Ҡыҙылъяр (Баулы районы)

Ҡыҙылъяр
	Ауыл
	Ҡыҙылъяр; татар. Кызылъяр
Ил	Рәсәй
Федерация субъекты	Татарстан
Муниципаль район	Баулы
Ауыл биләмәһе	Ҡыҙылъяр
Координаталар	54°24′54″ с. ш. 53°22′51″ в. д.HGЯO
Нигеҙләнгән	XVII быуат
Халҡы	1285 кеше (2002)
Милли состав	татарҙар
Конфессиональ составы	мосолмандар
Сәғәт бүлкәте	UTC+4
Телефон коды	+7 85569
Почта индексы	423940
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	-
Код ОКАТО	92 214 832 001
Код ОКТМО	92 614 432 101
Номер в ГКГН	0188445
	Картаны күрһәтергә/йәшерергә Ҡыҙылъяр

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Ҡыҙылъяр.

Ҡыҙылъяр — Рәсәй Федерацияһы Татарстан Республикаһы Баулы районы ауылы. Ҡыҙылъяр ауыл биләмәһе составына керә һәм уның үҙәге булып тора.

География[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ауыл Ыҡ йылғаһы буйында, Баулы ҡалаһынан көнсығыштараҡ 11 км алыҫлыҡта урынлашҡан^[1].

Тарих[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ҡыҙылъяр — ҡыр-йылан ырыуы башҡорттарының һәм типтәрҙәрҙең ауылы^[2]. XVII быуатта ҡыр-йылан ырыуы башҡорттары тарафынан нигеҙләнгән^[3]. Ырымбур губернаһы Бөгөлмә өйәҙенә ҡарай. 1850 йылда Бөгөлмә өйәҙе Һамар губернаһына инә. 1866 йылда ырыу улустары бөтөрөлгәс, ауыл Баулы улусы составына керә.

ХХ быуат башында ауылда 3 мәсет, һыу тирмәне теркәлгән^[1]. 1914 йылда Ҡыҙылъяр кешеләре Ыҡ йылғаһының үрге ағымында, уның уң ярында Ҡыҙылъяр ауылына (хәҙерге Башҡортостан Республикаһының Йәрмәкәй районы) нигеҙ һалалар^[3].

1920 йылда ауыл яңы ойошторолған Татар АССР-ының Бөгөлмә кантоны составына керә. 1930 йылдан — Баулы районы, 1935 йылдан — Ютазы районы, 1963 йылдан — Бөгөлмә районы, 1965 йылдан — йәнә Баулы районы составында була^[1].

Халҡы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1795 йылда ауылда 226 башҡорт һәм 74 типтәр; 1816 йылда — 174 башҡорт һәм 44 типтәр; 1834 йылда — 498 аҫаба башҡорт, 17 керҙәш башҡорт һәм 66 типтәр; 1859 йылда — 1066 башҡорт йәшәй^[2]^[3]. Керҙәштәр сығышы менән Байлар улусы аҫаба башҡорттарынан булған^[2].

Йылдар буйынса халыҡ иҫәбе
(Сығанаҡ: *^[3]^[1]*)
1795	1834	1859	1886	1908	1920	1926	1938	1949	1958	1970	1979	1989	2002
300	581	1066	1556	2701	2386	1984	1550	1311	1407	1401	1360	1146	1285

Инфраструктура[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Игенселек, малсылыҡ үҫешкән, комбикорм заводы эшләй. Ауылда урта мәктәп, мәҙәниәт йорто, китапхана бар^[1].

Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Юнысова Асия Шәйехриза ҡыҙы — журналист, шағир.
Яруллин Фәнис Ғатаулла улы — шағир, драматург^[4].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Татарская энциклопедия.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 Асфандияров А. З. Аулы мензелинских башкир. — Уфа: Китап, 2009. — С. 587. — 600 с. — ISBN 978-5-295-04952-1.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 История башкирских родов, 2015, с. 125—126
↑ История башкирских родов, 2015, с. 126

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Асфандияров А. З. Аулы мензелинских башкир. — Уфа: Китап, 2009. — 600 с. — ISBN 978-5-295-04952-1.
Западные башкиры по переписям 1795—1917 гг. — Уфа, 2001. (рус.)
История башкирских родов. Елан. Том 9. Часть 2 / С. И. Хамидуллин, Ю. М. Юсупов, Р. Р. Асылгужин, Р. Р. Шайхеев, И. Р. Саитбатталов, В. Г. Волков, А. А. Каримов, А. М. Зайнуллин, Р. М. Рыскулов, А. Я. Гумерова, Г. Ю. Галеева, Г. Д. Султанова. — Уфа: ГУП РБ Уфимский полиграфкомбинат, 2015. — 596 с. — ISBN 978-5-85051-638-3. (рус.)

[ТЭ-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 Татарская энциклопедия.

[АМБ-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 Асфандияров А. З. Аулы мензелинских башкир. — Уфа: Китап, 2009. — С. 587. — 600 с. — ISBN 978-5-295-04952-1.

[История_башкирских_родов—2015——125—126-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 ^3,3 История башкирских родов, 2015, с. 125—126

[История_башкирских_родов—2015——126-4] История башкирских родов, 2015, с. 126

[1]

[2]

[3]

[4]