: Мысль, 1989. — С. 164—187.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Страница на сайте особо охраняемых природных территорий (билдәһеҙ). Архивировано из оригинала 28 сентябрь 2007 года.
Официальный сайт Воронежского заповедника
Федеральная система ООПТ

[ООПТ-1] Воронежский заповедник (урыҫ). — «Рәсәйҙең махсус һаҡланыусы тәбиғәт биләмәләре» мәғлүмәт-аналитика сайты мәғлүмәте: (ИАС «ООПТ РФ») (рус.). Дата обращения: 15 август 2023.

[zapovednik_2018-2] Животный мир (билдәһеҙ). ФГБУ «Воронежский государственный природный биосферный заповедник имени В.М. Пескова». Дата обращения: 3 июль 2018. Архивировано 3 июль 2018 года.

[3] В Воронежском заповеднике появился памятник Василию Пескову (билдәһеҙ). Официальный сайт Русского географического общества (28 декабрь 2020). Дата обращения: 12 ғинуар 2021. Архивировано 20 ғинуар 2021 года.

[1]

[2]

[3]