Туҡ-Соран кантоны

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Туҡ-Соран кантоны
Туҡ-Соран кантоны
Ил Башҡортостан автономияһы
Башҡортостан АССР-ы
Үҙәге Иҫке Ғүмәр ауылы
Ойошторолған 1917
Майҙаны 2 436 км²
Халҡы 36 183 кеше (1920)
Берләштерә Ҡыпсаҡ, Яңы-Башҡорт, Йомран-Табын һәм Туҡ улустар
Рәсми телдәр башҡорт теле

Туҡ-Соран кантоны (рус. Ток-Суранский кантон, Ток-Чуранский кантон) — Башҡортостан кантоны.

Административ үҙәге – Иҫке Ғүмәр.

1927 йылда Туҡ-Соран улусы Бәләбәй кантоны составында
Туҡ-Соран кантоны картаһы 1920

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1917 йылдың декабрендә III Бөтә башҡорт ойоштороу ҡоролтайы «Башҡортостандың автономиялы идараһы тураһында» ҡарарын ҡабул итә, уға ярашлы Башҡортостан мөхтәриәте туғыҙ кантондан тора: Барын-Табын, Бөрйән-Түңгәүер, Ете ырыу, Иҫкен-Ҡатай, Ҡыпсаҡ, Ҡыуаҡан, Тамъян, Туҡ-Соран һәм Үҫәргән[1][2]. 1919 йылдың башына ҡарата Башҡортостан мөхтәриәте 13 кантондан тора: Арғаяш, Бөрйән-Түңгәүер, Дыуан, Ете ырыу, Көҙәй, Ҡошсо, Ҡыпсаҡ, Табын, Тамъян-Ҡатай, Туҡ-Соран, Үҫәргән, Юрматы һәм Ялан[3].

1919 йылдың 20 мартындағы «Үҙәк Совет власы менән Башҡорт хөкүмәте араһында Башҡорт совет автономияһы тураһында килешеү»гә ярашлы республика территорияһы 13 кантондан тора, уның араһында Туҡ-Соран кантоны ла була.

1922 йылда 5 октябрендә Туҡ-Соран кантоны ваҡытлыса Стәрлетамаҡ кантонына буйһондоролған.

Бөтә Рәсәй ҮБК‑ның 1921 йылдың 3 октябрҙың ҡарары буйынса Люксембург улусы (Ҡыпсаҡ улусынан бүленеп сыҡҡан) — Һамар губернаһына, Уран улусы (Йомран-Табындан) Ырымбур губернаһы ҡушылған. 1922 йылда кантонда 6 амбулатория эшләгән.

1923 йылдың 10 февралендә Бәләбәй кантоны Туҡ‑Соран кантоны ҡушыла. 1924 йылда 21 октябрҙә Туҡ-Соран улусы Ырымбур губернаһы күсә.

Башҡортостан кантондары, 1920

Кантон башҡармаһы (ревкомы) рәйестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. История башкирского народа: в 7 т./ гл. ред. М. М. Кульшарипов; Ин-т истории, языка и литературы УНЦ РАН. — Уфа: Гилем, 2010. — Т. V. — С. 128. — 468 с.
  2. Әсфәндиәров Ә. З. Кантон // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: «Башҡорт энциклопедияһы» ғилми-нәшриәт комплексы, 2015—2020. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  3. Азнагулов В. Г., Хамитова З. Г. Парламентаризм в Башкортостане: история и современность. — Уфа: ГРИ «Башкортостан», 2005. — С. 72. — 304 с.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]