Анна Стэн
| Анна Стэн | |
 | |
| Зат | ҡатын-ҡыҙ[1][2] |
|---|---|
| Гражданлыҡ |
 Рәсәй империяһы Америка Ҡушма Штаттары[3][4] СССР |
| Тыуған көнө | 3 декабрь 1908[2][1][5][…] |
| Тыуған урыны | Киев, Рәсәй империяһы[2] |
| Вафат булған көнө | 12 ноябрь 1993[2][1][6][…] (84 йәш) |
| Вафат булған урыны | Нью-Йорк, Нью-Йорк, Америка Ҡушма Штаттары[2][7][8][…] |
| Хәләл ефете | Оцеп, Фёдор Александрович[d] һәм Юджин Френке[d] |
| Туған тел | инглизсә |
| Яҙма әҫәрҙәр теле | инглизсә |
| Һөнәр төрө | актёр, сценарий яҙыусы, кино актёры |
 Анна Стэн Викимилектә | |
Анна Стэн (ингл. Anna Sten, төп фамилияһы Фесак[9] йәки Фисакова[10]; 3 декабрь 1908 йыл, Киев, Рәсәй империяһы — 12 ноябрь 1993 йыл, Нью-Йорк, АҠШ) — СССР һәм АҠШ-тың рус сығышлы актрисаһы[11][12][13][14][15]. 1929 йылда тиклем Советтар Союзы-нда киноға төшә, 1930 йылда эмиграцияға китә һәм карьераһын Европа менән АҠШ-та дауам итә.
Биографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Анна Киевта Украина казагы һәм швед ҡатын-ҡыҙы ғаиләһендә тыуған, һуңынан әсәһенең фамилияһын (Стэн) ала[10][16]. Үҙенең әйтеүенсә, ул 1908 йылдың 29 июнендә тыуған, ә ысын исеме — Анна Петровна Фесак[17], әммә уның фамилияһы һәм тыуған датаһы теүәл билдәләнмәгән: йыш ҡына 29 июнь урынына 3 декабрь телгә алына, 1908 йыл урынына — 1910 йыл, ә уның үлеме тураһында баҫылып сыҡҡан Variety журналына ярашлы, ул 1913 йылда тыуған; бынан тыш, Аннаның дуҫтары, шул иҫәптән кинооператор Юрий Тамарский раҫлауы буйынса, ул йәш сағында Фисакова фамилияһын йөрөткән[10]. Уның атаһы Киев опера һәм балет театрының балетмейстеры, әсәһе — прима-балеринаһы була[16]. Анна бала саҡтан бейеү менән шөғөлләнә, пианинола уйнау дәрестәрен ала.
Карьераһының тәүге осоро тураһында дөрөҫ мәғлүмәттәр һаҡланмаған тиерлек. Бер мәғлүмәттәр буйынса, шул иҫәптән актрисаның үҙе әйткән мәғлүмәттәр буйынса, уның атаһы Беренсе донъя һуғышында һәләк була, һуңынан Анна ауырыу әсәһен ашатыр өсөн официант эшен таба, һуңынан үҙешмәкәр театрҙа уйнай. Һуңынан ун биш йәшлек актрисаға К. С. Станиславский иғтибар итә һәм, уға протекция төҙөп, Мәскәү киноакадемияһына билдәләй[18]. Башҡа мәғлүмәттәр буйынса, уның атаһы тере ҡалған, һуғыштан һуң ҡыҙын эҙләп таба һәм йәш Анна сығыш яһаған үҙ цирк труппаһы менән бөтә илде гиҙеп сыға[10].
СССР-ҙа карьераһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Мәскәү халыҡ мәғарифы бүлегендә (1924)[19], һуңынан пролеткультта эшләй (1925)[20]. 1926 йылда Анна «Мисс Менд» комедияһында стенографистка ролен уйнап, тауышһыҙ кинола тәүге тапҡыр сығыш яһай. Фильмдың сценарий авторы Борис Барнет була, һуңынан ул билдәле совет кинорежиссёры булып китә һәм 1933 йылда Венеция кинофестивале бүләгенә лайыҡ булған «Окраина» тип аталған һуғышҡа ҡаршы картинаһын төшөрә. Ул шулай уҡ фильмда төп ролде башҡара һәм режиссер Федор Оцепярҙамсыһы сифатында һәм сығыш яһай, 1927 йылда Анна Оцепҡа кейәүгә сыға. Артабанғы йылдарҙа Оцеп ҡатынын тағы дүрт таҫмала төшөрә. 1920-се йылдарҙа Никита бульварында, 6-сы йорт, 26/27-се фатирҙа йәшәй[21].
Актриса карьераһы СССР-ҙа тиҙ темптар менән үҫешә. Ул 1927 йылда уҡ төп ролде күсһә, Барнеттың «Ҡыҙ менән тартма» комедияһында төшөп, 1927 йылда уҡ төп ролдәргә күсә. Һуңынан 1928 йылда «Земля в плену», «Мой сын» һәм «Белый орёл» фильмдарында төп ролдәр килә, илебеҙ кинематографы пионерҙарының береһе Яков Протазанов уның режиссеры була, ә Аннаның партнёрҙары — театр актёры Василий Качалов һәм режиссёр Всеволод Мейерхольд.
Европала эмиграцияла
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Стэндың тәүге ҡайһы бер фильмдары сит илдә күрһәтелә һәм резонанс ала, шуға күрә 1930 йылда Анна Межрабпомфильм линияһы буйынса Германияға юллана һәм унда «Бухгалтер Кремке» тигән тауышлы фильмда төшә. Тыуған иленә ҡайтмаҫҡа ҡарар итә һәм карьераһын Европала дауам итә. Шул уҡ осорҙа уның ире лә күсеп китә.
1931 йылда Оцеп тормош иптәшен ике фильмда төшөрә. Был Францияла Ф.М. Достоевскийҙың «Братья Карамазовы» романын шул уҡ исемле уңышлы экранлаштырыу була — һәм уның «Убийца Дмитрий Карамазов» (актриса Грушенька ролен башҡара) исемле немец производствоһы версияһы була.
Һуңғы фильмдың продюсеры Рәсәйҙә тыуып үҫкән Юджин Френке ине. Моғайын, уның менән Стэн араһындағы тапшырыуҙа романға нигеҙ һалына, сөнки 1931 йылда актриса Оцепты ҡалдырып, тиҙҙән Френкtға кейәүгә сыға. Никахта ҡыҙы Аня тыуа, һуңынан ул да кино сәнғәтен өйрәнә. Шул уҡ 1931 йылда Стэн тағы ике картинала - «Сальто-мортале» һәм «Бомбы над Монте-Карло» картинаһында барлыҡҡа килә, һуңынан 1932 йылда билдәле Эмиль Яннингс менән бергә «Бури страсти» драмаһында төшә.
Голливуд
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Продюсер Сэмюэл Голдвин 1932 йылда Аннаға иғтибар иткән һәм уны Голливудҡа саҡыра[22]. Ул телде белмәй, шуға күрә Америкаға килгәс, уға инглиз телен өйрәнеү һәм акцентты кәметеү өсөн бер йылға яҡын ныҡышмалы шөғөлләнергә тура килә. Уның Эмиль Золя романы буйынса 1934 йылда төшөрөлгән «Нана» исемле тәүге Америка картинаһы матбуғатта киң яҡтыртыла, әммә касса уңышына эйә булмай.
Ике йыл буйына Анна һирәк булһа ла, парҙа йондоҙҙар менән танылған режиссерҙарҙа төшә. Шул уҡ 1934 йылда ул Толстойҙың «Йәкшәмбе» романы буйынса Рубен Мамуляндың «Мы снова живы» драмаһында Катюша Маслованы уйнай. 1935 йылда Кинг Видорҙың «Никах төнө» мелодрамаһында Гэри Купер менән дуэт килә (режиссура өсөн Венеция кинофестивале премияһы).
Карьераһының тамамланыуы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]1936 йылда Стэн ире Френкела «Одинокая женщина» мелодрамаһында төшә (сценарист булып Оцеп сығыш яһай). Һуңынан ул өс йылға экрандан юғала, һәм 1939 йылғы «Экспресс изгнания» драмаһынан һуң бик һирәк һәм күбеһенсә икенсе ролдәрҙә төшә башлай.
1943 йыл Стэндың һуңғы продуктив осоро булды: хәрби тематикаға бер юлы өс фильм («Четники», «Они пришли разрушить Америку» һәм «Три русские девушки») сыға, ул унда төп ролдәрҙе башҡара. 1962 йылда «Монахиня и сержант» хәрби драмаһы һәм 1964 йылда «Арест и суд» сериалы актрисаның һуңғы эштәре була.
Анна Стэн 1993 йылдың 12 ноябрендә 84 йәшендә йөрәк өйәнәгенән вафат була.
Ҡыҙыҡлы факттар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Анна Стэн исеме сифатында Анель Стенская-Судакевич һәм Аннушка Стенски-Судакевич күрһәтелгән сығанаҡтар бар[23], улар өлөшләтә башҡа совет актрисаһы исемдәре менән тап килә, был совет кинематографында бер үк осорҙа төшөрөлгән ике актрисаның исемдәре йәки псевдонимдары менән буталсыҡҡа килтерә. Мәҫәлән, 1999 йылда Ла-Рошель халыҡ-ара кинофестивалендә үткәрелгән Стэн фильмдарының ретроспективаһы Судакевич барлыҡҡа килгән картиналарҙы үҙ эсенә алған. Шул уҡ ваҡытта Судакевичтың ҡайһы бер фильмдарында Стэн ҡатнашлығында фильмдар ҙа бар[24].
- Китап уҡыусының, украинса һөйләшәһеңме, тигән һорауына яуап биреп, Анна, Мәскәүгә күсеп килгәс, ун ике йәшкә тиклем украин телле булдым, тип хәбәр итә.[25].
- 1935 йылда Морис Шевальенан донъялағы иң матур 10 ҡатын-ҡыҙҙы һанап сығыуҙарын һорағанда, ул Анна Стэн, Марлен Дитрих, Грета Гарбо, француз актрисаһы Аннабелла, Лоретта Янг, Мерл Оберон, Клара Боу, Кэй Фрэнсис һәм башҡаларҙы атаған[26].
- 1930 йылдар уртаһында Голливудта Анна гардероб һайлау оҫталығы менән дан тота. Кинопродюсер Дэррил Занук уның бығаса күргәндәренән дә яҡшыраҡ кейенеүе хаҡында әйтә[27]. «Нана» драмаһында Стэнды төшөргән ҡатын-ҡыҙ режиссер Дороти Арзнер уны үҙенең иң һәләтле актрисалары исемлегендә Грета Гарбо, Мириам Хопкинс, Кэтрин Хепбёрн һәм Рут Чаттертон менән бер рәткә ҡуя.[28].
- 2010 йылда Одессала беренсе «Немые ночи» немец киноһы һәм заманса музыка фестивале үтте, уның сеттарының береһе Анна Стэнға арналды.
- Анна Стэн хөрмәтенә Le Giornate del Cinema Muto (Италия) кинофестивале 2012 йылдың 6-13 октябрендә Порденонда уҙа. Актрисаға лайыҡлы баһа биреү өсөн Порденонда үткән фестиваль һигеҙ фильм, шул иҫәптән итальян телендәге субтитрҙар менән «Provokator» фильмын тәҡдим итә, кураторы Владислав Шабалин[29][30].
Фильмографияһы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Анна Стэн уйнаған фильмдар[31]:
| Йыл | Рус телендә исеме | Исеме төп нөсхә телендә | Роль | Ил |
|---|---|---|---|---|
| 1962 | Монахиня и сержант | The Nun and the Sergeant | Монахиня | АҠШ |
| 1956 | Сбежавшие дочери | Runaway Daughters | Рут Бартон | АҠШ |
| 1955 | Солдат удачи | Soldier of Fortune | Мадам Дюпри | АҠШ |
| 1948 | Давайте немного поживём | Let’s Live a Little | Мишель Беннетт | АҠШ |
| 1943 | Три русские девушки | Three Russian Girls | Наташа | АҠШ |
| Они пришли разрушить Америку | They Came to Blow Up America | Фрау Рейтер | АҠШ | |
| Четники! | Chetniks! | Любица Михаилович | АҠШ | |
| 1941 | Так кончается наша ночь | So Ends Our Night | Лило | АҠШ |
| 1940 | Мужчина, за которым я замужем | The Man I Married | Фрида | АҠШ |
| 1939 | Экспресс изгнания | Exile Express | Надин Николас | АҠШ |
| 1936 | Одинокая женщина | A Woman Alone | Мария | АҠШ |
| 1935 | Брачная ночь | The Wedding Night | Маня Новак | АҠШ |
| 1934 | Мы снова живы | We Live Again | Катюша Маслова | АҠШ |
| Нана | Nana | Нана | АҠШ | |
| 1932 | Бури страсти | Stürme der Leidenschaf | Аня | Германия |
| 1931 | Бомбы над Монте-Карло | Bomben auf Monte Carlo | Иола | Германия |
| Сальто-мортале | Salto Mortale | Марина | Франция | |
| Убийца Дмитрий Карамазов | Der Mörder Dimitri Karamasoff | Грушенька | Германия | |
| Братья Карамазовы | Les Frères Karamazoff | Грушенька | Франция | |
| 1930 | Бухгалтер Кремке | Lohnbuchhalter Kremke | Дочь Кремке | Германия |
| 1929 | Золотой клюв | — | Варенька | СССР |
| 1928 | Провокатор | Липа | СССР | |
| 1928 | Белый орёл | — | Гувернантка | СССР |
| Мой сын | — | Ольга Сурина | СССР | |
| Земля в плену | — | Мария | СССР | |
| 1927 | Девушка с коробкой | — | Наташа Коростелёва | СССР |
| Москва в Октябре | — | ? | СССР | |
| 1926 | Мисс Менд | — | Стенографистка | СССР |
| 1926 | Предатель | — | проститутка | СССР |
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Deutsche Nationalbibliothek Record #138875537 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
- ↑ http://www.tcm.com/this-month/article.html?isPreview=&id=203340%7C133242&name=The-Wedding-Night
- ↑ http://www.tcm.com/this-month/article/410360%7C133242/The-Wedding-Night.html
- ↑ Anna Sten // SNAC (ингл.) — 2010.
- ↑ http://www.nndb.com/lists/855/000106537/
- ↑ http://cinemagumbo.squarespace.com/journal/tag/anything-goes
- ↑ http://cinemagumbo.squarespace.com/journal/tag/sam-goldwyn
- ↑ Anna Sten. www.lesgensducinema.com. Дата обращения: 17 июнь 2018.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 Елена Новикова. «Все думали, что она была немкой...». Из жизни Анны Стэн. Чапаев, Киноведческие записки (2002).
- ↑ «А.Стен блестяще воплотила на экране Грушеньку. С ней в немецкое кино пришел новый образ. Она по происхождению русская, но в некоторые моменты выступает, как двойник Марлен Дитрих. Не следует понимать буквально; речь идет лишь о внешнем сходстве, о соответствии внешности, лица и фигуры стандартам континентальной красоты» // «Киноведческие записки», №58 (2002)
- ↑ Сэмюэль Голдвин в 70-е годы вспоминал: «Каждый думал, что Анна была немкой, многие и сейчас так думают. Может быть, потому, что все свои хиты она сделала в немецком кино. Но нет. Она была русская» // «Киноведческие записки», №58 (2002)
- ↑ Variety, New York, 1964, 22. September.
- ↑ Kanin Garson Hollywood (инг.) // The Viking Press. — New York, 1974. — С. 78.
- ↑ Анна Стэн: русская актриса в Голливуде 2022 йыл 25 февраль архивланған.
- ↑ 16,0 16,1 Гращенкова И. Н. Киноантропология XX/20. — М.: Человек, 2014. — С. 109. — 904 с. — ISBN 978-5-906131-49-2.
- ↑ Отвечая на вопросы «Ukrainian life» (август 1941, с. 12).
- ↑ AllMovie | Movies and Films Database | Movie Search, Ratings, Photos, Recommendations, and Reviews. AllMovie. Дата обращения: 17 июнь 2018. Архивировано из оригинала 26 апрель 2006 года. 2006 йыл 26 апрель архивланған.
- ↑ Справочная и адресная книга «Вся Москва» на 1925 год: В изданиях адресной книги до 1928 года значится как «Анна Петровна Штейн», затем «Анна Петровна Стэн».
- ↑ «Вся Москва» на 1926 год
- ↑ Справочная и адресная книга «Вся Москва» на 1928 год: Анна Петровна Стэн
- ↑ Иванян Э. А. Энциклопедия российско-американских отношений. XVIII-XX века.. — Москва: Международные отношения, 2001. — 696 с. — ISBN 5-7133-1045-0.
- ↑ Thomas Staedeli. Portrait of the actress Anna Sten by Thomas Staedeli (нем.). www.cyranos.ch. Дата обращения: 17 июнь 2018.
- ↑ Анель Судакевич.
- ↑ Anastazia Poluha Is Anna Sten a Ukranian? (инг.) // The Ukranian Weekly. — Jersey City, N. J., 1937. — Т. 5. — № 54. — С. 4.
- ↑ Maurice Chevaller was asked to choose the ten most beautiful women in the world. He modified the statement to Ten most fascinating women and these are the ones he chose: Comtesse de Malgret of Paris, Clare Brokaw, New York writer and magazine editor; Kay Francis, Marlene Dietrich, Merle Oberon, Greta Garbo, Anna Sten, Clara Bow, Loretta Young and Annabella, French screen actress. Ogden Standard от 30 января 1935 года
- ↑ Anna Sten, the actress from overseas, of whom Zanuck says, she knows how to wear clothes better than anyone I have ever seen before. Lima News от 17 сентября 1933 года
- ↑ They are Marie Dressler, Greta Garbo, Anna Sten, Miriam Hopkins, Ruth Chatterton, Katharine Hepburn, Beulah Bondi, Helen Hayes, Judith Anderson and Louise Fazenda. Lincoln Star от 17 декабря 1933 года
- ↑ Cinema, omaggio ad Anna Sten | Russia Oggi
- ↑ nsr. 31° Silent Film Festival. 2016 йыл 4 март архивланған.
- ↑ Поскольку идентичность Анны Стэн и Анель Судакевич не установлена, см. фильмографию последней на IMDb.com.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- «Свет угасшей звезды» (статья об актрисе) (рус.)
- Биография актрисы (недоступная ссылка с 05-09-2013 [3093 дня] — история, копия) (фр.)
- Анна Стэн на сайте TCMDB.com (инг.)
- Анна Стэн на сайте RussianCinema.ru (рус.)
- Фёдоров А. В. Забытые звёзды: Фёдор Оцеп и Анна Стэн // Pro KИNO. — 2004. — № 1 (5). — C. 18—20
- Фотографии актрисы на сайте Virtual-history.com