Йомағужа (Йылайыр районы)

Ауыл
Йомағужа Йомағужа
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Йылайыр районы
Координаталар	52°12′46″ с. ш. 57°45′48″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 227 822 001
ОКТМО коды	80 627 422 101
Йомағужа

Йомағужа (рус. Юмагужино) — Башҡортостандың Йылайыр районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 380 кеше. Почта индексы — 453693, ОКАТО коды — 80227822001.

Халыҡ һаны

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса башҡорттар 100 % тәшкил итә.

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар	371	184	187	45,6	50,4
1959 йыл 15 ғинуар	400	162	238	40,5	59,5
1970 йыл 15 ғинуар	541	240	301	44,4	55,6
1979 йыл 17 ғинуар	500	226	274	45,2	54,8
1989 йыл 12 ғинуар	413	203	210	49,2	50,8
2002 йыл 9 октябрь	455	231	224	50,8	49,2
2010 йыл 14 октябрь	380	196	184	51,6	48,4

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Йылайыр): 25 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Сибай): 95 км

Урамдары

• Киндер күл урамы (рус. Киндер-Куль (улица))
• Йәштәр урамы (рус. Молодежная (улица))
• Р. Ғарипов урамы (рус. Р.Гарипова (улица))
• С. Юлаев урамы (рус. С.Юлаева (улица))
• Ш. Бабич урамы (рус. Ш.Бабича (улица))

Тарихы

Риүәйәт буйынса, ауылға Нуғай даруғаһы Һарыш-Ҡыпсаҡ улусы Юлдыбай ауылынан (хәҙерге Башҡортостан Республиканың Күгәрсен районы) күсеп килгән башҡорт нигеҙ һала. Тәүге тапҡыр 1754 йылда Ырымбур губернаһында теркәлгән (Йылайыр районы энциклопедияһы Н. И. «Башкирская энциклопедия» Өфө-2000 с.130).

1850 йылда Йомағужала 49 йорт иҫәпләнә, ә 10 ревизияға (иҫәп алыу) ихаталарҙың һаны 67-гә тиклем арта, уларҙа бөтәһе 236 ир-ат һәм 234 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән; 4 башҡорт кантонының 3 йорт составына ингән.(ЦГИА РБ. Фонд I-138, Инвентаризация 2, Файл 707. Лист 145-165о6.)

1866 йылда Йомағужа ауылы административ яҡтан Ырымбур губернаһы Орск өйәҙе 2-се полиция станына буйһона, Һаҡмар-тиле шишмәһе буйында урынлаша. Өйәҙ ҡалаһынан 145 километр алыҫлыҡта, стан фатирынан 98 саҡрымда урынлашҡан. 70 йортта 269 ир-ат һәм 225 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән.

1891 йылға ихаталарҙың һаны үҙгәрмәгән тиерлек — 71, уларҙа ир-ат — 346, ҡатын-ҡыҙ — 235. Ырымбур губернаһы Орск өйәҙе 4 — се Үҫәргән улусы составына ингән, Һаҡмар һәм Тиле эргәһендә булған.

Йомағужа ауылында мәсет 1820 йылда төҙөлгән. Орск губернаһы 4-се Үҫәргән улусы Йомағужа ауылында 1917 йылда 171 шәхси хужалыҡ булған, уларҙа ике енестәге 774 йән була. 1920 йылда 176 йортта 371 ир-ат һәм 390 ҡатын-ҡыҙ йәшәгән; бөтәһе 761 йән. 1925 йылға хужалыҡтар һаны ике тапҡырҙан ашыуға кәмегән — уларҙың 79-ы ҡалған. 1917 йылдың декабрендә Башҡортостан автономияһы иғлан ителә һәм уның территорияһы 13 кантонға бүленә. Йомағужа Бәләкәй Башҡортостандың Үҫәргән кантоны составына ингән. РСФСР Бөтә Рәсәй Үҙәк һайлау комиссияһының 1922 йылғы декреты буйынса Өфө губернаһы Бәләкәй Башҡортостан составына индерелә. Улустар һәм кантондар эреләтелә. Йомағужа ауылын БАССР-ҙың Йылайыр кантоны яңынан ойошторолған Һабыр улусы составына индергәндәр.

Бөтә Рәсәй ҮБК-ның 1937 йылдың 20 мартындағы ҡарары менән Башҡорт АССР-ы составында 6 яңы район булдырыла. Ҡәнзәфәр ауыл Советы (Йылайыр районы) (үҙәге Йомағужа ауылы) яңы ойошторолған Матрай районы составына ингән. 1939 йылдың 17 ғинуарына ҡарата Йомағужа ауылында кешеләрҙең һаны: ир-ат — 184, ҡатын-ҡыҙ — 187 булған. РСФСР Юғары Советы Президиумының 1956 йылдың 4 июлендәге указы менән Матрай районы бөтөрөлә, Ҡәнзәфәр ауыл советы Йылайыр районы составына тапшырыла. Шул ваҡыттан алып беҙҙең көндәргә тиклем Йомағужа ауылы Йылайыр районының Ҡәнзәфәр ауыл советына ҡарай.

Инфраструктура

Урта мәктәп, фельдшер‑акушерлыҡ пункты, клуб, китапхана, мәсет бар.

Матбуғатта

• Яугирҙың батырлығы онотолмай….
• Йылайыр районы Йомағужа ауылынан йәйге фото килде

Видеофильмдар

• Праздник в Юмагужино