Грузияның сәнғәт һарайы– Мәҙәниәт тарихы музейы

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Грузияның сәнғәт һарайы– Мәҙәниәт тарихы музейы
груз. საქართველოს ხელოვნების სასახლე – კულტურის ისტორიის მუზეუმი
Нигеҙләү датаһы 1927
Рәсем
Дәүләт  Грузия
Административ-территориаль берәмек Тбилиси
Рәсми сайт artpalace.ge
Карта
 Грузияның сәнғәт һарайы– Мәҙәниәт тарихы музейы Викимилектә

Грузияның сәнғәт һарайы — Мәҙәниәт тарихы музейы (груз. საქართველოს ხელოვნების სასახლე – კულტურის ისტორიის მუზეუმი) — Тбилисиҙа урынлашҡан мәҙәниәт учреждениеһы, Каргаретели урамы, 6.

Грузин сәнғәте һарайы — Мәҙәниәт тарихы музейы (шулай уҡ Сәнғәт һарайы булараҡ билдәле) 1927 йылда Тбилисиҙа Давид Арсенишвили тарафынан нигеҙ һалына. Музейҙа даими рәүештә күргәҙмәләр үткәрелә, уларҙың беренсеһе 1928 йылда үтә.

Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Музей принц (герцог) Ольденбургтың элекке һарайын биләй. 1882 йылда Константин Петрович (1850—1906), Ольденбург йортоноң рус тармағы вәкиле, Кутаисиҙа, кенәз ҡатыны Дадиани Аграфина Джапаридзены осрата. Принц уның күҙ яуын алырлыҡ матурлығына шул тиклем хушы китә, хатта, уның ғаилә хәлен һанға һуҡмайынса, уға ғашиҡлығын псып бирә. Уның күңелен асып һалыуы (исповедь) Аграфина Джапаридзеның башын әйләндерә; ул тиҙ арала иренә тоғролоғон онота, һәм һөйәркәләр, Кутаисиҙы ташлап, Тифлисҡаюл ала. Константин Петрович архитектор Пауль Штернға үҙенең һөйөклөһөнә бик эҫенгәнлеге билдәһе итеп һарай төҙөү заказын бирә.

Колонналар залы

Музейға 1927 йылда Давид Арсенишвили (1905—1963) — билдәле совет мәҙәниәт эшмәкәре, нигеҙ һала. һуңынан ул Мәскәүҙәге Андрей Рублёв музейының беренсе директоры итеп тәғәйенләнә. Музей коллекцияларының нигеҙен Арсенишвили шәхсән үҙе йыйған экспонаттар (500 эскиз, портрет, фотоһүрәт, бюстар һ.б.) тәшкил итә. Ике йылдан уларҙың һаны 3000-гә тиклем арта, Мәскәүҙән, Еревандан һәм башҡа ҡалаларҙан материалдар килә. Арсенишвилиҙың Константин Марджанишвили ижады тураһында йыйған материалдары буйынса ҙур уңышы булып 1930 йылда 1913 йылда төҙөлгән Мәскәү Ирекле театрының Константин Сомов башҡарған шаршауҙы табып, Мәскәүҙән Тбилисиға алып килеүе тора.

Музейҙа драма, музыка, цирк, балет, декоратив сәнғәт һ. б. бүлектәр ойошторола.

Башта элекке «Бомонд» ҡунаҡханаһының ярым подвалында Некрасов һәм Клара Цеткин урамдары киҫкшкән мөйөштә урынлашҡан (хәҙерге — Цинамдзгвришвили), һуңынан бер нисә тапҡыр адресын үҙгәртә, атап әйткәндә, 1934 йылда музейға Норашен сиркәүе бинаһы бирелә. 1935 йылда Арсенишвили вазифаһынан бушатыла, уны П. Патарая, ә ике айҙан да кәмерәк ваҡыт үткәс — Л. Канделаки алмаштыра[1].

Галерея[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Экспозицияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Музейҙа Грузияның театр, кино, цирк, фольклор, опера һәм балет тарихы, күренекле мәҙәниәт эшмәкәрҙәре тормошо буйынса 300 000-дән ашыу экспонат иҫәпләнә.

Музейҙың ҡайһы бер экспонаттары классик дәүергә ҡарай: археологтар Вани ҡалаһында тапҡан антик битлек айырыуса ҡыҙыҡһыныу уята.

Музейҙың ҡулъяҙмалар һәм архив документтар һаҡлағысында бар Илья Чавчавадзе, Акакий Церетели, Александр Казбеги, Александр Ахметели, Коте Марджанишвили, Пётр Чайковскийҙың, Фёдор Шаляпин һәм Николай Римский-Корсаков ҡулъяҙмалары, бөйөк грузин композиторҙары Димитрий Аракишвили, Закария Палиашвили, Вано Сараджишвили, драматург һәм хәҙерге грузин театрына нигеҙ һалыусы Георгий Эриставиҙың, кинорежиссёр һәм сценарист Михаил Чиаурелиҙың, шулай уҡ Уильям Шекспирҙының Иване Мачабелиҙың грузин теленә тәржемәләре һәм пьесалары тупланған шәхси архивтары бар.

Китаптар депозитарийында XVII—XIX быуаттағы һирәк баҫмалар һаҡлана. Шулай уҡ граммофон яҙмалары, плакаттары, театр һәм кино өсөн костюмдар бар.

Фотоһүрәттәр һәм негативтар депозитарийы Джим Шванте, Мамлюк һәм Георгий Саакадзе кеүек күренекле фильмдарҙың уникаль материалдарын үҙ эсенә ала.

Һынлы сәнғәт депозитарийында XVI—XVII быуаттар фарсы миниатюраларының бай коллекцияһы, XVIII быуаттағы француз гравюралары һәм тбилиси һынлы сәнғәте иҫке стиленең иң яҡшы өлгөләре тупланған. Музейҙа Леон Бакст, Александр Бенуа, Фернанд Льеж, Давид Какабадзе, Ладо Гудиашвили, Елена Авхледиани, Петр Отчели һәм Ираклий Парджиани картиналары һәм графикаһы ҡуйылған.

Скульптура депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Музейҙа грузин скульптураһында реалистик йүнәлешкә нигеҙ һалыусы СССР-ҙың халыҡ рәссамы (1876—1951) Якоб Николадзеның өс картинаһы һаҡлана.

Музейҙа шулай уҡ грузин режиссёры һәм рәссамы Михаил Чиаурели (1894—1974) һәм уҡыусыһы Якоб Николадзе эштәре һаҡлана. Коллекция грузин йәмәғәт эшмәкәрҙәре Вано Сараджишвили (1879—1924), Коте Месхи (1857—1914), Васо Абашидзе (1854—1926) һәм Валериан Гунияның (1862—1938) гипс скульптураларынан тора. Был эштәр Михаил Чиаурели эшмәкәрлегенең иртә һәм аҙ билдәле осорон сағылдырыуы менән ҡиммәтле.

Кенәз Чолокашвилиҙың оригиналь пелеринаһы

Шулай уҡ грузин режиссёры Александр Такаишвилиҙың (1895—1958) Бидзина Авалишвилиҙың (1922 йылда тыуған, Якоб Николадзеның уҡыусыһы) гипс рельефын һәм йырсы Нико Кумсиашвилиҙың (1892—1942) Николоз Канделакиҙың (хәҙерге грузин скульптураһына нигеҙ һалыусыларҙың береһе, 1889—1970) гипс бюсын билдәләргә кәрәк. Билдәле грузин актёры Георгий Шавгулидзеның (1910—1959) үлеме иҫтәлегенә уның улы, грузин скульпторы һәм Грузия рәссамдар Союзы ағзаһы Нурадин Шавгулидзе, атаһының бронза бюсын эшләй. Скульптуралар һаҡлағысында шулай уҡ билдәле грузин скульпторы һәм Дәүләт премияһы лауреаты Руставели Эльгуджей Амашукели эшләгән Валериан Гунияның анфас скульптураһы бар. Эш үҙенең оҫталығы менән айырылып тора. Музейҙа ҡайһы бер антик скульптураларҙың күсермәләре, шул иҫәптән Митридат VI Понтийскийҙың һәм Евпатор Дионисийҙың мәрмәр скульптураһының теүәл күсермәһе һаҡлана (б. э. т. 132 йыл- б. э. т. 63 йыл), Ул Луврҙа һаҡланған скульптураға оҡшаш.

Ҡулъяҙмалар һәм архив документтары депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һаҡлағысҡа XIX һәм XX быуаттарҙағы грузин яҙыусыларының, йәмәғәт эшмәкәрҙәренең һәм рәссамдарының 40 000-гә яҡын ҡулъяҙмаһы инә. Архивтар шәхси һәм эшлекле хат алышыуҙарҙан, яҙмаларҙан, сценарийҙарҙан, көндәлектәрҙән, шиғырҙарҙан, пьесаларҙан, баҫма музыканан һәм партитураларҙан тора. Музейҙа Важа-Пшавела, Акаки Церетели, Галактион Табидзе, Тициан Табидзе, Иосеб Гришашвили, Иване Мачабели, Оливер һәм Марджори шкафтары, Александр Сумбаташвили, Кот Месхи, Котэ Кипиания, Нато Габуния, Элизабед Черкезишвили, Валериан Гуния, Шалва Дадиани ҡулъяҙмалары тупланған, Димитри Аракишквилихили, Саракишвили Ахмед, Санджишкехили, Санджишвили Захари, Саудовешилихехили, Сардишвили Джули, Сәғүд Ғәрәбстаны Акаки Хорава, Акаки Васадзе, Михаил Чиаурели, Верико Анджапаридзе, Серго Закариадзе, Сесилия Такаишвили, Пётр Чайковский, Фёдор Шаляпин, Дмитрий Шостакович Һәм Владимир Иполитов-Иванов ҡулъяҙмалары йыйылған, шулай уҡ Театр һәм Кавалис, Кавелавис Театры, Марта Ивани, Театр, Маргарита Кавелия, Марта Һәм башҡа авторҙар, Батуми Һәм башҡа өлкә театрҙары рәссамдары тураһында библиографик материалдар һаҡлана. Шулай уҡ Сухуми театрында грузин һәм абхаз труппалары, Цхинваль театрында грузин һәм осетин труппалары, шулай уҡ әзербайжан һәм әрмән театрҙарының тарихы тураһында ҡиммәтле материалдар бар.

Асомтаврули, художестволы хаттар. 1300 йыл

Музейҙа Дуруджи (Руставели театры актёрҙары төркөмө), Тбилиси дәүләт академия опера һәм балет театры документтары, шулай уҡ ебәк туҡымаға баҫылған Тбилиси драма театры программалары (1893—1903) һаҡлана. Шулай уҡ музейҙа грузин һәм рус фильмдарын төшөрөү сценарийҙары һәм күренештәре һаҡлана.

Һынлы сәнғәт депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һынлы сәнғәт һаҡлағысында театр актёрҙары һәм режиссёрҙары портреттары, декорациялар һәм костюмдар эскиздары, график композициялар, фарсы миниатюралары, француз һәм немец гравюралары һәм төҫлө литографиялар һаҡлана.

1918—1921 йылдарҙа Грузияның бойондороҡһоҙлоғо осоронда Тбилисиҙың художество һәм әҙәби тормошо ҡыҙыу бара. Тбилиси Рәсәйҙән килгән иммигрант рәссамдар, шағирҙар һәм музыканттар өсөн үҙәккә әйләнә. Улар урындағы рәссамдар һәм грузин шағир-символистары Цисперканцелеби (Зәңгәр Мөгөҙҙәр) әҙәби төркөмө менән мөнәсәбәттәр урынлаштырып, ҡала мәҙәниәтенә үҙ өлөшөн индерә. 1922—1933 йылдарҙа грузин театры яңырыу осорон кисергән. Котэ Марджанишвили, грузин театрының новатор режиссёры, бер ни тиклем ваҡыттан Һуң Тбилисиға ҡайта һәм грузин сәхнәһе һәм сәхнә дизайны үҫешенә өлөш индерә.

Һаҡлағыс коллекцияһы Петре Оцхели, Ираклий Гамркели, Кирилл Зданевич, Ладо Гудиашвили, Елена Ахвледиани, Давид Какабадзе, Тамар Абакелия, Серго Кобуладзе, Соломон Вирсаладзе, Иване Аскурава, Ира һәм Дмитрий Тавадзес, Николоз Казбеги, Парна Лапиашвили, Реваз һәм Тенгиз Мирзашвили, Владимир һәм Мамия Малазония, Георгий Месхишвили, Георгий Нинуа, Теймураз Мурванидзе һәм Теймураз Нинуа кеүек бөйөк рәссамдарҙың эштәренән тора, уларҙың һәр береһе грузин сәхнә дизайны сәнғәтен үҫтереүгә ыңғай өлөш индерә. Грузин рәссамдарынан тыш, һаҡлағыста рус, әрмән Һәм әзербайжан рәссамдарының эштәре, шулай уҡ сәнғәт донъяһында Рус Көмөш быуаты вәкилдәренең эштәре һаҡлана (XX быуат башы, Санкт-Петербург): Константин Коровин, Лев Бакст, Александр Бенуа, Александр Головин Һәм Виктор Симов.

Фото һәм негативтар депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Фотоһүрәттәр һәм негативтар һаҡлағысында 100 000-гә тиклем экспонат һаҡлана, уларҙа xix быуат аҙағынан грузин театры, музыкаһы, киноһы һәм хореографияһы тарихы һүрәтләнгән. Музейҙа һаҡланған күп һанлы фотоһүрәттәрҙән тыш, негативтар грузин һәм сит ил театры, музыкаһы, киноһы һәм хореографияһы тарихының үҫешен сағылдыра.

Мако (Мариам) Сафарова-Абашидзе портреты. Александр Беридзе һүрәте

Коллекция күренекле актёрҙар һәм режиссёрҙарҙың шәхси архивтарынан тора, улар грузин театры, музыкаһы, киноһы һәм хореографияһы үҫешенә ҡиммәтле өлөш индерә (Васо Абашидзе, Ладо Алекси-Месхишвили, Мако Сапарова, Валериан Гуния, Элизабед Черкезишвили, Котэ Месхи, Сандро Ахметели, Котэ Марджанишвили һәм Васо Кушиташвили кеүектәрҙе), беренсе грузин театр труппалары фотоһүрәттәре («Родина-мать», «Сестра и брат», «Развод», «Ханума», «Затмение в Грузии», «Король Лир» һәм «Гамлет» пьесаларынан күренештәр), шулай уҡ грузин операһы һәм балеты, шулай уҡ Грузиялағы итальян һәм рус опералары Һәм театрҙары. Музейҙа беренсе грузин милли хорҙары һәм композиторҙары фотографиялары: Ладо Агниашвили, Джозеб Ратили, Пилимон Коридзе, Закария Палиашвили, Сандро Инашвили, Дмитрий Аракишвили, Андрия Баланчивадзе, Шалва Мшвелидзе фотолары; беренсе грузин фильмдарынан: Кристиндың «Поездка Акаки в Рача-Лечхуми», Арсен Джорджиашвилиҙың «Моя бабушка», «Амоки», «Саба» һәм «Последний маскарад» күренештәр һаҡлана; һәм Иван Перестиани, Александр Цуцунав, Николоз Шенгелай, Владимир Баркс, Михаил Чаурели, Александр Дигмелови, Резо Чхеидзе, Тенгиз Абуладзе, Георгий Һәм Эльдар Шенгелияның шәхси архивтары. Революциянан һуңғы осорҙағы опера һәм театр пьесаларынан бик күп материалдар, уларҙа актёрҙар һәм актрисалар Акаки Хорава, Акаки Васадзе, Верико Анджапаридзе, Сесилия Такаишвили, Серго Закариадзе, Ушанги Чхеидзе, Васо Годзиашвили һәм Александр Жоржоли һ. б. тураһында мөһим мәғлүмәт бар. Бынан тыш, һаҡлағыста XIX быуат этник аҙсылыҡтарының һәм диаспораларының фотоархивы һаҡлана.

Бында театрҙар, филармония һәм цирк фотолары, шулай уҡ бер нисә грузин театрҙары, оркестрҙары һәм квартеттары гастролдәренең фотолары бар.

Билдәле фотографтар Дмитрий Ермаков, Александр Ройнишвили, Эдуард Клар, Александр Михайлов, Владимир Барканов, Александр Германи һәм Абрам Нордштейн төшөргән фотоларҙа грузин пьесаларының, шулай уҡ тарихи биналарҙың күренештәре һәм персонаждары һүрәтләнгән.

Музейҙа шулай уҡ XIX быуат аҙағы — XX быуат открыткалар коллекцияһы бар.

Мемориаль әйберҙәр һәм сәнғәт әҫәрҙәре депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Һаҡлағыста 900-ҙән ашыу экспонат, шул иҫәптән бер нисә шәхси ҡомартҡы һаҡлана. Иң боронғо объект, сылбырлы битлек, классик осорға барып тоташа һәм 1941 йылда Ваниҙа ҡаҙыныу эштәре ваҡытында табыла. Музейҙа шулай уҡ ҡаҙаныштары өсөн аҫыл таштарҙан эшләнгән миҙалдар коллекцияһы бар. Шулай уҡ Император рус археология йәмғиәте тарафынан Дмитрий Аракишвилиға тапшырылған алтын миҙал һәм Вано Сараджишвилиға тапшырылған эмаль миҙал. Александр Сумбаташвили-Юджиндың көмөш таждары үҙенең элегантлығы менән айырылып тора.

Алтын мисәтле сәғәт

Айырыуса театр, кино һәм хореография костюмдары коллекцияһын билдәләргә кәрәк, атап әйткәндә, грузин фильмдарында күрһәтелгән алтын һәм ярым аҫыл таштар менән биҙәлгән костюмдар: «Башиа-чуки», «Правая рука гроссмейстера», мәмлүк, кето һәм котэ. Грузин милли балеты хореографияһы костюмдары Солико Вирсаладзе эскиздары буйынса эшләнгән һәм тегелгән. Билдәле грузин бейеүсеһе Придон Сулаберидзе музейҙа үҙенең Аджарули Чохаһында (грузин милли ирҙәр күлдәге); шулай уҡ йырсы Сандо Инашвилиҙың костюмдары, шуларҙың береһе — Риголлето өсөн тореро костюмы. Костюм Миланда етештергән алтын ептәр менән биҙәлгән.

Шулай уҡ башҡа билдәле кешеләрҙең әйберҙәре иғтибарға лайыҡ: чоханың футлярҙары өсөн Важа-Пшавела патроны, «Отец солдата» фильмынан Серго Закариадзеның күҙлеге, Давид Эриставиҙың мәрмәр дәфтәре, Дмитрий Аракишвилиҙың алтын сәғәте һәм тауыш тапшырыу сараһы -ул грузин халыҡ йырҙарын балауыҙ цилиндрҙарға яҙҙырған. Был әйбер Британия король фабрикаһы тарафынан эшләнгән һәм король тажына һәм Асомтаврулиҙа баҫылған грузин изгеһенең инициалдарына (грузин алфавитының монументаль һәм иң боронғо формаһы) эйә. Күп кенә музей әйберҙәре беҙгә сәнғәттең төрлө йүнәлештәре үҫешенең тарихын һүрәтләй. Мәҫәлән, Дэвид Эриставиҙың «Родина» пьесаһының премьераһы өсөн ебәк плакат (1882 йылдың 20 ғинуары).

Музейҙың тәүге экспонаттарының береһе 1913 йылда Мәскәүҙә Коте Марджанишвили нигеҙ һалған Ирекле театр өсөн рус рәссамы Константин Сомов эшләгән шаршау була. 1930 йылда Мәскәүҙәге театрҙарҙың береһенең подвалында яңынан табылғанға тиклем һәм һуңыраҡ был музейға тапшырылғанға тиклем, шаршау юғалған тип иҫәпләнгән була.

Музейҙа шулай уҡ Майя Плисецкая һәм Нино Ананиашвилиҙың Серго Параджаново музейына автографтары менән бүләк ителгән пуанталары бар.

Китапхана һәм һирәк баҫмалар депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Музейҙа, уларҙың күбеһе театр, кино, музыка, хореография, сәнғәт, тарих һәм дин тураһында грузин һәм рус телдәрендә яҙылған, 32 000 китап һәм һирәк баҫмалар коллекцияһы бар. Музейҙа шулай уҡ нәфис әҙәбиәт, энциклопедиялар, һүҙлектәр, пьесалар, баҫма музыка, гәзит һәм журналдар бар.

«Деда эна». Беренсе өлөшө . Якоб Гогебашвили. 1906

Коллекция 1878—1889 йылдарҙағы Валерий Гунияның Грузин театрынан, Шота Руставелиҙың «Рыцарь в шкуре пантеры» (1887 һәм 1892 йй. баҫмалар), Сулхан-Саба Орбелианиҙың «Грузинский словарь Ситквис Кона» (1884 йыл), Тәүраттан (Библия, 1884 йыл), Иҫке Ғәһедтән (Старый Завет, Кубанеишвили, 1909) тора, X быуат хазинаһы (Моисей Джанашвилиҙың 1891 йылғы хаты), Георгий Церетели әҫәрҙәренең Тулы йыйынтығы (1894), Акаки хикәйәләренең айлыҡ йыйынтығы (1898), Эквтима Такаишвили редакцияһында Боронғо Грузия (1909), Картли Давид Чубинашвили тормошо (1854), Ростомашвилиҙың «Грузинское племя» (1896), Тамар Батонишвили —Рчеуловиҙың тарихи романы (1882), Иордания тарафынан йыйылған, яҙып алынған һәм мөхәррирләнгән «Хроника и другие материалы истории Грузии» (1892), «Кавказский календарь» (1854—1913 йй. Лагидзе һыуҙары рекламаһы менән 1912 йылда баҫылған Кавказ календары).

Музейҙа шулай уҡ грузин гәзиттәре һәм журналдары һаҡлана: (Театр и Жизнь 1910, 1914—1917, 1923—1924), Нишадури (1917—1918), Сапирони (1924), Дуруджи (1926), Тартарози (1927—1928), H2 SO4 (1924), Momavali (1920), Eroba (1920), Ушба (1926), Meotsnebe Niamorebi (1923), Дроша (1924—1925), Mizani (1927), ART (1912), Piramidebi (1924), Almanakhi (1925), Грдемли (1923 һәм 1927), Паскунджи (1908 һәм 1910), Чвени Театри (1921), Эшмакис Матрахи (1919—1920), Сахалхо Пурцели (1914), Сахалхо Газети (1910), Матрахи (1915), Лахти (1912) һәм Квали һәм Иверия.

Һаҡлағыста боронғо йырҙар һәм баҫма музыка: Пилимон Коридзе яҙып алған (1899 й.) «Грузинские песнопения» (грузин-кахетин тондары), «Правило литургии святого Иоанна Окропири» (1899 г.), «Грузинское песнопение и песнопение для усопших», «Торжественные песнопения», литургиялар (1914), рухани Хундадзе ноталары булараҡ яҙылған (1902) грузин сиркәү йырҙары (гурий-имеретин тоны), гимндар (1901), бер тауышлы сиркәү йырҙары (1907), грузин-кахетин йырҙары (карбелант тоны), ноталар булараҡ яҙылған (1897—1898) Мцухри һәм Цискари, һәм Каргаретели баҫма музыкаһы булараҡ күмәк халыҡ башҡарған грузин йырҙары (1899)

Музейҙа шулай уҡ билдәле кешеләрҙең автографтары менән китаптар һаҡлана, мәҫәлән: Нико Пирсомани Ладо Гудиашвили автографы менән һәм уның 1903 йылда I томында фотоһы менән бергә сыҡҡан Сергей Месхи.

Граммофон пластинкалары депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Граммофон пластинкалары депозитарийында иҫке граммофондарҙың, заманса кино һәм музыканың видео — һәм аудиояҙмалары коллекцияһы бар. Музейҙа граммофондар, музыкаль пластинкалар, аудиокассеталар һәм компакт-дисктар, Тбилиси опера театрында һәм театрҙарында ҡуйылған пьесаларҙың аудио — һәм видеояҙмалары, радио һәм телевизион программалар, радиопостановкалар, йырҙар һәм 1931—1933 йылдарҙа Шалва Мшвелидзе етәкселегендәге экспедиция яҙмалары бар.

Йыйынтыҡта: Нато Габунии-Цагарели башҡарыуында «С тех пор, как я с тобой расстался» / «С тех пор, как я тебя покинул», «Колыбельная, Злая душа», «Я прошел половину своей жизни» (Disco Pate-ла яҙылған) йырҙар бар; Вано Сараджишвили башҡарыуында (Concert Report-та әҙерләнгән) «Только для тебя» (Шалва Дадиани текстары менән); Сандро Кавсадзе башҡарыуында «Урмули и Мествирули»; Грузия Патриархияһы малайҙар хоры, регент Нодар Кикнадзе башҡарыуында Грузияның сиркәү йырҙары; Икенсе донъя һуғышы осорондағы хроникалар аудиоһы, Виктор Долидзе һәм Закария Палиашвилиҙың опера күренештәре, Сергей Прокофьев, Александр Бородин, Сергей Рахманинов һәм Игорь Стравинский башҡарыуында балеттар өсөн музыкаль әҫәрҙәр; Ҙур театр оркестры башҡарыуында Франц Шуберт симфониялары һәм Берлин филармония оркестры башҡарыуында Иоганн Штраус әҫәрҙәре.

Музейҙа шулай уҡ төрлө ваҡытта Руставели, Марджанишвили, Рустави, Кутаиси, Батуми, Гори һәм Телави театрҙарында ҡуйылған пьесалар яҙмалары һаҡлана.

Постерҙар депозитарийы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Плакаттар һаҡлағысында 70 000-дән ашыу экспонат бар, уларҙа хронологик тәртиптә урынлаштырылған 1850—1921 йылдарҙағы 4000 плакат бар. Коллекцияла грузин һәм грузин булмаған театрҙарҙың күренекле вәкилдәренең: Вано Сараджишвили, Васо Абашидзе, Мако Сапарова-Абашидзе, Ладо Алекси-Месхишвили, Георгий Прониспирели, Валериан Гуния, Нато Гуниа, Юза Зардалишвили, Кот Месхи, Феодор Һәм Мәскәү Император театры актёрҙары плакаттары, шулай уҡ театр түңәрәктәренең афишалары һәм йәмәғәт театрҙары күп. 1871 йылдан башлап Тбилиси операһы коллекцияһы айырыуса әһәмиәткә эйә, унда плакаттарҙың һирәк, ә ҡайһы бер осраҡтарҙа уникаль күсермәләре бар (уларҙың башҡа күсермәләре, башҡа экспонаттар араһында, 1973 йылда опера бинаһындағы янғын һөҙөмтәһендә юҡ ителә).

Копт текстиле фрагменты. Туника биҙәге. V—VI быуаттар

Музейҙа тбилиси театрының, зубалашвили публичный йортоноң театр тормошо һүрәтләнгән плакаттарҙы; Ағалы-ҡустылы Никитиндар циркын; Вера, Авачала, Авчала, Авлабари һәм Мөслим театр сәхнәләрен; шулай уҡ һөнәрселек клубтары плакаттарын табырға мөмкин.

Һаҡлағыста иҫке театр, концерт һәм цирк афишалары архивы һаҡлана, унда Г.Эриставиҙың «Развод» (1850 йылдың 2 ғинуары), «Параша Сибирячка» полевой (1856 йылдың 27 ғинуары), «Родина-мать» (1897 йыл) пьесаларының афишалары, Өс өлөштән торған трагедия «Ночь В Грузии» Цирк Колосс, Бәхетһеҙлек (Ролдәрҙә: Нато габуния, мако сапарова, элизабед черкезишвили һ. б., 1889), Моцарт Николай Римский-корсаков, Федор Шаляпин ҡатнашлығында Сальери Операһы (1900 Йылдың 22 марты), антон чеховтың «вишневый Сад» Һәм «чайка» спектаклдәрендә рус режиссеры Һәм «новая Драма» Театры етәксеһе Всеволод Майрхольд (19041905), шулай уҡ руставели театрында Коте Марджанишвили ҡуйған «фуэнтеовейн» лопе де вега.

Бынан тыш, һаҡлағыста күренекле грузин режиссерҙары Котэ Марджанишвили һәм Сандро Әхмәтели ижад иткән пьесаларҙың премьера плакаттары, шулай уҡ билдәле грузин актерҙарының сәхнә тормошо плакаттары һаҡлана: Верико Анджапаридзе, Ушанги Чхеидзе, Серго Закариадзе, Сесилия Такаишвили, Акаки Хорава, Акаки Васадзе, Рамаз чхиквадзе һәм эроси манжгаладзе, башҡалар араһында.

Музейҙа шулай уҡ грузин кинематографының тарихын сағылдырған плакаттар, нәфис һәм документаль фильмдар, йәнһүрәттәр һаҡлана.

Грузин һынлы сәнғәт коллекцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Музейҙа 300-ҙән ашыу грузин рәссамының 10 000-гә яҡын экспонаты грузин сәхнә дизайнының эволюцияһы тураһында һөйләй. Һынлы сәнғәт һаҡлағысында театр актерҙары һәм режиссерҙары портреттары, декорациялар һәм костюмдар эскиздары һаҡлана.

Рус һынлы сәнғәте коллекцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Грузин рәссамдарынан тыш, коллекцияла шулай уҡ рус рәссамдарының эштәре, шулай уҡ Рус Көмөш быуаты вәкилдәре эштәре бар. Музейҙа Константин Коровин, Лев Бакст, Александр бенуа, Александр Головин һәм Виктор Симовтың әҫәрҙәре ҡуйылған. Был союзға XX быуат башында Санкт-Петербургта нигеҙ һалына.


Көнбайыш Европа һынлы сәнғәте коллекцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Грузияла европа сәнғәте Менән ҡыҙыҡһыныу Боронғо замандарҙан уҡ бар. Тап Көнбайыш европа сәнғәте Грузияла 18 быуатта популяр була. Грузин дворяндары вәкилдәре йыш Ҡына Европаға барып, мәҙәниәтен, сәнғәтен һәм традицияларын тыуған иленә ҡайтарырға тырыша.

Фарсы һынлы сәнғәте коллекцияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сәнғәт һарайы шулай уҡ фарсы һынлы сәнғәт коллекцияһына эйә. Коллекция XIX быуаттың Ҡаджар миниатюраһының 4 картинаһынан, шулай уҡ Сөләймән батшаның картиналарынан тора. Йәһүд һәм христиан традицияларындағы кеүек, ислам боронғо Сөләймән батшаны өлгөлө хаким итеп пропагандалай; аҡыллы һәм ғәҙел.

Үлемһеҙҙәр баҡсаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2009 йылда музей территорияһында баҡса булдырыла (Инициаторҙары Г. Каландия, И. Замбахидзе, Н. Тодуа, И. Моисстрапишвили) ял итеү һәм күңел асыу урыны булараҡ ҡына түгел, ә билдәле грузин театр һәм кино эшмәкәрҙәренең иҫтәлеген мәңгеләштереү урыны булараҡ та, улар араһында: Ираклий Гамрекели, Рамаз Чхиквадзе, Шенгелай Николозы, Васо Годзиашвили, Валериан Гуния, Шалва Гамбашидзе, Мелитон Баланчивадзе, Андрей Баланчивадзе, Джано Багратиони, Софико Чиаурели, Арчил Кереселидзе һәм Гурам Сагарадзе. Баҡсала уникаль эндемик үҫемлектәр үҫтерелә, улар тао-Кларджети тарихи урындарынан, атап әйткәндә, Ошка, Ишхни һәм Бана ғибәҙәтханаларынан махсус килтерелгән. Боржоми тарлауығынан хыҫлы үҫемлектәр, уплисцихе ҡала биләмәһенән ҡыуаҡтар, колхида пиццаһы, ирландиянан алтын һәм ҡыҙыл розалар, Колхида уйһыулығынан миренттар, Ҡара диңгеҙ ярыннан хираклиндар һәм башҡалар.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

  1. Натела Вачнадзе «Арсенишвили Д. И.: Эскизы к творческому портрету» Тбилиси: Изд-во Тбилисск. Ун-та, 1990