Ҡыҙылъяр (Баулы районы)

Ҡыҙылъяр
	Ауыл
	Ҡыҙылъяр; татар. Кызылъяр
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Татарстан
Муниципаль район	Баулы
Ауыл биләмәһе	Ҡыҙылъяр
Координаталар	54°24′54″ с. ш. 53°22′51″ в. д.HGЯO
Нигеҙләнгән	XVII быуат
Халҡы	1285 кеше (2002)
Милли состав	татарҙар
Конфессиональ составы	мосолмандар
Сәғәт бүлкәте	UTC+4
Телефон коды	+7 85569
Почта индексы	423940
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	92 214 832 001
Код ОКТМО	92 614 432 101
Номер в ГКГН	0188445
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Ҡыҙылъяр

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Ҡыҙылъяр.

Ҡыҙылъяр — Рәсәй Федерацияһы Татарстан Республикаһы Баулы районы ауылы. Ҡыҙылъяр ауыл биләмәһе составына керә һәм уның үҙәге булып тора.

География

Ауыл Ыҡ йылғаһы буйында, Баулы ҡалаһынан көнсығыштараҡ 11 км алыҫлыҡта урынлашҡан^[1].

Тарих

Ҡыҙылъяр — ҡыр-йылан ырыуы башҡорттарының һәм типтәрҙәрҙең ауылы^[2]. XVII быуатта ҡыр-йылан ырыуы башҡорттары тарафынан нигеҙләнгән^[3]. Ырымбур губернаһы Бөгөлмә өйәҙенә ҡарай. 1850 йылда Бөгөлмә өйәҙе Һамар губернаһына инә. 1866 йылда ырыу улустары бөтөрөлгәс, ауыл Баулы улусы составына керә.

ХХ быуат башында ауылда 3 мәсет, һыу тирмәне теркәлгән^[1]. 1914 йылда Ҡыҙылъяр кешеләре Ыҡ йылғаһының үрге ағымында, уның уң ярында Ҡыҙылъяр ауылына (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йәрмәкәй районы) нигеҙ һалалар^[3].

1920 йылда ауыл яңы ойошторолған Татар АССР-ының Бөгөлмә кантоны составына керә. 1930 йылдан — Баулы районы, 1935 йылдан — Ютазы районы, 1963 йылдан — Бөгөлмә районы, 1965 йылдан — йәнә Баулы районы составында була^[1].

Халҡы

1795 йылда ауылда 226 башҡорт һәм 74 типтәр; 1816 йылда — 174 башҡорт һәм 44 типтәр; 1834 йылда — 498 аҫаба башҡорт, 17 керҙәш башҡорт һәм 66 типтәр; 1859 йылда — 1066 башҡорт йәшәй^[2]^[3]. Керҙәштәр сығышы менән Байлар улусы аҫаба башҡорттарынан булған^[2].

Йылдар буйынса халыҡ иҫәбе
(Сығанаҡ: *^[3]^[1]*)
1795	1834	1859	1886	1908	1920	1926	1938	1949	1958	1970	1979	1989	2002
300	581	1066	1556	2701	2386	1984	1550	1311	1407	1401	1360	1146	1285

Инфраструктура

Игенселек, малсылыҡ үҫешкән, комбикорм заводы эшләй. Ауылда урта мәктәп, мәҙәниәт йорто, китапхана бар^[1].

Билдәле шәхестәре

Юнысова Асия Шәйехриза ҡыҙы — журналист, шағир.
Яруллин Фәнис Ғатаулла улы — шағир, драматург^[4].

Иҫкәрмәләр

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Татарская энциклопедия.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Асфандияров А. З. Аулы мензелинских башкир. — Уфа: Китап, 2009. — С. 587. — 600 с. — ISBN 978-5-295-04952-1.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 История башкирских родов, 2015, с. 125—126
↑ История башкирских родов, 2015, с. 126

Әҙәбиәт

Асфандияров А. З. Аулы мензелинских башкир. — Уфа: Китап, 2009. — 600 с. — ISBN 978-5-295-04952-1.
Западные башкиры по переписям 1795—1917 гг. — Уфа, 2001. (рус.)
История башкирских родов. Елан. Том 9. Часть 2 / С. И. Хамидуллин, Ю. М. Юсупов, Р. Р. Асылгужин, Р. Р. Шайхеев, И. Р. Саитбатталов, В. Г. Волков, А. А. Каримов, А. М. Зайнуллин, Р. М. Рыскулов, А. Я. Гумерова, Г. Ю. Галеева, Г. Д. Султанова. — Уфа: ГУП РБ Уфимский полиграфкомбинат, 2015. — 596 с. — ISBN 978-5-85051-638-3. (рус.)

[ТЭ-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Татарская энциклопедия.

[АМБ-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Асфандияров А. З. Аулы мензелинских башкир. — Уфа: Китап, 2009. — С. 587. — 600 с. — ISBN 978-5-295-04952-1.

[История_башкирских_родов—2015——125—126-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 История башкирских родов, 2015, с. 125—126

[История_башкирских_родов—2015——126-4] История башкирских родов, 2015, с. 126

[1]

[2]

[3]

[4]