Текучёв Алексей Васильевич

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Текучёв Алексей Васильевич
Зат ир-ат
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 СССР
Тыуған көнө 30 март 1903({{padleft:1903|4|0}}-{{padleft:3|2|0}}-{{padleft:30|2|0}}) или 1903[1]
Тыуған урыны Котельниковский район[d]
Вафат булған көнө 23 май 1987({{padleft:1987|4|0}}-{{padleft:5|2|0}}-{{padleft:23|2|0}}) или 1987[1]
Вафат булған урыны Мәскәү, СССР
Һөнәр төрө ғилми-педагогик хеҙмәткәр, уҡытыусы, лингвист
Эшмәкәрлек төрө тел ғилеме
Эш урыны Ростов дәүләт педагогия университеты
Ғилми исеме профессор[d]
Ғилми дәрәжә педагогия фәндәре докторы[d]
Әүҙемлек урыны Ростов дәүләт педагогия университеты һәм Мәскәү дәүләт педагогия университеты
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре

Текучёв Алексей Васильевич (30 март 1903 йыл — 23 май 1987 йыл) — СССР ғалим-телсеһе, педагог, методист, педагогия фәндәре докторы (1952), профессор (1968), РСФСР (1959) һәм СССР Педагогия фәндәре академияһының (1968)[2][3][4] ғәмәли ағзаһы, РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре, СССР Дәүләт премияһы лауреаты[5], К. Д. Ушинский миҙалы менән бүләкләнеүсе[6].

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Алексей Васильевич Текучёв 1903 йылдың 30 мартында Волгоград өлкәһенең Үрге Курмояр станицаһында тыуған, күп балалы ғаиләлә өлкән ул була[3][6]. Атаһы — Василий Иванович, дон казагы, әсәһе — Феодосия Павловна, хужабикә була. Башланғыс мәктәпте тамамлай, артабан гимназияла уҡый, уны беренсе разряд дипломы менән тамамлай. 13 йәшенән эшләй, 16 йәшендә гимназия канцелярияһында күсереп яҙыусы була[6].

1919 йылда уҡытыусылыҡ эшмәкәрлеге башлана, Алексей Васильевич Ростов өлкәһенең мәктәптәрендә эшләй: башланғыс һәм урта мәктәптә уҡытыусы була, латин теленән дәрестәр алып бара[4][5][6]. Алексей Текучёв 1923 йылда Новочеркасскта Дон педагогия институтын тамамлай, һуңынан Ростов дәүләт педагогия институтында уҡыта, Төньяҡ-Кавказ университетында рус теле буйынса ассистент-методис була[6], шулай уҡ Нахичевань, Ставрополь ҡалаларының юғары уҡыу йорттарында эшләй[2][4].

А. В. Текучёв 1932 йылда Мәскәүгә китә, унда йәшәй һәм эшләй, юғары уҡыу йорттарында 1987 йылда вафатына тиклем уҡыта. 1932—1933 йылдарҙа — Мәскәү педагогия институты доценты, тел һәм әҙәбиәт факультеты деканы[6]. 1933—1941 йылдарҙа В. П. Потемкин исемендәге Ҡала педагогия институтында эшләй[2]. 1939—1965 йылдарҙа профессор, Мәскәү өлкә педагогия институтының рус теле кафедраһы мөдире булып эшләй[3].

1941 йылда «Методика грамматического разбора» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһы яҡлай. 1951 йылда «Основы методики орфограммы в условиях местного диалекта» темаһы буйынса докторлыҡ диссертацияһын яҡлай[6].

1955 йылда РСФСР Педагогия фәндәре академияһының мөхбир ағзаһы, 1959 йылда — РСФСР Педагогия фәндәре Академияһы<a href="./Тулы%20хоҡуҡлы%20ағзаһы" rel="mw:WikiLink" data-linkid="101" data-cx='{"adapted":false,"sourceTitle":{"title":"Действительный член","pageprops":{"wikibase_item":"Q1404101"},"pagelanguage":"ru"},"targetFrom":"mt"}'>ғәмәли ағзаһы</a>, (1959), 1968 йылда — СССР Педагогия фәндәре академияһы ғәмәли ағзаһы[2][6].

1965—1969 йылдарҙа Алексей Васильевич Педагогия фәндәре академияһы Дөйөм педагогика ғилми-тикшеренеү институтының рус теле уҡытыу секторы мөдире булып эшләй, 1970 йылдан 1987 йылға тиклем Мәскәү дәүләт педагогия институтында рус теле уҡытыу методикаһы кафедраһы мөдире, һуңынан 1980 йылдан профессор булып эшләй[3][6].

Филолог-славянсы Николай Михайлович Каринский етәкселеге аҫтында экспедицияларҙа ҡатнаша, уларҙан һуң Ванилов туҡыусыларының производство һүҙлеге төҙөлә (Н. М. Каринскийҙың Очерки языка русских крестьян, 1936. китабы). Текучёв Алексей Васильевич — күп кенә студенттарҙың диалектология экспедицияларының етәксеһе һәм ойоштороусыһы, СССР-ҙа уҡытыусылар араһында рус теле уҡытыу методикаһы буйынса медодик һәм фәнни семинарҙар һәм конференциялар үткәрә, шулай уҡ Германия, Венгрия, Польша, Финляндия, Италияла халыҡ-ара семинарҙар һәм конференцияларҙы ойошторусы һәм үткәреүсе, «Русский язык в школе» журналының мөхәрририәт ағзаһы, рус теле буйынса ғилми комиссиялар ағзаһы була[3].

Текучёв А. В. Миртовтың «Дон һүҙлеге» (1928) һәм «Большой диалектологический атлас народных говоров» атласы өсөн күп материалдар йыя, 1965 йылда методист һәм тел белгестәре: Л. В. Щерба, Ф. И. Буслаев, А. М. Пешковский, Ф. Ф. Фортунатов, Д. H. Ушаков, К. Д. Ушинский, Н. М. Каринский, А. В. Миртов тураһында мәҡәләләр баҫтырып сығара[3].

200-гә яҡын эш авторы булып тора, улар араһында «Методика грамматического разбора» (1939), «Основы методики орфографии в условиях местного диалекта» (1953), «Очерки по методике обучения русскому языку» (1980), «Хрестоматия по методике русского языка: русский язык как предмет преподавания»(1982) эштәре бар. «Методика русского языка в средней школе» дәреслеге өсөн СССР ПФА беренсе премияһы һәм К. Д. Ушинский миҙалы менән бүләкләнә[6].

Профессор Алексей Васильевич Текучёв 10 фән докторы һәм 45 фән кандидаты әҙерләгән[6].

1987 йылдың 23 майында Мәскәүҙә вафат була.

Ҡаҙаныштары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • К. Д. Ушинский миҙалы
  • РСФСР-ҙың атҡаҙанған фән эшмәкәре,
  • СССР Дәүләт премияһы лауреаты

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. ↑ 1,0 1,1 Tekučev, Aleksej Vasil'jevič // Чешская национальная авторитетная база данных
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Педагогический энциклопедический словарь. Текучёв Алексей Васильевич
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Алексей Васильевич Текучёв 2019 йыл 30 ноябрь архивланған.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Самый известный учёный-методист. Алексей Васильевич Текучёв
  5. ↑ 5,0 5,1 МПГУ. Текучёв Алексей Васильевич
  6. ↑ 6,00 6,01 6,02 6,03 6,04 6,05 6,06 6,07 6,08 6,09 6,10 А. И. Власенков. Вопросы методики орфографии в трудах академика АПН СССР А. В. Текучёва

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  • Российская педагогическая энциклопедия: В 2 тт. / Гл. ред. В. В. Давыдов. — М.: «Большая Российская энциклопедия», Т. 2, 1999, с. 425.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Текучёв_Алексей_Васильевич&oldid=1189317» битенән алынған