Уйын

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Питер Брейгель. Балалар уйыны, 1560

Уйын — күңелгә ҡыуаныс, йыуаныс бирә торған шөғөл. Уйын категория:күңел асыу, буш ваҡытты үткәреү, эске көсөргәнелешлекте бөтөрөү һәм ҡайһы бер өлкәлә һәләтте үҫтереү өсөн үткәрелә[1]. Уйын —рухи донъяны ҡәнәғәтләндереү, күңел асыу[2], эске көсөргәнешлекте сисеү, һәм шулай уҡ оҫталыҡты һәм етеҙлекте камиллаштырыуға йүнәлтелгән кешеләрҙең эшмәкәрлеге. Шулай уҡ уйын тип кешеләрҙең буш ваҡытта уҙҙәренә бер ниндәйҙә маҡсат ҡуйылмай, шатлыҡ килтерә торған шөғөлөн әйтәләр[3].

Барлыҡҡа килеү тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Уйнаусы бесәй балаһы

Уйындың барлыҡҡа килеүе тураһында бәхәс туҡталмай. Уйын һәм хеҙмәт, уйын һәм культ ритуалдары — ҡайһыһы тәүҙә килеп сыҡҡан, был турала дөйөм фекер юҡ. Хайуандар донъяһындағы уйын, ҡауышҡан осорҙағы атаның орғасты әүрәтеү өсөн яһаған төрлө ҡыланышы, уйындың биологик механизмы бик тәрән ятыуын күрһәтә.

Уйын уҡытыу, тормоштағы хәл-ваҡиғаларға күнекмә, һәләтте үҫтереү формаһында барлыҡҡа килгән.

Бына аңлап Платон (Б.Э.Т 427 — 347 й.): «Ниндәй эштә булһала, кеше атаҡлы булыу өсөн бала саҡтан күнегергә тейеш… Мәҫәлән, кем игенсе йәки йорт төҙөүсе булырға теләй, улар ер эшкертеп, йорт төҙөп уйнарға тейеш. Мин был турала ҡабат-ҡабат һөйләйем» тип әйткән[4]..

Уйындар квалификацияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Икәүҙән-икәү[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • өҫтәл уйындары
  • газон уйындары

Команда уйындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • зал уйындары
  • пляж уйындары
  • Ҡышҡы уйындар
  • Һыу уйындары

Логика уйындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Кәрт уйындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Махсус фигуралар һәм махсус таҡталағы уйындар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ҡағыҙҙа уйнай торған уйындар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Телден уйналған уйындар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Интеллектуаль уйындар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Что? Где? Когда? (Нимә? Ҡайҙа? Ҡасан?)
  • Брейн-ринг
  • Пентагон
  • Нигеҙ буйы
    • Унлыҡ
  • Данетка
  • Мафия

Башҡа уйындар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • Кости
  • Домино
  • Стройка


Мауыҡтырғыс уйындар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Балалар уйындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Командные

Бысаҡ уйындары

Өлкәндәр өсөн[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Уранда ориентирлашыу


ҡомарлы уйындар (казино)[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Уйын автоматтары

Ҡомарлы уйындар (урамда уйнай торған)[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Компютер уйындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. В.Д. Шадриков. 2.3. Готовность детей к обучению // ПСИХОЛОГИЯ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ И СПОСОБНОСТИ ЧЕЛОВЕКА. — М.: Логос, 1996. — С. 129. — 320 с. — ISBN 5-88439-015-7.
  2. [ Игра (вид деятельности)] — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
  3. Общая психология. Учебно-методическое пособие / Под общ. ред. М. В. Гамезо. — М.: Ось-89, 2008 — 352с.
  4. Кураев Г.А., Пожарская Е.Н. ЛЕКЦИЯ 6. ДОШКОЛЬНЫЙ ВОЗРАСТ (ОТ 3 ДО 7 ЛЕТ). — Возрастная психология: Курс лекций. Дата обращения: 12 май 2013. Архивировано 13 май 2013 года.

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Видеояҙмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  • YouTube сайтында Видео Байгильдина Зайтуна инәй о детских играх в прошлом (с.Ишмухаметово, 4 августа 2011 г.)
  • YouTube сайтында Видео Магамура инәй Шаяхметова и Бану инәй Яркинбаева о подвижных играх среди детей в прошлом
  • YouTube сайтында Видео Исхакова Мадхия Гатаулловна о детских играх в Зилаирском зерносовхозе.
  • YouTube сайтында Видео Янышев Шамсигариф олатай о детских играх (с.Ишмухаметово, 4 августа 2011 г.)
  • YouTube сайтында Видео Маликова Сарвар инәй о детских играх в прошлом (д.Баишево, 2 августа 2011 г.)