Джон Леннон

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
"Леннон" бите бында йүнәтелә.
Джон Леннон
ингл. John Lennon
Төп мәғлүмәт
Исеме

Джон Уинстон Леннон

Тулы исеме

Джон Уинстон Оно Леннон

Тыуған

9 октябрь 1940({{padleft:1940|4|0}}-{{padleft:10|2|0}}-{{padleft:9|2|0}})

Тыуған урыны

Ливерпуль, Мерсисайд, Англия, Бөйөк Британия

Үлгән

8 декабрь 1980({{padleft:1980|4|0}}-{{padleft:12|2|0}}-{{padleft:8|2|0}}) (40 йәш)

Үлгән урыны

Нью-Йорк, АҠШ

Ил

Бөйөк Британия Бөйөк Британия

Һөнәрҙәре

йырсы, композитор, гитарала уйнаусы, пианист, шағир, актёр, йәмәғәт эшмәкәре, художник, прозаик, музыка продюсеры, кинопродюсер, кинорежиссёр

Әүҙем йылдары

1956—1980

Инструменттар

гитара, клавишалы инструменттар, ауыҙ гармоникаһы, бас-гитара

Жанрҙар

рок, рок-н-ролл, мерсибит, хард-рок, эксперименталь рок

Коллективтар

The Beatles
Plastic Ono Band
The Dirty Mac
The Quarrymen

Лейблы

Apple, Capitol, Geffen, Parlophone, Polydor

Наградалар
Британия империяһы ордены кавалеры
Британия империяһы ордены кавалеры
Автограф
Автограф
johnlennon.com
 Аудио, фото, видео Викимилектә

Джон Уинстон Оно Леннон[комм. 1] (ингл. John Winston Ono Lennon; тыуған ваҡыттағы исеме — Уинстон Джон Леннон (ингл. John Winston Lennon); 9 октябрь 1940(19401009), Ливерпуль, Мерсисайд, Англия, Бөйөк Британия — 8 декабрь 1980, Нью-Йорк, АҠШ) — донъя кимәлендә Британияның The Beatles төркөмөн ойоштороусыһы, авторҙашы, вокалисы һәм ритм- гитарасыһы булараҡ танылған рок-музыканты, йырсы, шағир, композитор, рәссам, яҙыусы һәм активист. Леннонды фетнәсел характеры һәм әсе телле аҡылы менән айырылып тора, был һыҙаттары уның музыкаһында, картиналарында, фильмдарында, шулай уҡ хаттарында һәм интервьюларында сағыла. Беҙҙең көндәргә тиклем ул XX быуаттың Леннон үҫмер сағынан музыка менән мауыға. Ул 1956 йылда The Quarrymen скиффл-төркөмөн ойоштора, 1960 йылда был төркөм The Beatles булып китә. «Аҡыллы битл» ҡушаматын алып, баштан уҡ төркөмдә ысынбарлыҡта лидер була, әммә йылдар үтеү менән етәксе роле Маккартниға күсә. Леннон үҙ карьераһы дауамында ижадтың төрлө төрҙәрен һынап ҡарай: күп һанлы фильмдарҙа, шул иҫәптән «Как я выиграл войну» фильмында төшә, шулай уҡ «Пишу как пишется» һәм «Испалец в колесе», автор иллюстрациялары менән ҡара һәм абсурд юмор рухында хикәйәләр йыйынтытарын баҫтырып сығара . "All You Need Is Love"нан башлап, уның йырҙары һуғышҡа ҡаршы хәрәкәттә һәм контрмәҙәни мөхиттә ҡатнашыусылар араһында популяр булып китә. 1969 йылда ул үҙенең икенсе ҡатыны, япон авангард рәссамы Йоко Ono менән Plastic Ono Band төркөмөнә нигеҙ һала, ике аҙна буйы һуғышҡа ҡаршы «түшәк акцияһын» үткәрә һәм соло карьераһы менән шөғөлләнеү өсөн The Beatles-тан китә.

1968—1972 йылдарҙа Леннон Оно менән бергә бер нисә проектты тормошҡа ашыра, шул иҫәптән авангард альбомдары трилогияһын, шулай уҡ John Lennon / Plastic Ono Band соло дебют альбомын һәм бер нисә уңышлы синглдарҙы сығара: "Give Peace a Chance ", «Instant Karma!», «Happy Xmas (War Is Over)» һәм «Imagine». 1971 йылда Нью-Йоркҡа күсенгәндән һуң Леннондың Вьетнамдағы һуғышты тәнҡитләүе арҡаһында Ричард Никсон хакимиәте тарафынан илдән ҡыуып сығарарға тырышыуға килтерә, һәм бындай хәл өс йыл буйы дауам итә. Артабанғы ике йылд, 1973—1975, Леннон"юғалтылған уикэнд" тип атай, был осорҙа ул Ононан айырыла, ижад менән шөғөлләнә, дуҫтары менән хеҙмәттәшле итә, атап әйткәндә Гарри Нилсондың Pussy Cats альбомының продюсерҙәше була. Уның менән яҙып синг Элтон Джон («Whatever Gets You thru the Night» (инг.)баш.) һәм Дэвид Боуи («Fame») менән яҙҙырылған синглдары АҠШ-тың милли хит-парадының алғы сафында яңғырай. Биш йылдан һуң Леннон Оно менән бергә яҙылған Double Fantasy альбомы менән кире музыкаға ҡайта. Пластинкаһы сыҡҡандан өс аҙна үткәс, музыкантты The Beatles-тың элекке фанаты Марк Чапман атып үлтерә.

Башҡарыусы, автор йәки авторҙаш булараҡ Леннондың 25 синглы бар, улар Billboard Hot 100 чартын етәкләй. Уның коммерция йәһәтенән иң уңышлы Double Fantasy альбомы, «Йыл альбомы» категорияһында «Грэмми» премияһы менән билдәләнә. 1982 йылда музыкаға ҙур өлөш индергәне өсөн музыкант Brit Awards премияһына лайыҡ була. 2002 йылда Леннон BBC телеканалының «100 бөйөк британ» дөйөм милли һорау алыуында 8-се урынды биләй. Rolling Stone журналы редакцияһы уны бөтә замандарҙың бөйөк вокалсылары араһында 5-се урынға һәм шундай уҡ бөйөк артистар рейтингында 38-се урынға ҡуя. Ул Йыр авторҙарының Дан залына (1997 йылда) һәм рок-н-ролланың Дан залына (1988 йылда The Beatles ҡатнашыусыһы һәм 1994 йылда башҡарыусы булараҡ ике тапҡыр) индерелә. Музыкаль эшмәкәрлегенән тыш, Леннон шулай уҡ сәйәси активист булараҡ билдәле була. Үҙенең ҡараштарын ул йырҙарҙа ла, шулай уҡ асыҡ сығыштарҙа ла белдерә. Данлыҡлы «Imagine» йырында Леннондың донъяның нисек ойошторолоуы тураһындағы уйҙары сағыла. Ул тигеҙлек һәм кешеләрҙең туғандарса мөнәсәбәтен, донъя, тыныслыҡ, азатлыҡ идеяларын пропагандалай. Был уны хиппи[1] кумиры һәм 1960-сы һәм 1970-се йылдарҙағы иң әһәмиәтле йәмәғәт эшмәкәрҙәренең береһе итә.[2]

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Бала сағы һәм үҫмер йылдары: 1940—1957[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Джондың Ливерпулда бала сағы үткән йорто
Леннондың инәһе Мими менән йәшәгән йорто

Леннон 1940 йылдың 9 октябрендә (киске 6:30 сәғәттә[3][4]) Ливерпулдең бала табыу йортонда, (Ливерпульском родильном доме (инг.)баш.) Джулия (фамилияһы Стэнли) (1914—1958) һәм Альфред Леннон (1912—1976) ғаиләһендә донъяға килә. Атаһы Альфред, сығышы буйынса ирланд, сауҙа флотында моряк булып эшләй, шунлыҡтан сабый тыуғанда диңгеҙҙә булып ҡала[5]. Малайҙың тулы исеме — Джон Уинстон Леннон була, атаһы яғынан олатаһы Джон Джек Деннон һәм премьер-министр Уинстон Черчилль[6] хөрмәтенә ул шундай исемгә лайыҡ була. Атаһы йыш ҡына өйҙә була алмауына ҡарамаҫтан, ул даими рәүештә эш хаҡының бер өлөшөн Ливерпуль, Ньюкасл-роуд, 9-сы йорт адресына —улы һәм ҡатыны йәшәгән урынға ебәреп тора[6]; тик 1944 йылдың февраленән генә аҡса килеүҙән туҡтай[7][6]. Алты айҙан һуң Альфред ҡайта һәм ғаиләһе менән ҡалырға теләк белдерә, әммә Джулия, башҡа ирҙән йөклө булыуы сәбәпле, уның тәҡдимен кире ҡаға[6]. Мими апаһы Ливерпулдың социаль хеҙмәттәренә ике тапҡыр ялыу менән мөрәжәғәт иткәндән һуң Джулия Леннонға опеканы апаһына тапшыра. 1946 йылдың июлендә атаһы улы янында була һәм, йәшерен рәүештә Яңы Зеландияғакүсенеп китергә ниәтләнеп, улын Блэкпулға алып китә[7]. Улын үҙ тәрбиәһенә алыу маҡсатында, Джулия ул саҡтағы ире Бобби Дикинс менән улар артынан юллана. Ҡаты бәхәстән һуң атай кеше биш йәшлек малайҙан кем менән ҡалырға теләүен һорай. Был ваҡиға хаҡындағы хикәйәһендә Леннон ике тапҡыр атаһы яғында ҡалырға теләүен, әммә әсәһе киткәс, уның артынан илай-илай йүгереүе тураһында яҙа[6]. Шуға ҡарамаҫтан, яҙыусы Марк Льюисон билдәләүенсә, ата-әсә Леннондың Джулия менән ҡалыуы уңайлыраҡ булыуын таный. Шул ваҡиғанан 20 йыл дауамында Леннон атаһы менән бөтөнләй аралашмай[6].

Бала сағының һәм үҫмер йылдарының ҡалған өлөшөн Леннон Менлав-авеню буйынса 251-се йортта үткәрә, шулай уҡ Ливерпулдең респектабель биҫтәһе Вултонда (ингл.), үҙ балалары булмаған Мими һәм уның ире Джорджем Тугудом Смитом (инг.)баш. менән бергә үткәрә. Инәһе Джонға хикәйәләр китаптарын һатып алыр була, ә бабаһы уны ауыҙ гармунын бүләк итә һәм кроссврдтар сисергә өйрәтә. Джулия даими рәүештә улы янына килә, Леннон үҙе лә йыш ҡына әсәһе йәшәгән Ливерпуль ҡалаһына килгеләй. Әсәһенең йортонда ул Элвис Пресли пластинкаларын тыңлай һәм музыкаға әкренләп ылыға.

Джон даими рәүештә үҙенең Флидвудта йәшәгән ике туған ағаһы Стэнли Паркстың йортонда була, һәм ағаһы уны урындағы кинотеатрҙарға алып бара. Мәктәп каникулдары ваҡытында Паркс йыш ҡына ике туған һеңлеһе Лейла Харви менән бергә Парксҡа килә.


1956 йылда Джулия Джонға уның тәүге гитараһын һатып ала. Әллә ни ҡиммәт тормаған был музыка ҡоралы тик әсәһенең йортонда ғына һаҡланырға тейеш була, сөнки Джулия апаһы Мимиҙың Леннондың музыкаға ынтылышын хупламауын белә[6]. Мими ышанам джон тураһында ғаризаһын ҡарау, билдәле бер тип була, тип өмөтләнәм һәм, иртә-һуң, ул музыка ялҡытмайым тип, ҡабатларға йыш ҡына: «Гитарала уйнау — яҡшы, әммә уның менән йәшәү өсөн аҡса эшләү мөмкин түгел»[8][9], — тип йыш ҡына ҡабатлар була Мими.

Джулия Леннон, 1958 йылдың 15 июлендә автомобиль тәгәрмәсе аҫтына эләгеп, һәләк була. Әсәһенең үлемен Леннон бик ауыр кисерә — артабанғы ике йыл дауамында ул спиртлы эсемлектәрҙе йыш ҡуллана башлай, кәрәкмәгәнгә кемдәр менәндер һуғыша[10]. Аҙағыраҡ әсәһенең яҡты образы уны илһамландыра; уға арнап бер нисә йыр ҙа, шул иҫәптән The Beatles репертуарынан «Julia» (1968) йырын яҙа[10].

Леннон мәктәп имтихандарын тапшыра алмай, әммә инәһе Мими һәм уҡыу йорто директоры юллауы буйынса уны Ливерпуль сәнғәт колледжына ҡабул ителә. Колледжда ул Тедди-боя кеүек кейенә башлай, һәм элеккесә тәртибе буйынса иҫкәрмәләр ала, шулай уҡ уға уҡыуҙан ҡыуылыу ҡурҡынысы янай[11]. Леннондың курсташы, аҙаҡ уның ҡатыны булған Синтия Пауэлл һүҙҙәренсә, Джон йыл буйы уҡыу йортонан бирелгән бер генә заданиены үтәмәй[12].

The Quarrymen-тан The Beatles-ҡа тиклем: 1956—1970 йылдар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Ойошоу, танылыу һәм гастролдәр: 1956—1966[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Файл:Before-They-Were-Famous.jpg
The Beatles төркөмө Гамбургта (ГФР), һулдан уңға: Пит Бест, Джордж Харрисон, Джон Леннон, Пол Маккартни һәм Стюарт Сатклифф

15 йәшендә Леннон The Quarrymen скиффл-төркөмөн ойоштора. 1956 йылдың сентябрендә Леннон Куари Бэнк урта мәктәбендә Quarry Bank High School тип аталған музыкаль төркөмдө ойоштора[13]. Төркөмө менән икенсе тапҡыр сығыш яһағанда (6 июль, Вултонда, Изге Петр сиркәүендә) Леннон тәүге тапҡыр Пол Маккартни менән осраша. Шунан һуң Леннон Маккартниҙы үҙҙәренең төркөмөнәә ҡушылырға саҡыра[14].

Маккартни үҙенең дуҫы Джордж Харрисонды төркөмгә соло гитарасы сифатында алырға тәҡдим итә[63]. Әммә башта Леннон, ул бик йәш, тип иҫәпләй, сөнки ул ваҡытта Харрисонға ни бары 14 йәш була. Маккартни Ливерпуль автобусының өҫкө ҡатында тыңлау ойоштора, унда Харрисон Леннон өсөн йыр уйнай, шунан һуң төркөмгә ҡабул ителә[64]. Джондың сәнғәт колледжындағы дуҫы Стюарт Сатклифф, һуңыраҡ төркөмгә басист сифатында саҡырыла[65]. Леннон, Маккартни, Харрисон һәм Сатклифф 1960 йылдың башында The Beatles тип үҙгәртелә[комм. 4]. Шул уҡ йылдың авгусында музыканттар Гамбургта 48 тапҡыр сығыш яһауға контракт ала. Төркөмгә ашығыс рәүештә барабансы кәрәк булғанлыҡтан, улар Пит Бестаны төркөмгә ҡушылырға саҡыралар[68]. Мими, был музыкаль төркөмдөң ҡайҙалыр гастролгә китергә йыйыныуын ишеткәс, Джонжың колледжда уҡыуын дауам итеүен талап итә. Көнбайыш Германияға барып ҡайтҡандан һуң, төркөм 1961 йылдың апрелендә тағы ла саҡырыу ала. Әммә тик 1962 йылдың апрелендә генә Көнбайыш Германияға барыу насип була. Бына шул гастролдәр мәлендә Леннон тәүге тапҡыр наркотик тәмләп ҡарай, артабан даими рәүештә ҡуллана башлай, айырыуса оҙайлы төнгө сығыштар мәлендә.

Джон Леннон 1964 йылда

Брайан Эпстайн The Beatles менеджеры вазифаһын 1962 йылдан алып 1967 йылда вафатына тиклем башҡара. Быға тиклем уның музыкаль бизнес тәжрибәһе булмай, әммә ул уларҙың кейендереү манераһына һәм сәхнәләге тәртибенә көслө йоғонто яһай. Башта Леннон уның император сәхнә образын таратырға маташыуына ҡаршы була, әммә аҙаҡ уның фекере менән килешә[15][16].

1970 йылда төркөм тарҡала. 1987 йылда биргән интервью?ында Маккартни Леннон тураһында түбәндәге һүҙҙәрҙе әйтә: «Ул беҙҙең һәр беребеҙ өсөн ниндәйҙер дәрәжәлә персональ Эльвис булды… Беҙ Джонды ихтирам иттек. Ул беҙгә ҡарағанда олораҡ та ине һәм, әлбиттә, төркөмдөң лидеры булды».

The Beatles-тың АҠШ-ҡа беренсе килеүе, Леннондың һулдан беренсе

1963 йылдың башында The Beatles тыуған илендә популярлыҡ яулай. Леннон төркөм менән гастролдәрҙә була, апрелдә уның беренсе балаһы Джулиан тыуа (музыкант исемде әсәһе хөрмәтенә һайлай). Бөйөк Британияның Король варьетеһында сығыш яһағанда тамашасылар араһында Британия короле ғаиләһе һәм королева ла була.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Комментарийҙар

  1. Бунтарь и пацифист: 80 лет назад родился Джон Леннон. Мир24. Дата обращения: 8 сентябрь 2022.
  2. Johnson, Rachel. John Lennon: revolutionary man as political artist. 9 октября 2020 (ингл.). PopMatters. Дата обращения: 9 сентябрь 2022.
  3. Harry B. Ringo Starr Encyclopedia. Virgin Publishing, 2012.
  4. Ryan D.S. John Lennon’s Secret. Kozmik press, 2013.
  5. HarryB, 2000
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Spitz, 2005
  7. 7,0 7,1 Синтия, 2009
  8. Norman, 2008
  9. Синтия, 2009, с. 83
  10. 10,0 10,1 MacDonald, 2005
  11. HarryB, 2000, pp. 553–555
  12. Синтия, 2009, с. 81
  13. HarryB, 2000, p. 738
  14. Spitz, 2005, pp. 93–99
  15. The Beatles. The Beatles Anthology. — Chronicle Books. — P. 67.
  16. Frankel, Glenn. Nowhere Man (p4) (ингл.). The Washington Post (26 август 2007). Дата обращения: 10 май 2010.

Сығанаҡтар