Яшин Александр Яковлевич

Яшин Александр Яковлевич
Зат	ир-ат
Гражданлыҡ	СССР
Псевдоним	Яшин
Тыуған көнө	14 (27) март 1913
Тыуған урыны	Блудново[d], Никольский уезд[d], Вологодская губерния[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө	11 июль 1968({{padleft:1968|4|0}}-{{padleft:7|2|0}}-{{padleft:11|2|0}}) (55 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, СССР
Үлем төрө	тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе	Яман шеш
Ерләнгән урыны	Вологда өлкәһе
Яҙма әҫәрҙәр теле	урыҫ теле
Һөнәр төрө	шағир, мөхәррир, журналист, хәрби корреспондент, яҙыусы, новеллист
Уҡыу йорто	А. М. Горький исемендәге әҙәбиәт институты
Сәйәси фирҡә ағзаһы	Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Хәрби звание	капитан 1-го ранга[d]
Һуғыш/алыш	Бөйөк Ватан һуғышы
Сәнғәт йүнәлеше	социалистик реализм[d]
Ойошма ағзаһы	СССР Яҙыусылар союзы
Жанр	шиғыр[d], повествовательная поэзия[d], хикәйә һәм повесть[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Яшин Александр Яковлевич (төп фамилияһы Попов ; 14 март (27 март) 1913 йыл — 11 июль 1968 йыл) — СССР прозаигы, шағир һәм журналист, хәрби корреспондент. Икенсе дәрәжә Сталин премияһы лауреаты (1950). 1941 йылдан ВКП (б) ағзаһы.

Тормошо һәм ижады

Александр Яковлевич Яшин 1913 йылдың 14 (27) мартында Вологда губернаһы Блудново ауылында (хәҙер Вологда өлкәһенең Никольский ҡалаһы биләмәһендә) крәҫтәин ғаиләһендә тыуған. Әҫәрҙәрен беренсе тапҡыр 1928 йылда баҫтырып сығара.

1931 йылда Вологда өлкәһе Никольск ҡалаһындағы педагогия колледжын тамамлай, ауылда уҡыта, күп уҡый, шиғыр яҙа, Вологда һәм Архангельск гәзиттәре менән хеҙмәттәшлек итә, 1928 йылда әҫәрҙәрен матбуғатта баҫтыра башлай. «Төньяҡ йырҙары» беренсе шиғыр йыйынтығы 1934 йылда Архангельскиҙа донъя күрә. СССР яҙыусыларының Беренсе конгресы алдынан уның Вологда филиалының ойоштороу комитеты рәфесе була.

1935 йылда Мәскәүгә күсенә. А. М. Горький исемендәге Әҙәбиәт институтында уҡый, уны 1941 йылда тамамлай. Бер үк ваҡытта күп тиражлы гәзит мөхәррире урынбаҫары булып эшләй. 1939 йылдан СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы.

Бөйөк Ватан һуғышы ваҡытында үҙ теләге менән фронтҡа хәрби хәбәрсе һәм сәйәси хеҙмәткәр булып китә. Ленинград һәм Сталинград оборонаһында, Ҡырымды азат итеүҙә ҡатнаша. 1-се ранг капитаны.

1942 — 1943 йылдарҙа уның «На Балтике» һәм «Город гнева» шиғыр йыйынтыҡтары донъя күрә.

Һуғыштан һуңғы йылдарҙа ил буйынса бик күп сәйәхәт итә: Төньяҡҡа, Алтайға, ГЭС-тар төҙөлөшенә, сиҙәм ерҙәргә сәйәхәт итә. Тәьҫораттарын «Граждандар» (1946), «Совет кешеһе» (1951) шиғырҙарында, «Алена Фомина» (1949) поэмаһында сағылдыра.

СССР яҙыусыларының II съезында (1954 йылдың декабре) Сталин осоро әҙәбиәтенең ике йөҙлө булыуы өсөн үҙ ғәйебен дә таный, быны гражданлыҡ батырлығы етешһеҙлеге менән аңлатып, совет әҙәбиәтенә С. А. Есенин поэзияһын кире ҡайтарырға саҡыра. Шул ваҡыттан Яшиндың ижады тулыһынса үҙгәрә, һәр әҫәрҙә ул максималь намыҫлылыҡҡа ынтыла. Шул йылдарҙа «Память», «Не только слова» һәм башҡа шиғырҙар, шул иҫәптән «Спешите делать добрые дела» (1958) яҙылған, хәҙерге ваҡытта ул волонтерлыҡ хәрәкәттәре һәм хәйриәселек гимнына әүерелгән.

Шәхесте партия тарафынан баҫтырыу тураһындағы «Рычаги» хикәйәһе (1956) үҙгәртеп ҡороу осорона тиклем яңынан баҫтырылмай .

1958 йылда яҙылған «В гостях у сына» хикәйәһе башҡа бер нисә хикәйәһе кеүек үк 1987 йылда ғына баҫтырылған.

1960 йылдарҙа А. Яшин бик күп лирик поэмалар һәм проза әҫәрҙәре яҙа. «Вологодская свадьба» (1962), хикәйәһендә күрһәтелгән реаль күренештәр догматик тәнҡитселәр тарафынан һөжүмгә дусар була.

Александр Яшин 1968 йылдың 11 июлендә Мәскәүҙә яман шеш ауырыуынан үлә. Уны тыуған ауылында ерләйҙәр.

Ғаиләһе

Ике тапҡыр өйләнә, беренсе ҡатынынан өс, икенсеһенән дүрт бала була.

• Беренсе никахтан:
  • улы Яков Смирницкий (хатының фамилияһы) (1937);
  • ҡыҙы Татьяна Смирницкая (ире буйынса Чалова) (1939), Татьяна Ларина хөрмәтенә оләсәһе ҡушҡан), хәҙерге совет поэзияһы мөхәррире;
  • ҡыҙы Яшина Нина, ире буйынса Торшина (1943 йылда тыуған).
• Икенсе никахтан:
  • улы Александр Яшин (1949—1965), үҙен атып үлә, Переделкинола ерләнгән ;
  • ҡыҙы Наталья;
  • ҡыҙы Злата;
  • улы Яшин Михаил (яҡынса 1953 йылда тыуған) — «Балалар баҡсаһы» мәктәп төркемендә гитарала уйнай, икенсе гитарасы Андрей Макаревич, солистар Лариса Каприо һәм Баранова Нина. Музыкант була, Парижда йәшәй .

Яшинды көслө мауығыуҙарының береһе — шағир Вероника Тушнова була (уның иң танылған шиғырҙарының береһе, «не открываются, любя», күрәһең, 1944 йылда, 1970 йылдарҙа яҙылған. Композитор Марк Минков музыкаға аһлған һәм А. Пугачева башҡарған). В. Тушнова «Сто часов счастья» шиғырҙар циклын Яшинға бағышлай. Цикл шиғырына яуап итеп, Яшиндың ҡатыны шиғыр менән: «Сто часов счастья взяла и украла» тип яуап бирә . Яшин В.Тушнова үлемен бик ауыр кисерә. В. Тушнованың истәлегенә «У надгробья», «Навсегда», «Заклинание» шиғырҙарын арнай.

Хәтер

• Вологда һәм Никольск урамдары Александр Яшин исеме менән аталған.
• А. Яшиндың мемориаль комплексы (Бобрин Угор; Блудов ауылы, Никольский районы, Вологда өлкәһе) Вологда региональ башҡарма комитеты ҡарары менән 1989 йылдың 10 октябрендә асыла; ул 1962 йылда төҙөлгән йортто һәм региональ әһәмиәткә эйә булған һәйкәл шағир ҡәберен үҙ эсенә ала.

Әҫәрҙәре

Шиғыр китаптары

• 1934 — «Песни Северу»
• 1957 — «Свежий хлеб»
• 1961 — «Совесть»
• 1965 — «Босиком по земле»
• 1968 — «День творения»

Шиғырҙар

• 1943 — «Город гнева»
• 1949 — «Алена Фомина»

Ҙур булмаған хикәйәләре

• 1939 — «Самое время»
• 1954 — «Журавли»
• 1954 — «Проводы солдата»
• 1960 — «Первый гонорар»
• 1960 — «Волк в городе»
• 1962 — «Не собака и не корова»
• 1962 — «Старый Валенок»
• 1962 — «Живодёр»

Хикәйәләр

• 1955 — «Рычаги»
• 1960 — «Охота на мертвого глухаря»
• 1961 — «Первое путешествие Маринки»
• 1961 — «Директива»
• 1962 — «Чистые руки»
• 1962 — «Рассказ о солдате»
• 1962 — «Две берлоги»
• 1965 — «Подруженька»
• март 1965 — «Угощаю рябиной»
• 1965 — «Перовское озеро»

Повестары

• 1957 — «В гостях у сына» // опубликована в 1987, «Москва», № 12
• 1956—1957 — «Стечение обстоятельств»
• 1960 — «Баба Яга» // опубликована в 1985
• 1961 — «Выскочка»
• 1962 — «Вологодская свадьба»
• 1962 — «Сирота»

Көндәлектәр

• 1977 — «Дневники 1941—1945» // «Октябрь», 1975, № 4,№ 5, отд. изд.
• 1958 — «Бюро райкома». Из дневника писателя
• 1944—1967 — «Были и небылицы». Из дневника писателя
• 1980 — «Бобришный Угор». Из дневников последних лет // «Октябрь», 1980, № 1-2
• «У кабинета Ильича»
• «Спешите делать добрые дела»
• «Орёл»
• «Обстрел»
• «Память»

Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

• Икенсе дәрәжә Сталин премияһы (1950) — «Алена Фомина» поэмаһы өсөн (1949)
• Ҡыҙыл Йондоҙ ордены (28.7.1945;, I дәрәжә Ватан һуғышы орденына тәҡдим ителгән)
• «Хәрби хеҙмәттәре өсөн» медале (29.1.1943; Ҡыҙыл Йондоҙ орденына тәҡдим ителгән)
• Ленинград оборонаһы өсөн миҙалы
• «Сталинград оборонаһы өсөн» миҙалы

Әҙәбиәт

• Русские писатели, XX век. Биобиблиографический словарь: В 2 ч. С. 2: М—Я. — М.: Просвещение, 1998. — ISBN 5-09-006995-6(2), ISBN 5-09-006994-8 (общ.). — С. 652—655.
• Равис А. Урок советского языка. / Поцелуй на морозе. / Пер. с пол. Н. Мальково. — Спб., 2013. — Электр. изд., исп. и доп. — С. 40-41.

Һылтанмалар

• Александр Яшин «Назови меня именем светло…»
• Александр Яшин 2014 йыл 8 июль архивланған.
• Александр Яковлевич Яшин на Стихии
• Александр Яшин. Стихи. Биография. Фотогалерея.
• Яшин (Попов) Александр Яковлевич // энциклопедия ХРОНОС.
• Александр Яшин. Жизнь. Творчество. Аудиозаписи. Стихи в авторском исполнении
• {{{заглавие}}} // 45-я параллель : литературный журнал.
• Ольга Кузьмина. {{{заглавие}}} // Вечерняя Москва : газета. — 2016.
• Яшин, Александр Яковлевич // Краткая литературная энциклопедия / Гл. ред. А. А. Сурков. — М. : Советская энциклопедия, 1962—1978.