Барто Агния Львовна

Барто Агния Львовна
рус. Агнесса Львовна Барто
Зат	ҡатын-ҡыҙ
Гражданлыҡ	СССР  Рәсәй империяһы
Тыуған ваҡыттағы исеме	рус. Агнесса Львовна Волова
ХФА-лағы транскрицияһы	ˈaɡnʲɪjə ˈlʲvovnə bɐrˈto
Тыуған көнө	4 (17) февраль 1901 или 17 ноябрь 1906({{padleft:1906|4|0}}-{{padleft:11|2|0}}-{{padleft:17|2|0}})
Тыуған урыны	Каунас[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	1 апрель 1981({{padleft:1981|4|0}}-{{padleft:4|2|0}}-{{padleft:1|2|0}})
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Ерләнгән урыны	Новодевичье зыяраты[d]
Хәләл ефете	Андрей Щегляев[d] һәм Павел Николаевич Барто[d]
Әһәмиәтле кеше	Анатолий Васильевич Луначарский[d]
Туған тел	урыҫ теле
Яҙма әҫәрҙәр теле	урыҫ теле
Һөнәр төрө	шағир, тәржемәсе, балалар яҙыусыһы, сценарий яҙыусы, яҙыусы, радио алып барыусы, балет артисы, токарь
Эшмәкәрлек төрө	шиғриәт
Эш урыны	Маяк[d]
Кемдә уҡыған	Лидия Ричардовна Нелидова[d]
Сәнғәт йүнәлеше	социалистик реализм[d]
Ойошма ағзаһы	СССР Яҙыусылар союзы
Сәйәси идеология	Попутчик (жаргон)[d]
Жанр	шиғриәт һәм сценарий[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре	Память о Льве Толстом[d]
Хеҙмәттәре тупланмаһы	Городской музей[d]
Авторлыҡ хоҡуҡтары статусы	эштәре авторлыҡ хоҡуҡтары менән яҡланған[d]
Барто Агния Львовна Викимилектә

Агния Львовна Барто(тыумыштан «Волова»; 17 февраль 1901 йыл, Каунас — 1 апрель, 1981, Мәскәү) — урыҫ совет балалар шағиры, яҙыусы, сценарист, радио алып барыусыһы .

Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1950) һәм Ленин премияһы (1972) лауреаты.

Биографияһы

Ул 1901 йылдың 4 февралендә (иҫке стиль) Каунаста белемле йәһүд ғаиләһендә тыуған . Уның атаһы Лев Николаевич (Абрам-Лев Нахманович) Волов (1875—1924), Шяуляйҙан, ветеринар табип булған. Әсәһе, Мария Ильинична (Эльяшевна-Гиршовна) Волова (ҡыҙ фамилияһы Блох; 1881—1959, тыумышы менән Каунастан), өй хужалығы менән шөғөлләнә. Ата-әсәһе 1900 йылдың 16 февралендә Каунаста өйләнешәләр. Әсәһенең ағайы — танылған табип-оториноларинголог һәм фтизиатр Григорий Ильич Блох (1871—1938), 1924—1936 йылдарҙа Ялта туберкулез климатологияһы институтының тамаҡ клиникаһы директоры (хәҙерге И. М. Сеченов исемендәге Физик дауалау алымдары һәм медицина климатологияһы ғилми-тикшеренеү институты); балалар өсөн тәрбиәүи шиғырҙар яҙа.

Агния Барто гимназияла һәм шул уҡ ваҡытта балет мәктәбендә уҡый. Шуның менән бергә хореография училищеһына уҡырға инә һәм уны тамамлағас, 1924 йылда балет труппаһына ҡушыла һәм унда бер йыл самаһы эшләй.

Волкованың беренсе ире шағир Павел Барто була. Уның менән бергә ул өс шиғыр яҙа — «Девочка-рёвушка», «Девочка чумазая» һәм «Считалочка». 1927 йылда улдары Эдгар (Гарик) тыуа, һәм 6 йылдан һуң пар айырылыша.

Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында Барто ғаиләһе Свердловска эвакуациялана. Унда Агнияға токарь һөнәрен үҙләштерергә тура килә. Һуғыш ваҡытында алған премияны ул танк төзелешөнә бирә.

1944 йылда ғаилә Мәскәүгә ҡайта. Улы Гарик 18 йәшендә, 1945 йылдың 5 майында вафат була — Лаврушинский тыҡрығында велосипедта саф һауала йөрөгән ваҡытында йөк машинаһы бәрә.

Бартоның икенсе ире йылылыҡ энергияһы инженеры, СССР Фәндәр академияһының ағза-корреспонденты Андрей Владимирович Шегляев; ҡыҙы — техник фәндәр кандидаты Татьяна Андреевна Шегляева.

Агния Барто 1981 йылдың 1 апрелендә вафат була. Уны Мәскәүҙә Новодевичье зыяратында ерләйҙәр (участок номеры 3).

Ижады

1924 йылда хореография училищеһын тамамлаусыларҙың күрһәтмә концертында халыҡ мәғарифы комиссары Луначарский ҙа ҡатнаша. Ул Агнияның шиғырҙарын башҡарыуына иғтибар итә һәм бер нисә көндән һуң уны халыҡ комиссариатына ҡабул итергә саҡыра, унда уға шағирә булырға кәңәш итә.

Беренсе баҫылған шиғыры «Китайчонок Ван Ли» һәм «Мишка-воришка» (1925), «Стихи детям» (1949), «За цветами в зимний лес» (1970) йыйынтыҡтары.

1964—1973 йылдарҙа ул «Маяк» радиоһында Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында юғалған балаларҙың ғаиләләре эҙләү тураһында «Найти человека» программаһын алып бара .Был тапшырыу арҡаһында меңгә яҡын совет ғаиләһе ағзалары араһындағы бәйләнеш урынлаштырыла. Программа нигеҙендә «Найти человека» (1968) проза китабы яҙыла. Һуңыраҡ программаның форматы «Жди меня» телевизион программа өсөн нигеҙ итеп алына.

«Записки детского поэта» китабы (1976).

«Подкидыш» (Рина Зеленая менән бергә, 1939), «Слон и веревочка» (1945), «Алеша Птицын вырабатывает характер» (1953), «10000 мальчиков» (1961) кинофильмдары сценарийҙары авторы. Ералаш киножурналы менән хеҙмәттәшлек итә, киножурналдың беренсе сығарылышында сыҡҡан «Позорное пятно» юмористик хикәйәһен яҙа.

Ғаиләһе

• Әсәйе яғынан өләсәйе — Дейра Ароновна Блох (ҡыҙ фамилияһы Дембо, 1839—1922) — атаҡлы физиолог һәм гигиенист, медицина докторы, хоҡуҡ белгесе Лев Исаакович Дембо һәм гигиенист Григорий Исаакович Дембоның атаһы, Исаак Аронович Дембоның бер туған һеңлеһе (1848—1906).
• Ике туған ағайы — журналист Владимир Осипович Дембо (1887—1937, атылған), «Бессарабский вопрос» (1924) һәм «Кровавая летопись Бессарабии» (1924) китаптары авторы, «Красная Бессарабия» журналының редакция секретаре.
• Өс туған ағайы һәм һеңлеһе — спорт кардиологияһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе Александр Григорьевич Дембо (1908—1995); психолог Тамара Вулфовна Дембо.

Премиялары һәм бүләктәре

Мәскәүҙә Новодевичье зыяратында Бартоның ҡәбере.

• Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1950) — балалар өсөн «Стихи детям» шиғырҙар йыйынтығы өсөн (1949)
• Ленин премияһы (1972) — «За цветами в зимний лес» (1970) шиғырҙар китабы өсөн (балалар өсөн әҫәрҙәре өсөн премия)
• Ленин ордены (02.16.1976)
• Октябрь Революцияһы ордены
• ике Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены (02.16.1956; 02.22.1966)
• «Почёт Билдәһе» ордены (31.01.1939)
• «Һыуға батҡан кешеләрҙе ҡотҡарыу өсөн» миҙалы.
• I дәрәжә «Шахтер даны» миҙалы (Ҡарағанда шахтерҙарынан)
• Йылмайыу ордены
• Лев Толстой исемендәге Халыҡ-ара алтын миҙал «Балалар һәм йәштәр өсөн әҫәрҙәр ижад итеүҙә хеҙмәттәре өсөн» (үлгәндән һуң).

Адрестар

Мәскәү, Лаврушин тыҡрығы, й.17 — «Дом писателей» (1937, 1948—1950, архитектор И. Н. Николаев)

Әҫәрҙәренең экранизациялары

Агния Барто сценарийҙарына нигеҙләнгән фильмдар

• «Подкидыш» — фильм 1939 года киностудии «Мосфильм»
• «Слон и веревочка» — фильм 1945 года киностудии «Союздетфильм»
• «Алеша Птицын вырабатывает характер» — фильм 1953 года киностудии «Ленфильм»
• «Десять тысяч мальчиков» или «10000 мальчиков» — фильм 1961 года Киностудия имени М. Горького
• «От семи до двенадцати» — фильм 1965 года киностудии «Мосфильм»
• «Ищу человека» — фильм 1973 года Киностудия имени М. Горького

Агния Барто шиғырҙарына нигеҙләнгән мультфильмдар :

• «Две иллюстрации» — кукольный двухсюжетный мультфильм 1962 года (первый сюжет «Девочка-рёвушка» по стихотворению писателя).
• «Снегирь» — рисованный мультфильм 1983 года по одноимённому произведению писательницы («Союзмультфильм»).
• «Волшебная лопата» — рисованный мультфильм 1984 года по стихам писателя, снятый ТО «Экран».
• «Мы с Тамарой» — российский 2D-компьютерный мультфильм, современная интерпретация стихотворения писателя. Фильм участвовал в конкурсной программе фестиваля Суздаль-2004.

Хәтер

• Агния Барто исеме Марс һәм Юпитер орбиталары араһында урынлашҡан ҙур булмаған планетаға (2279) Барто, шулай уҡ Венера кратерҙарының береһенә бирелә.

Документалистика

• 2013 — Документальный фильм «Всё равно его не брошу. Агния Барто» (реж. В. Спиридонов), телеканал «Культура».

Телевидение

• 1986 — Выпуск детской телепередачи «Будильник», посвящённый стихам Агнии Барто. Стихи инсценировали Наталья Назарова, Юрий Богатырёв и Авангард Леонтьев.

Квест

• 2020 — Квест «МОРАТ» по мотив стихотворения Барто.

Әҙәбиәт

• Дмитриева В. Агния Барто. — М.; Л., 1953.
• Жизнь и творчество Агнии Барто. — М., 1989.
• Казак В. Лексикон русской литературы XX века = Lexikon der russischen Literatur ab 1917 / [пер. с нем.]. — М. : РИК «Культура», 1996. — XVIII, 491, [1] с. — 5000 экз. — ISBN 5-8334-0019-8.
• Соловьёв Б., Мотяшов И. Агния Барто: очерк творчества. — М., 1979.
• Доманский Ю. В. {{{заглавие}}} // Детские чтения. — 2012. — Т. 2. — № 2. — С. 176—196. — ISSN 2304-5817.

Һылтанмалар

• Дочь Агнии Барто Татьяна Щегляева: «В Испании, в бомбёжку, мама побежала покупать кастаньеты. Алексей Толстой поинтересовался: не купила ли она ещё и веер, чтобы обмахиваться во время налёта?»  (билдәһеҙ) журнал «Бульвар Гордона», № 7 (43). Дата обращения: 25 сентябрь 2010.
• Барто Агния Львовна  (билдәһеҙ). Библиогид. Дата обращения: 8 сентябрь 2016.
• Документальный фильм «Агния Барто» 2020 йыл 19 сентябрь архивланған. // ГТРК «Культура».
• Стихи Агнии Барто: полная коллекция — Stihipoeta.ru
• [1] 2020 йыл 1 октябрь архивланған. БРЭ