Күгәрсен
Шулай уҡ ҡарағыҙ: Күгәрсендәр
| Күгәрсен | ||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Фәнни классификация | ||||||||||||||||
|
||||||||||||||||
| Латинса исеме | ||||||||||||||||
| Columba Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||||
|
 |
| Голубь на ветке персикового дерева. Картина китайского императора Хуэйцзуна (1082—1135). Ок. 1108 |
Күгәрсен (рус. Голубь, лат. Columba) — күгәрсендәр ғаиләһенә ҡараған ҡоштар ырыуын да ошолай атайҙар.
Ҡанат оҙонлоғо 20—27 см, ауырлығы 200—650 г[1].
Евразияла, Африкала һәм Австралияла көн күрә.
Иң киң таралған төрө — күк күгәрсен. Ул бөтә ҡитғаларҙа ла осрай.
Ҡулға эйәләштереү
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Кеше күгәрсенде 5000 йыл элек үк ҡулға эйәләштергән. Шунан алып төрлө төҫтәге, ҡиәфәттәге, тәғәйенләнешле 800 төр йорт күгәрсене сығарғандар.
Почта (элемтә) күгәрсене оҙаҡ ҡына ваҡыт кешеләрҙең аралышыуы өсөн төп сара булып хеҙмәт иткән.
Төрҙәре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Ырыу 35 төрҙө эсенә ала[2][3]:
- Columba albinucha — аҡ соңҡалы күгәрсен
- Columba albitorques — эфиопия күгәрсене
- Columba argentina — көмөш төҫлө күгәрсен
- Columba arquatrix — зәйтүн төҫлө күгәрсен
- Columba bollii — канар күгәрсендәре
- Columba delegorguei — ҡыҙыл күгәрсен
- Columba elphinstonii — нильгирия күгәрсене
- Columba eversmanni — һоро күгәрсен
- Columba guinea — төрткөлө күгәрсен
- Columba hodgsonii — гималай күгәрсендәре
- Columba iriditorques
- Columba janthina — ҡара күгәрсен
- † Columba jouyi — көмөш һыҙатлы күгәрсен
- Columba junoniae — лавр төҫлө күгәрсен
- Columba larvata (Aplopelia larvata) — лимон төҫлө әберсен
- Columba leucomela — ҡаралы -аҡлы күгәрсен
- Columba leuconota — аҡ түшле күгәрсен
- Columba livia — күк күгәрсен
- Columba malherbii — сан-томей күгәрсене
- Columba oenas — урман күгәрсене
- Columba oliviae — сомали күгәрсене
- Columba pallidiceps — һары аяҡлы күгәрсен
- Columba palumboides — андаман күгәрсене
- Columba palumbus — алатуба, йәки ҙур күгәрсен
- Columba pollenii — комор күгәрсене
- Columba pulchricollis — көл төҫлө күгәрсен
- Columba punicea — ҡуйы ҡыҙыл төҫтәге күгәрсен
- Columba rupestris — ҡая күгәрсене
- Columba sjostedti
- Columba thomensis
- Columba torringtonii — цейлон күгәрсене
- Columba trocaz — мадейр кеүгәрсене
- Columba unicincta — конголез күгәрсене
- †[4] Columba versicolor — бонин күгәрсене
- Columba vitiensis — аҡтамаҡ күгәрсен
лимрн төҫлө әберсенде ҡайһы ваҡытта Aplopeliaырыуына айыралар[5].
В род Columba ранее ключали виды рода Patagioenas, распространённые на Американском континенте.
Юҡҡа сыҡҡан эндемик Реюньон Columba duboisi, бәлки, әберсендәр ырыуына кергәндерColumba duboisi: информация на сайте Красной книги МСОП (инг.)
Иллюстрациялар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]-
-
-
Канар күгәрсене — эндемик Канар утрауҙарындайәшәйҙәр -
Ҡыҙғылт күгәрсен Африкала Сахаранан көньяҡтараҡ йәшәҙәр. -
Нильгирий күгәрсене Һиндостандың көнбайышында таралған -
Төрткөлө күгәрсне Африкала Сахаранан көньяҡтараҡ таралған -
Лавр төҫлө күгәрсен — эндемик Канар утрауҙарында йәшәй -
-
Аҡ түшле күгәрсен Көньяҡ һәм Үҙәк Азияла таралған -
ҡаралы - аҡлы күгәрсен — эндемик Австралияла таралған -
-
Көл төҫлө күгәрсен Көньяҡ һәм Көньяҡ-Көнсығыш Азияла таралған -
Ҡуйы ҡыҙыл төҫтәге күгәрсен Көньяҡ һәм Көньяҡ-Көнсығыш Азияла таралған -
Ҡая күгәрсене Үҙәк Азияла һәм Алыҫ Көнсығышта таралған -
Конголез күгәрсеснеАфрикала Сахаранан көняҡтараҡ таралған -
Аҡ муйын күгәрсен Көнья-Көнсығыш Азияла һәм Океанияла таралған -
Күгәрсендәр һыу инә -
Аномаль эҫелек ваҡытында (2010 йыл)
_in_tree.jpg)
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Галушин В.М, Дроздов Н.Н., Ильичёв В.Д., Константинов В.М, Курочкин Е.Н., Полозов С.А., Потапов Р.Л, Флинт В.Е., Фомин В.Е. Фауна Мира: Птицы: Справочник — М: Агропромиздат, 1991. — С. 152. — 311 с. — ISBN 5-10-001229-3.
- ↑ русские названия по Бёме Р. Л., Флинт В. Е. Пятиязычный словарь названий животных. Птицы. Латинский, русский, английский, немецкий, французский. / под общей редакцией акад. В. Е. Соколова. — М.: Рус. яз., «РУССО», 1994. — С. 95-98. — 2030 экз. — ISBN 5-200-00643-0.
- ↑ по ITIS
- ↑ Columba versicolor: информация на сайте Красной книги МСОП (инг.)
- ↑ Aplopelia larvata: информация на сайте Красной книги МСОП (инг.)
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Gibbs D., Barnes E., Cox J. Pigeons and Doves. — New Haven: Yale University Press, 2000.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Күгәрсен — Ҙур совет энциклопедияһында мәҡәлә
- Голуби в базе данных Animal Diversity Web Университета Мичигана (США) (инг.)
|
Был орнитология тураһында тамамланмаған мәҡәлә. Һеҙ мәҡәләне төҙәтеп һәм тулыландырып проектҡа ярҙам итә алаһығыҙ. |