Шпайер
Шпайер | |
Флаг | Герб |
![]() | ![]() |
![]() | |
Нигеҙләү датаһы | 150 |
---|---|
Ҡыҫҡаса атамаһы | Sp[1] |
Архивы хранятся в | Stadtarchiv Speyer[d] |
Этнохороним | Speyerin[2], Speyerinnen[2] һәм Speyerer[2] |
Донъя ҡитғаһы | Европа |
Дәүләт |
![]() |
Административ үҙәге | Шпейерское княжество-епископство[d] |
Административ-территориаль берәмек | Райнланд-Пфальц |
Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан | Рейн |
Хөкүмәт башлығы | Stefanie Seiler[d][4] |
Ойошма ағзаһы | Союз городов Лютера[d], Climate Alliance[d][5], City diet Rhineland-Palatinate[d][6], District association Palatinate[d][7] һәм Регион Рейн-Неккар[d] |
Халыҡ һаны | 51 368 кеше (31 декабрь 2022)[8] |
Ҡатын-ҡыҙҙар | 26 015[9] |
Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 92 ± 1 метр һәм 113 ± 1 метр |
Сәғәт бүлкәте | UTC+1:00[d] һәм UTC+2:00[d] |
Туғандаш ҡала | Явне[d][10], Сполдинг (Великобритания)[d][11], Шартр[d][12], Курск[13][14], Равенна[15], Гнезно[d][16], Русизи (район)[d][17], Тёнсберг[d], Радвилишкис[d] һәм Ниндэ[d][18] |
Сиктәш | Рейн-Пфальц[d], Рейн-Неккар[d] һәм Карлсруэ[d] |
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре | |
Майҙаны | 42,71 км² (31 декабрь 2017)[19] |
Почта индексы | 67346 |
Рәсми сайт | speyer.de/de |
![]() | |
Урындағы телефон коды | 06232 |
Номер тамғаһы коды | SP |
Бында ерләнгән кешеләр категорияһы | Категория:Похороненные в Шпайере[d] |
![]() |
Шпайер[20] (шулай уҡ Шпейер; нем. Speyer, пфальц. Schbaija) — Германияла, Рейнланд-Пфальц ерендәге ҡала.
Рейн йылғаһы буйында урынлашҡан (Рейн-Неккар төбәгендә). Халҡы яҡынса 50 мең кеше тәшкил итә.
Исеме[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Археологик мәғлүмәттәр беҙҙең эраға тиклем 500 йыл элек ҡалала кельттар ултырған тип фаразларға мөмкинлек бирә, башта ул Новиомаг (Noviomagus) исемен йөрөтә, һуңыраҡ, рим дәүерендә, ҡала Аугуст Неметум һәм Цивитас Неметум (Неметер ҡәбиләләре ҡалаһы) исеме аҫтында, был өлкәлә йәшәгән герман ҡәбиләһе исеме буйынса билдәле була. VI быуатта ҡала үҙенең биләмәһе аша аҡҡан Шпайербах йылғаһы исеменән Спира (Spira) исемен ала.
Урта быуатта Шпайер бик мөһим була.
Географияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Шпайер Үрге Рейн уйһыулығында урынлашҡан, Людвигсхафендан һәм Маннхаймдан көньяҡҡа табан 20 км алыҫлыҡта һәм Карлсруэнан төньяҡҡа табан 34 км алыҫлыҡта, Шпайер йылғаһының Рейнға ҡойған ерендә ята. Ҡапма-ҡаршы яҡта, йылғанан көнсығышҡа табан Хоккенхаймға ҡараған Зигельхайн (Siegelhain) ултырағы урынлашҡан.
Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- б. э.10 й.— Шпайер биләмәһендә рим хәрби лагерына нигеҙ һалына.
- 346 — беренсе тапҡыр ҡала епископы тураһында телгә алына
- 496 йылдан 506 йылға тиклем— тәүге тапҡыр «Спира» исеме барлыҡҡа килә.
- 1030 — Изге Рим империяһы императоры Конрад II Шпайер соборын ҡора башлай. Бөгөнгө көндә был — роман стилендәге һаҡланып ҡалған иң ҙур сиркәү, 1981 йылдан — объект ЮНЕСКО-ның Бөтә донъя мираҫы исемлегенә индерелгән.
- 1076 — император Генрих IV үҙенең баш ҡалаһы Шпайерҙан Каноссаға данлыҡлы походын яһай.
- 1096 — беренсе тәре походы ваҡытында билдәле йәһүд погромдары
- 1294 — Шпайер үҙенең элекке баш ҡала хоҡуғын юғалта һәм Изге Рим империяһының ирекле ҡалаһы була.
- 1526 — ҡалала Беренсе Шпайер рейхстагы үтә.
- 1529 — Шпайерҙа съезда лютеран немец кенәзлеге вәкилдәре антиреформацион резолюцияға ҡаршы протест белдерә. Ошонан протестантизм төшөнсәһе барлыҡҡа килгән.
- 1689 — ҡала француз отрядтары тарафынан ныҡ емерелә.
- 1792 һәм 1814 йылдар араһында Шпайер француз идаралығы аҫтында була.
- 1990 — Шпайер үҙенең 2000-йыллығын билдәләй.
- 1991 — Зинсхайм техника музейы үҙенең филиалын Шпайерҙа аса.
Административ ҡоролошо[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Үҙидара субъекты коды — 07 18 3 000. Ҡала дүрт ҡала районына бүленә.
Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Георг Фридрих Кольб (1800—1884) — билдәле немец статистигы һәм публицисы
- Ансельм Фейербах (1829—1880) — немец тарихи рәссамы
- Ойген Йегер (1842—1926) — иҡтисадсы һәм публицист.
- Герман Децнер (1882—1970) — колониаль ғәскәрҙәр офицеры, Яңы Гвинеяны тикшереүсе.
Туғандаш ҡалалары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Курск (Рәсәй)
Шартр (Франция)
Равенна (Италия)
Гнезно (Польша)
Явне (Израиль)
- Ҡалып:Флаг Руанды Каренгера (Руанда)
Фотоһүрәттәр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
-
Ратуша
-
Троицк соборы
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ ISIL- und Sigeladressen mit Koordinaten ausgestattet — Берлинская государственная библиотека, 2016.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 Duden K. Die Deutsche Rechtschreibung (нем.) — 1880.
- ↑ archINFORM (нем.) — 1994.
- ↑ https://gruenes-mikro.de/die-oberbuergermeisterin-der-stadt-speyer-stefanie-seiler-im-interview-ueber-kommunale-politik-und-klimaschutz-%EF%BF%BC (нем.)
- ↑ http://www.klimabuendnis.org/nc/kommunen/das-netzwerk.html
- ↑ https://www.staedtetag-rlp.de/wir-ueber-uns/portraet/
- ↑ https://www.bv-pfalz.de/politik-verwaltung/bezirksverband-pfalz/
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2022 (нем.) — DESTATIS, 2023.
- ↑ https://www.destatis.de/DE/Themen/Laender-Regionen/Regionales/Gemeindeverzeichnis/Administrativ/04-kreise.html
- ↑ https://www.speyer.de/de/kultur/staedtepartnerschaften/yavne-israel/
- ↑ https://www.rheinpfalz.de/lokal/speyer_artikel,-erster-offizieller-speyerer-besuch-in-m%C3%B6glicher-neuer-partnerstadt-_arid,5388260.html
- ↑ https://www.speyer.de/de/kultur/staedtepartnerschaften/chartres-frankreich/
- ↑ https://www.speyer.de/de/kultur/staedtepartnerschaften/kursk-russische-foederation/
- ↑ http://www.kurskadmin.ru/node/911
- ↑ https://www.speyer.de/de/kultur/staedtepartnerschaften/ravenna-italien/
- ↑ https://www.speyer.de/de/kultur/staedtepartnerschaften/gniezno-polen/
- ↑ https://www.speyer.de/de/kultur/staedtepartnerschaften/rusizi-ruanda/ (нем.)
- ↑ https://www.speyer.de/de/kultur/staedtepartnerschaften/ningde-china/ (нем.)
- ↑ Alle politisch selbständigen Gemeinden mit ausgewählten Merkmalen am 31.12.2018 (4. Quartal) — Federal Statistical Office.
- ↑ Словарь географических названий зарубежных стран / отв. ред. А. М. Комков. — 3-е изд., перераб. и доп. — М. : Недра, 1986. — 459 с.
Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
![]() |
Шпайер Викикитапханала |
---|---|
![]() |
Шпайер Викимилектә |
![]() |
Шпайер Викигид |
- Рәсми ҡала сайтында (нем.)