Эстәлеккә күсергә

Эзра Паунд

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Эзра Паунд
ингл. Ezra Weston Loomis Pound
Рәсем
Зат ир-ат[1][2]
Гражданлыҡ  Америка Ҡушма Штаттары
Тыуған көнө 30 октябрь 1885({{padleft:1885|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:30|2|0}})[1][3][4][…]
Тыуған урыны Хейли[d], Айдахо, Америка Ҡушма Штаттары[5]
Вафат булған көнө 1 ноябрь 1972({{padleft:1972|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:1|2|0}})[1][3][4][…] (87 йәш)
Вафат булған урыны Венеция, Италия[2][5]
Үлем төрө тәбиғи үлем[d][6]
Үлем сәбәбе заболевание пищеварительного тракта[d]
Ерләнгән урыны кладбище Сан-Микеле[d]
Атаһы Homer Loomis Pound[d][7]
Әсәһе Isabel Weston[d][7]
Хәләл ефете Дороти Шейкспир[d]
Внебрачный партнёр Iseult Gonne[d]
Балалары Де Рахевильц, Мэри[d] һәм Омар Паунд[d]
Әһәмиәтле кеше Else Seel[d][8]
Яҙма әҫәрҙәр теле инглизсә
Һөнәр төрө шағир, әҙәби тәнҡитсе, композитор, тәржемәсе, автобиограф, яҙыусы, иҡтисадсы, журналист, радио алып барыусы, историк литературы
Уҡыу йорто Пенсильванский университет[d]
Гамильтонский колледж[d]
Кемдә уҡыған Herman Vandenburg Ames[d]
Архивы хранятся в Библиотека редких книг и рукописей Бейнеке[d][9][10], Национальная библиотека Уэльса[d][11], University of Victoria Special Collections and University Archives[d][12], Stuart A. Rose Manuscript, Archives, and Rare Book Library[d][13], University of Victoria Special Collections and University Archives[d][14][15], Библиотека Принстонского университета[d], Центр Гарри Рэнсома[d][16] һәм Lilly Library[d][17]
Ойошма ағзаһы Американская академия искусств и литературы[d]
Сәйәси идеология Фашизм
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы авторлыҡ хоҡуҡтарының ғәмәлдә булыу ваҡыты үткән[d][18]
Личная библиотека хранится в Центр Гарри Рэнсома[d][19]
Досье в Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы[d][20]
 Эзра Паунд Викимилектә

Эзра Уэстон Лумис Паунд (ингл. Ezra Weston Loomis Pound; 30 октябрь 1885 йыл, Хэйли, Айдахо, АҠШ — 1 ноябрь 1972 йыл, Венеция, Италия) — АҠШ шағиры, тәржемәсе, әҙәби тәнҡитсе. Инглиз модерн әҙәбиәтенә нигеҙ һалыусыларҙың береһе.

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Эзра Паунд 1885 йылдың 30 октябрендә Айдахо штаты Хэйли ҡалаһында тыуған. 1901 йылда, 15 йәшендә, Пенсильвания университетының ирекле сәнғәттәр колледжына ҡабул ителә[21]. Шунда ул Хильда Дулитлҙы осрата һәм шулай итеп уның тормошонда беренсе етди роман башлана (әҙәбиәт белгесе Айра Наделға ярашлы)[22]. 1903 йылда Нью-Йорк штатының Клинтондағы Гамильтон колледжына күсә, күрәһең, насар баһалары өсөн. Унда ул провансаль диалектын һәм боронғо инглиз телен өйрәнә, Дантены уҡый[23]. 1905 йылда колледжды тамамлап, Пенсильвания университетына роман телдәрен өйрәнеү өсөн уҡырға инә инә; 1906 йылдың яҙында магистр дәрәжәһен ала[24]. 1907 йылдың көҙөндә Паунд Индиана штатының консерватив Крофордсвиллындағы Вабаш колледжында роман телдәрен уҡыта башлай. Шундай уҡ консерватив колледж уны аңлы рәүештә колледж властарына ҡотҡо һалыуы өсөн эштән бушата. Бер миҫал: тартыу тыйыла, әммә ул юрый президент кабинетынан алыҫ түгел үҙ кабинетында сигарилла тарта[25].

1908 йылдың ҡышында унан колледжы ҡалдырыуҙы һорайҙар. Шул уҡ йылда Лондонға күсә, унда У. Б. Йейтс менән таныша һәм күпмелер ваҡытта уның секретары була.

Тиҙҙән үҙенең тәүге шиғырҙарын һәм итальян, ҡытай һәм япон шағирҙарынан тәржемәләр баҫтыра башлай (Гвидо Кавальканти). 1915 йылда «Катай» тигән исем аҫтында айырым китап булып сыҡҡан Пундтың ҡытай шиғриәтенән нәҡ ирекле тәржемәләре инглиз -АҠШ шиғриәте өсөн верлибр, йәки «ирекле шиғыр» тип аталған өлгөһөн ала. Паунд тәржемә теорияһы реформаторы тип иҫәпләнә[26] 


Паунд — имажизм тип аталған шиғри йүнәлештәрҙең төп вәкилдәренең береһе. 1915 йылда «Des Imagistes» китабын сығара, ул имажизм теорияһы һәм шиғриәте антологияһы була.

1920 йылдарҙан башлап, Паунд шиғриәтте төрлө телдәрҙән тәржемә итә, бер үк ваҡытта үҙ шиғырҙарын цитаталар һәм аллюзиялар байыта (модернистик «Кантос» («Йырҙар») эпосына барып тоташа һәм һәм 1917 йылдан алып 1970 тиклем баҫтырылып сыға).

Бер үк ваҡытта Паунд матбуғатта тәнҡитсе булараҡ сығыш яһай, үҙенең замандаштары Т.С. Элиот, Джеймс Джойс, Роберт Фрост, Д.Г. Лоуренс һәм Эрнест Хемингуэйҙың әҫәрҙәрен анализлай. 1916 йылдан Джейн Хип һәм Маргарет Андерсон нигеҙ һалған АҠШ «Литтл Ревью» әҙәби журналында нәшер ителә.

1920 йылдан Паунд Парижда, 1925 йылдан итальян ҡалаһы Рапаллола йәшәй. Донъя һуғыштарын «ростовщиктар һәм кем намыҫлы хеҙмәт итергә теләй, шулар араһындағы» конфликт тип атай, Муссолиниҙың фашист режимын хуплай. Икенсе донъя һуғышы ваҡытында итальян радиоһында инглиз телендә программалар алып бара, шул иҫәптән Америкаға ҡаршы һәм антисемитик характерҙағы программаларҙы, СССР-ға ҡаршы һуғышты хуплай, Франклин Рузвельттың тышҡы сәйәси курсын тәнҡитләй, уны Өсөнсө рейх яғына күсергә саҡыра.

1943 йылда Муссолини властан ситләтелгәндән һуң Паунд уның яҡлы булып ҡала, уны Сало Республикаһында оҙатып йөрөй. 1943 йылдың 26 июлендә Вашингтонг суды Паундты дәүләткә хыянат итеүҙә ғәйепле тип таный. Хатта шул ваҡытта ла 1945 йылда Паунд итальяндарҙы Британия-АҠШ союздаштары көстәренә ҡаршы көрәшкә саҡыра.

Эзра Паунд 1945 йылдың 26 майында Паунд. Италияла ҡулға алынғандан һуң.

1945 йылдың майында Паунд итальян партизандары тарафынан ҡулға алына һәм Генуяла АҠШ властарына тапшырыла. Унан һорау алалар һәм бер аҙҙан ебәрәләр, шул уҡ ваҡытта Федераль тикшереүҙәр бюроһы агенттары уның яҙма тапшырыуҙарын, хаттарын, ҡараламаларын, мәҡәләләрен өйрәнә. Бер нисә аҙнанан һуң Паунд яңынан ҡулға алына, ғәйепләнә һәм Пизалағы хәрби төрмәгә күсерелә. Төрмәлә Паунд башта Конфуцийҙы инглиз теленә тәржемәләү менән шөғөлләнә һәм «Пиза йырҙарын» яҙа. Әммә бер айҙан һуң уның өйәнәге була, һәм ул кешеләрҙе таныуҙан туҡтай, хәтерен юғалта башлай һәм ризыҡтан баш тарта.

1945 йылдан 1948 йылға тиклем Паунд Пизала хәрби әсирҙәр өсөн лагерҙа була, 1948 йылда Вашингтонға ебәрелә һәм фашизмды пропагандалауы өсөн судҡа бирелә, ләкин юридик һәләтһеҙ кеше тип таныла һәм Вашингтондың Изге Елизавета дауаханаһына урынлаштырыла.

1949 йылда Паунд «Пизанские песни» китабы өсөн Конгресс китапханаһының Боллинген премияһына лайыҡ була, ул АҠШ әҙәби даирәләрендә ысын мәғәнәһендә бүленеүгә килтерә. Мәҫәлән, Владимир Набоков Паундтың ижады тураһында кире фекер әйтә. Оҙайлы бәхәстәрҙән һуң, Паундтың фашистик ҡараштары һәм коллаборационизмына ҡарамаҫтан, премияны уға ҡалдыралар, әммә артабанғы йылдарҙа был тапшырыу хоҡуғын Йель университетына ҡалдыралар.

Дауаханаға бикләнеүе ваҡытында Паунд «Шицзин» (Конфуцийҙыҡы тип иҫәпләнгән «Йырҙар китабын»), шулай уҡ Софоклдың ике пьесаһын тәржемә итә. Дауаханаға килгән әҙәби йәштәр Роберт Лоуэлл, Аллен Гинзберг, Юстас Муллинс һәм башҡалар менән күп аралаша.

1958 йылда билдәле яҙыусылар тарафынан (хатта Нобель премияһын алыусы антифашист Эрнест Хемигуэй, уны Паунд алырға тейеш һәм шағирҙы азат итер кәрәк тип әйтә) ярлыҡау тураһында күп һанлы үтенестәрҙән һуң Паунд дауаханан сыға һәм Италияға ҡайта. Һуңғы йылдарын ул тынлыҡта үткәрә; 1967 йылда уға шағир-битник Аллен Гинзберг килә, Паунд үҙе һәм үҙенең ижады тураһында саманан тыш кәмһетеп һөйләй. Паунд Эзра 87 йәше тулып ике көн үткәс Венецияла вафат була һәм билдәле Сан-Микель зыяратында ерләнә.

Әҫәрҙәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Песни» (инг.)баш. (The Cantos, 1917—1970); Паундтың төп һәм тамамланмаған хеҙмәте, уның өлөшө — «Пизанские песни» (The Pisan Cantos, 1948)
  • «Восторги» (1909)
  • «Маски» (1912)
  • «Старый Китай» (1915)
  • «Lustra» (1916)
  • «Хью Селвин Моберли» (1920)

Тәржемәләре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Ezra Pound: Translations. With an introduction of Hugh Kenner. N.Y.: New Directions, 1926 (многие репринты). 8th ed. N.Y., 1963.

Рус телендәге тәржемә

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Паунд Э. Поднебесная. Стихи по мотивам классической китайской поэзии. Перевод А. Кистяковского. Примечания В. В. Малявина. // Восток-Запад. Исследования. Переводы. Публикации. — М.: Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1982. — С. 278—290.
  • Паунд Э. Из стихов 1908—1912 годов // Иностранная литература. — 1991. — № 2.
  • Паунд Э. Стихотворения и избранные Cantos. Под ред. Я. Пробштейна / Издательство Владимир Даль, 2003. — 887 с.
  • Паунд Э. Кантос. Перевод, вступительная статья и комментарии А. В. Бронникова. — СПб.: Наука, 2018.

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Алякринский О. «Вдохновенная математика» поэзии (Эзра Паунд в Лондоне) // Литературная учёба. — 1990. — № 1.
  • Зверев A. M. «Деревенский умник». К портрету Эзры Паунда // Иностранная литература. — 1991. — № 2.
  • Зверев А. М. Эзра Паунд — литературная теория, поэзия, судьба // Вопросы литературы. — 1970. — № 6. — С. 123—147.
  • Малявин В. В. Китайские импровизации Паунда. // Восток-Запад. Исследования. Переводы. Публикации. — М., Главная редакция восточной литературы издательства «Наука», 1982. — С. 246—277.
  • Eva Hesse: Ezra Pound. Von Sinn und Wahnsinn. Kindler, München 1978.
  • Eva Hesse: Die Achse Avantgarde-Faschismus. Reflexionen über Filippo Tommaso Marinetti und Ezra Pound. Arche, Zürich 1992, ISBN 3-7160-2123-7.
  • Driscoll, John. The China Cantos of Ezra Pound: Thesis at Uppsala University. Uppsala, 1983.

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #118596039 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  3. ↑ 3,0 3,1 Stock N. Ezra Pound // Encyclopædia Britannica (ингл.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Ezra Pound // SNAC (ингл.) — 2010.
  5. ↑ 5,0 5,1 Archivio Storico Ricordi — 1808.
  6. ↑ Internet Movie Database (ингл.) — 1990.
  7. ↑ 7,0 7,1 Pas L. v. Genealogics (ингл.) — 2003.
  8. ↑ https://uvic2.coppul.archivematica.org/correspondence-with-ezra-and-dorothy-pound-editha-frobenius-and-peter-russel
  9. ↑ http://hdl.handle.net/10079/fa/beinecke.pound
  10. ↑ http://hdl.handle.net/10079/fa/beinecke.pndmisc
  11. ↑ http://discovery.nationalarchives.gov.uk/details/a/A13530954
  12. ↑ https://uvic2.coppul.archivematica.org/ezra-pound-collection
  13. ↑ http://pid.emory.edu/ark:/25593/8zs8p
  14. ↑ https://uvic2.coppul.archivematica.org/else-lubcke-seel-fonds
  15. ↑ https://uvic2.coppul.archivematica.org/pound-ezra-1885-1972
  16. ↑ https://norman.hrc.utexas.edu/fasearch/findingAid.cfm?eadid=00110
  17. ↑ https://archives.iu.edu/catalog/InU-Li-VAC9786aspace_VAC9786-03606
  18. ↑ https://publicdomainreview.org/blog/2023/01/public-domain-day-2023
  19. ↑ Collecting, curating, and researching Writers' Libraries (ингл.): a handbook — 1 — Lanham: Rowman & Littlefield, 2014. — ISBN 978-1-4422-3497-0
  20. ↑ https://data.performing-arts.ch/a/8d2dc696-cc08-4b85-b04d-0e7c9374dfdc / под ред. Швейцария башҡарыу сәнғәте архивы
  21. ↑ Moody (2007), 14; for Cheltenham Township High School, see McDonald (2005), 91, and Stock (1970), 11
  22. ↑ Nadel (2004), 18; Barnstone (1998), 202
  23. ↑ Moody (2007), 18–25
  24. ↑ Moody (2007), 19, 27–28
  25. ↑ Moody (2007), 58–59
  26. ↑ Вишинський С. Езра Паунд як новатор англійського перекладу. // Матеріали студентської наукової конференції Чернівецького національного університету. 10-11 травня 2007 року. Філологічні науки. — Чернівці: Рута, 2007. — С. 261—262.

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Эзра_Паунд&oldid=1012116» битенән алынған