Сәхил

Сәхил
Этнохороним	saheliano, saheliana, Sahelian, Sahelano, sahélien, sahélienne, saheliano һәм saheliana
Дәүләт	Мавритания  Мали  Сенегал  Буркина-Фасо  Нигер  Чад  Нигерия  Камерун  Үҙәк Африка Республикаһы  Көньяҡ Судан  Мысыр  Эритрея  Судан  Алжир
Тәбиғи-географик объекты сиктәрендә урынлашҡан	Африка
Сиктәш	Төньяҡ Африка, Ҡара Африка, Атлантик океан, Суэцкий залив[d] һәм Ҡыҙыл диңгеҙ
Ҡайҙа өйрәнелә	Sahel studies[d]
Сәхил Викимилектә

Сәхил (ғәр. ساحل‎, сәхил, «яр», «яр буйы» йәки «сик» тип тәржемә ителә) — Африканың төньяҡта Сахара сүле һәм көньяҡта Судан саванналары менән сикләнгән биогеографик зона. Атлантик океандан Ҡыҙыл диңгеҙгә тиклем һуҙылған һәм Африка Төбәге Судан (дәүләт менән бутамаҫҡа Судан) тигән атама менән билдәле. Ун ике илде һәм 300 млн халыҡты (2018) үҙ эсенә ала. «Был Атлантик океандан Ҡыҙыл диңгеҙгә тиклем һуҙылған меңәрләгән саҡрым саванна һәм ярым ҡоролоҡло яландар».

2014 йылдан Сәхил дәүләттәренең эшмәкәрлеген координациялау өсөн халыҡ-ара «Сәхил бишлеге» төбәк берекмәһе эшләй, уға Буркина-Фасо, Мавритания, Мали, Нигер һәм Чад инә.

Географияһы

Сәхил Атлантик океандан көнбайышта 3900 км, көнсығышта Ҡыҙыл диңгеҙгә тиклем һуҙылған,3 053 200 км² тигеҙ майҙанды ҡаплай. Ул — ярым ҡоролоҡло баҫыуҙар, саванналар экотөбәге. Бөгөн Сәхил зонаһында Сенегал, Мавритания, Мали, Алжир, Буркина-Фасо, Нигер, Нигерия, Камерун, Чад, Судан и Эритрея кеүек дәүләттәрҙең биләмәләре урынлашҡан.

Тарихи яҡтан Сәхил сүл аша сауҙанан табыш алған һәм «Сәхәл короллектәре» булараҡ билдәле короллектәрҙең тыуған иле булған.

Климаты

Сәхил тропик һәм эҫе климатлы, яуым-төшөм һәм температура көслө миҙгелле үҙгәрештәр кисерә. Сәхилдә йылына яҡынса 200—600 мм, майҙан сентябргә тиклем (муссондар сезоны), башлыса көслө, әммә ҡыҫҡа ямғырҙар рәүешендә яуым-төшөм була.

Был төбәк планетаның иң эҫе майҙаны булараҡ билдәле. Уртаса айлыҡ йәйгеһен температура 33—36 °C , 18—21 °C араһында тирбәлә. Ҡыш буйына Сахаранан эҫе ҡоро ел иҫә һәм ҡом дауылдарына килтергеләй .

Галерея

• 
  Сәхил, Каеса янында, Мали
• 
  Бандиагара ҡалҡыулығы, Мали
• 
  Хомбори янындағы пейзаж, Мали

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Бөйөк йәшел стена

Әҙәбиәт

• Радченко Г. Ф. Страны Сахеля: (Состояние природной среды и проблемы развития сельского хозяйства) (рус.) / Рец. Л. О. Низская; Институт географии АН СССР. — М.: Мысль, 1983. — 264 с. — 15 000 экз.
• Dai, A.; Lamb, P.J.; Trenberth, K.E.; Hulme, M.; Jones, P.D.; Xie, P. The recent Sahel drought is real (инг.) // International Journal of Climatology : journal. — 2004. — Т. 24. — № 11. — С. 1323—1331. — DOI:10.1002/joc.1083
• The Growing Crisis in Africa’s Sahel Region: Joint Hearing before the Subcommittee on Africa, Global Health, Global Human Rights, and International Organizations and the Subcommittee on the Middle East and North Africa and the Subcommittee on Terrorism, Nonproliferation and Trade of the Committee in Foreign Affairs, House of Representatives, One Hundred Thirteenth Congress, First Session, May 21, 2013  (билдәһеҙ). purl.fdlp.gov. Дата обращения: 31 июль 2022.
• Moseley, W.G. 2008. «Strengthening Livelihoods in Sahelian West Africa: The Geography of Development and Underdevelopment in a Peripheral Region.» Geographische Rundschau International Edition, 4(4): 44-50. http://works.bepress.com/cgi/viewcontent.cgi?article=1069&context=william_moseley 2014 йыл 11 ноябрь архивланған.
• Simon, L., A. Mattelaer and A. Hadfield (2012) «A Coherent EU Strategy for the Sahel» (ингл.). Архивировано из оригинала 1 июнь 2013 года.. Brussels: European Parliament (DG for External Policies).

Был тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.