Дан теле
| Дан теле | |
| Илдәр: |
— |
|---|---|
| Классификация | |
| Категория: | |
| Имлә: | |
| Тел коды | |
| ГОСТ 7.75–97: |
дат 178 |
| ISO 639-1: | |
| ISO 639-2: | |
| ISO 639-3: | |
Дан теле (дан. dansk, dansk sprog) — герман төркөмөнөң төньяҡ герман төркөмсәһенә ҡараған тел. Данияла һәм Фарер Утрауҙарыла дат теле рәсми тел булып һанала. 5,7 миллион тирәһе кеше дат телен туған теле рәүешендә белә.
Хәҙерге дан теле көнбайыш (ютланд, ют), утрауҙағы (Зеландия, Фюн һәм көньяҡ-дат утрауҙары) һәм көнсығыш диалекттарына бүленә. Яҙмаһы — латин әлифбаһы. Грамматик төрө буйынса дат теле флектив-аналитик тел була.
Тарих[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Швед теле, Норвег теле, Фарер теле һәм Исланд телдәргә яҡын.
Диалекттар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Дан теле тарихында өс период бар:
- дөйөм скандинав теле (III—IX бб.)
- боронғо дат теле (IX—XVI бб.)
- яңы дат теле (XVI б. башлап), хәҙерге дан теле үҙ эсенә ала (XX б.).
Дан теле ареалы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Данияла — бөтәһе 5 425 420 кеш.
- Гренландияла — 6,8 мең. кеше (2005)
- Фарер Утрауҙарыла — рәсми теле.
- Германияла — 50 мең. кеш. (Шлезвиг-Гольштейн)[1]
- Швецияла — 42 602 кеш. (2005[2]).
- АҠШ-та — 33 395 кеш.[3]
- Канадала — 5295 кеш., шулай уҡ Австралияла һәм Аргентинала.
Дан-норвег алфавиты[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Яҙыу латин алфавиты нигеҙендә башҡарыла. Хәҙерге дат алфавиты 29 хәрефтән тора.
| хәреф | дан исеме |
дан уҡыу |
норвег исеме |
норвег уҡыу |
|---|---|---|---|---|
| Aa | a | /æːˀ/ | a | /ɑː/ |
| Bb | be | /b̥eːˀ/ | be | /beː/ |
| Cc | se | /sʰeːˀ/ | se | /seː/ |
| Dd | de | /d̥eːˀ/ | de | /deː/ |
| Ee | e | /eːˀ/ | e | /eː/ |
| Ff | æf | /ef/ | eff | /ɛf/ |
| Gg | ge | /ɡ̊eːˀ/ | ge | /ɡeː/ |
| Hh | hå | /hɔːˀ/ | hå | /hɔː/ |
| Ii | i | /iˀ/ | i | /i/ |
| Jj | jåd | /jʌð/ | je/jådd | /jeː/, /jɔd/ |
| Kk | kå | /kʰɔːˀ/ | kå | /kʰɔː/ |
| Ll | æl | /el/ | ell | /ɛl/ |
| Mm | æm | /em/ | em | /ɛm/ |
| Nn | æn | /en/ | enn | /ɛn/ |
| Oo | o | /oːˀ/ | o | /uː/ |
| Pp | pe | /pʰeːˀ/ | pe | /pʰeː/ |
| ku | /kʰuːˀ/ | ku | /kʰʉː/ | |
| Rr | ær | /æːɐ/ | ærr | /ɛr/, вост.-норв. /ɛχ/ |
| Ss | æs | /esʰ/ | ess | /ɛs/ |
| Tt | te | /tˢeːˀ/ | te | /tʰeː/ |
| Uu | u | /uːˀ/ | u | /ʉː/ |
| Vv | ve | /ʋeːˀ/ | ve | /veː/ |
| Ww | dobbelt-ve | /dʌb̥əlʋeːˀ/ | dåbbelt-ve | /dʉbːɽtʰveː/ |
| Xx | æks | /eɡ̊sʰ/ | eks | /ɛkʰs/ |
| Yy | y | /yːˀ/ | y | /yː/ |
| Zz | sæt | /sʰeð/ | sett | /sɛʰtː/ |
| Ææ | æ | /ɛːˀ/ | æ | /ɛː/ |
| Øø | ø | /œːˀ/ | ø | /øː/ |
| Åå | å | /ɔːˀ/ | å | /ɔː/ |
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ National minorities 2007 йылдың 13 ноябрь көнөндә архивланған. сайтта Германия Сит ил эштәре министрлығы
- ↑ Шведская статистика (швед.)
- ↑ The 2000 American census
Сығанаҡтар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Коллекция полезных ссылок для изучающих датский язык 2010 йылдың 28 июнь көнөндә архивланған.
- Скандинавские языки // Литературная энциклопедия
- Проблемы межскандинавского языкового общения
- О датском языке на сайте Dansk.Ru — История и культура Дании
Был тел йәки тел белеме тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып 
Википедия проектына ярҙам итә алаһығыҙ.