Эстәлеккә күсергә

Бөрйән-Түңгәүер кантоны

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Бөрйән-Түңгәүер кантоны
Бөрйән-Түңгәүер кантоны
Ил Башҡортостан автономияһы
Башҡортостан АССР-ы
Үҙәге Темәс ауылы
Ойошторолған 1917/1919
Майҙаны 15 906 км
Халҡы 103 418 кеше. (1920)
Берләштерә Байназар-Ҡыпсаҡ,
1-се Бөрйән,
2-се Бөрйән,
3-сө Бөрйән,
5-се Бөрйән,
Бөрйән-Таналыҡ,
Воскресенка,
Ҡананикольский,
Ҡарағай-Ҡыпсаҡ,
Преображенка,
Свобода,
1-се Түңгәүер,
2-се Түңгәүер,
Яңы Никольск улустары
Рәсми телдәр башҡорт теле

Бөрйән-Түңгәүер кантоны (рус. Бурзян-Тангауровский кантон) — Башҡорт Автономиялы Республикаһы кантоны.

Административ үҙәге — Темәс ауылы.

1917 йылдың декабрендә III Бөтә башҡорт ойоштороу ҡоролтайы «Башҡортостандың автономиялы идараһы тураһында» ҡарарҙы ҡабул итә, уға ярашлы Башҡортостан мөхтәриәте туғыҙ кантондан тора: Барын-Табын, Бөрйән-Түңгәүер, Ете ырыу, Иҫкен-Ҡатай, Ҡыпсаҡ, Ҡыуаҡан, Тамъян, Туҡ-Соран һәм Үҫәргән[1][2]. 1919 йылдың башына ҡарата Башҡортостан мөхтәриәте 13 кантондан тора: Арғаяш, Бөрйән-Түңгәүер, Дыуан, Ете ырыу, Көҙәй, Ҡошсо, Ҡыпсаҡ, Табын, Тамъян-Ҡатай, Туҡ-Соран, Үҫәргән, Юрматы һәм Ялан[3].

1919 йылдың 20 мартындағы «Үҙәк Совет власы менән Башҡорт хөкүмәте араһында Башҡорт совет автономияһы тураһында килешеү»гә ярашлы республика территорияһы 13 кантондан тора, уның араһында Бөрйән-Түңгәүер кантоны ла була.

Административ үҙәге — Темәс ауылы.

Һабын ҡайнатыу һәм күн заводтары, Түбә бегун фабрикаһы эшләй. 1-се һәм 2-се баҫҡыс 110 мәктәп, 4 дауахана (1922), 6 китапхана (1921) була.

1920 йылда кантон Бөрйән Түңгәүер ихтилалының үҙәге була.

1922 йылдың 5 октябрендә бөтөрөлә, уның территорияһы (Байназар-Ҡыпсаҡ, 1-се Бөрйән, 2-се Бөрйән, 3-сө Бөрйән, 5-се Бөрйән, Бөрйән-Таналыҡ, Воскресенка, Ҡананикольский, Ҡарағай-Ҡыпсаҡ, Преображенка, Свобода, 1-се Түңгәүер һәм 2-се Түңгәүер, Яңы Никольск улустары) Йылайыр кантоны составына инә.

Халҡы 1920 йылда — 103418 кеше.

1920 йылда Башҡортостандың кантондарға бүленеше

Майҙаны — 15906 км². Кантон Орск өйәҙенең 12 улусынан төҙөлә. Төньяҡта Тамъян-Ҡатай кантоны, көнсығышта Ырымбур губернаһы, көньяҡта Үҫәргән кантоны, көнбайышта Ҡыпсаҡ кантоны һәм Юрматы кантоны менән сиктәш була.

Кантон башҡармаһы (ревкомы) рәйестәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. История башкирского народа: в 7 т./ гл. ред. М. М. Кульшарипов; Ин-т истории, языка и литературы УНЦ РАН. — Уфа: Гилем, 2010. — Т. V. — С. 128. — 468 с.
  2. Әсфәндиәров Ә. З. Кантон // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
  3. Азнагулов В. Г., Хамитова З. Г. Парламентаризм в Башкортостане: история и современность. — Уфа: ГРИ «Башкортостан», 2005. — С. 72. — 304 с.