Әйбалыҡ (Һаҡмар ҡушылдығы)
| Әйбалыҡ | |
| Дәүләт |
 Рәсәй |
|---|---|
| Административ-территориаль берәмек | Ырымбур өлкәһе |
Әйбалыҡ (рус. Эйбалык) — Рәсәй, Ырымбур өлкәһенең Ҡыуандыҡ районындағы йылға.
Географияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Әйбалыҡ йылғаһы — Ырымбур өлкәһенең Ҡыуандыҡ районы Һаҡмар йылғаһының һул ҡушылдығы. Йылға Яйыҡ һыу бассейны округына инә. Уның ярында хәҙер инде юҡҡа сыҡҡан Үрге Үтәғол ауылы урынлашҡан булған. Йылға ярындағы ҡаяны ла Әйбалыҡ ҡаяһы тип атайҙар.
Этимологияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ырымбур өлкәһенең топонимикаһын өйрәнгән С. М. Стрельников «Кувандыкский край в географических названиях» тигән китабында йылғаның атамаһын, кемдеңдер балыҡ күплеген күреп, "Әй, балыҡ" тип һоҡланып ҡысҡырғанынан килеп сыҡҡан, тигән риүәйәт менән аңлата. Шулай уҡ Е. Койчубаев тигән кеше, ҡаҙаҡтарҙа "балыҡ - һыу" тигән мәғәнәлә, тигән фекер ҙә белдергән икән. Балыҡ һүҙе күп кенә төрки телдәрҙә "нығытма", "ауыл", "ҡала" тигәнде лә аңлатҡан, ти ул. Шул ҡараштан фекер йөрөтһәң, бында ҡасандыр нығытма йәки ауыл булғандыр, ти топонимдар белгесе[1][2]
Башҡортостанда Әй йылғаһы бар, уның атамаһы әйле ырыуынан килеп сыҡҡан тигән фекер йәшәй. Мәгәр, был ырыу Ырымбур яҡтарында төйәкләнгән тигән мәғлүмәт юҡ. Йылғаның Әй- тигән өлөшө, ихтимал, ысынлап та ымлыҡтыр. Шулай уҡ Юань династияһының баш ҡалаһы урта монгол телендә Ханбалыҡ (Хан ҡалаһы) тип аталған булған, бөгөн уны Пекин тип атайҙар.
Шулай уҡ ҡарағыҙ[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ С. М. Стрельников. Кувандыкский край в географических названиях. — Златоуст, 1994. — ISBN ISBN 5-900802-02-7..
- ↑ По преданию, один башкир, прийдя к реке Эйбалык, увидел, что из нее в Сакмару ушло много рыбы, и воскликнул «Эй, балык!», что в переводе означает «Ай, рыба!» Это очень походит на позднее осмысление ставшего непонятным названия. И если первая часть топонима (эй— ) не находит объяснения, то для второй есть соответствия в тюркских языках. Как пишет топонимист, «в устоявшихся словосочетаниях казахов слово балык сохранило архаичное значение «вода». Следует добавить, что в современном башкирском языке это значение отсутствует. Есть и второй вариант. В прошлом во многих тюркских языках бытовало слово балык со значением «крепость», позднее — «село», «город». Если Эйбалык тоже относится к этой группе, то следует предположить, что тут некогда существовало укрепление или же село- С. М. Стрельников. Кувандыкский край в географических названиях. — Златоуст, 1994. — ISBN ISBN 5-900802-02-7..
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- С. М. Стрельников. Кувандыкский край в географических названиях. — Златоуст, 1994. — ISBN ISBN 5-900802-02-7..
- Матвеев А. К. Географические названия Урала: Топонимический словарь. — Екатеринбург: ИД «Сократ», 2008. — 352 с. С. 237.
