Скандинав мифологияһы

Скандинав мифологияһы
Вики-проект	WikiProject Norse history and culture[d]
Өлөшләтә тура килә	северный фольклор[d]
Скандинав мифологияһы Викимилектә

Иггдрасиль — герман-скандинав мифологияһының донъя ағасы. Кесе Эдданың инглиз тәржемәһенә иллюстрация, 1847 йыл

Скандинав мифологияһы — боронғо скандинавтар мифологияһы, боронғо герман мифологияһының бер өлөшө.

Уның тураһындағы мәғлүмәттәрҙең төп сығанағы булып б. э. XII быуат С. Стурлусондың «Өлкән Эдда» шиғри һәм «Кесе Эдда» прозаик текстары һәм «Эдда» тора.

Шул уҡ ваҡытта дат хронисы Саксон Грамматиктың «Деяния датчан» әҫәре бик күп мифологик сюжеттар бирә. Тациттың «Германия»һында боронғо герман мифологияһы тураһында ҡиммәтле мәғлүмәттәр бар.

Донъяның барлыҡҡа килеү тарихы

Башта Гиннунгагап тигән ҡара упҡын ине, уның ике яғында ла: томан — Нифльхейм (һалҡынлыҡ һәм ҡараңғылыҡ кәүҙәләнеше) һәм ут — Муспельхейм батшалыҡтары ята ине. Нифльхеймда Хвергельмир шишмәһе һәм уның ун ике ҡеүәтле ағымы (Эливагар) унан башын алған. Һыуыҡ һыуҙы боҙға әйләндерә, ләкин сығанаҡ туҡтауһыҙ урғылған, ҙур боҙ киҫәктәре Муспельхеймға йүнәлтелгән. Боҙ ут батшалығына яҡынлашҡас, ул ирей башлаған, ә Муспельхеймдан килгән осҡондар ирегән боҙ менән ҡатышҡан һәм Имир бәһлеүәнде һәм Аудумла тананы барлыҡҡа килтергән. Имирҙың тиренән — ҡуш — ир менән ҡатын тыуған, ә бер аяҡ икенсе аяҡ менән ул яралтҡан. Былар — тәүге лә бөйөк әҙәмдәр.

Был тәүге бөйөк (инеистые) алпамышалар була.

Аудумла һыйыры, Имирҙы үҙенең имсәктәренән һөт менән һыйлар өсөн, бәҫ менән ҡапланған тоҙло таштарҙы ялай, һәм уның теле йылыһынан һәм таштарҙың һалҡынлығынан Бури тыуа. Уның улы Бор Имирҙың ейәнсәре ҡыҙ-алпамыша Бестланы ҡатынлыҡҡа алған, һәм ул уға өс ас ул (Один, Вили һәм Ве) тыуҙырған. Аса ҡарт олатаһы Имирҙы үлтергән, ә уның тәненән Мидгард барлыҡҡа килгән: иттән — ер, һөйәктән — тауҙар, сәстән — үҫемлектәр, баш мейеһенән — болоттар, баш һөйәгенән — күк, уның һәр бер мөйөшөн мөйөшө мөгөҙгә урап, унда Нордри, Судри, Аустри һәм Вестри ултыртҡандар. Әмирҙең яраларынан шул тиклем күп ҡан аҡҡан, унда бөтә ғәләмәт заттар (һәм хатта Аудумла) батып үлгән. Бары тик ҡатыны менән Бергельмир генә ҡотолоп, улар гримтурсендарҙың яңы тоҡомона башланғыс һалған.

Астар үҙҙәренең ҡарт олаталары Имирҙы үлтергән, ә уның тәненән Мидгард барлыҡҡа килгән: итенән — ер, һөйәктәренән — тауҙар, сәстәренән — Үҫемлектәр, баш мейеһенән — болоттар, баш һөйәгенән — күк булдырған, уның дүрт мөйөшөнөң һәр береһен мөгөҙ итеп урап, унда Нордри, Судри, Аустри һәм Вестри двергтарын ултыртҡан. Имирҙең яраларынан шул тиклем күп ҡан аҡҡан, унда бөтә бөйөк алпамышалар (хатта Аудумла ла) батып үлгән. Бары тик Бергельмир ғына ҡатыны менән ҡотолоп, улар алпамыша гримтурсендарҙың яңы тоҡомона башланғыс һалған.

Донъяны барлыҡҡа килтергәс, Один һәм уның ағай-энеләре унда кешеләр йәшәүен теләгән. Диңгеҙ буйында улар ике ағас: дардар менән ерек (башҡа сығанаҡтарҙа — тал) тапҡан. Дардар ағасынан — ир-егет, ә еректән — ҡатын-ҡыҙ эшләгәндәр.

Шунан Один уларға йән өрә, Вили уларға аҡыл бирә, ә Ве — ҡан һәм алһыу биттәр бирә. Шулай итеп тәүге кешеләр: ир — Аск, ҡатын — Эмбла барлыҡҡа килә.

Диңгеҙ аръяғында, Мидгардтан көнсығышҡа табан, астар Йотунхейм атамалы ил ойоштороп, уны Бергельмирға һәм уның тоҡомдарына биргән.

Ваҡыт уҙыу менән астар күбәйә, шул саҡта улар үҙҙәре өсөн ер өҫтөнән бейек урынлашҡан ил төҙөп, уны Асгард тип атай.

«Өлкән Эдда»ның иң билдәле эпик йырҙарының береһе «Вёльва күрәҙәлеге» йыры донъяла бер нәмә лә булмаған һәм «упҡын төпһөҙлөгө» генә булған осорҙоң башланыуын һүрәтләй. Был ваҡытта Идавёлль баҫыуында аллалар (Бор улдары) Мидгардты төҙөй башлай. Һуңынан улар алпамыша-ҡыҙ ётунды осратҡан. Хоҙайҙар Бримирҙың ҡанынан кәрләләр яһаған. Унан һуң диңгеҙ буйында өс алла-астар (Один, Хёнир, Лодур) кәрләләр балсыҡтан әүәләнгән Аск менән Эмбланы күреп, уларҙы терелтә. Ә өс алиһә (Урд, Верданди, Скульд) Иггдрасилдең мистик рунына кешеләрҙең яҙмышын соҡоп яҙҙы.

Локи һәм Сигюн. Рәссам Винге Мортен Эскиль.

Шунан һуң, астар менән вандар араһында беренсе һуғыш башланып, унда Одиндың улы Бальдр һәләк була.

Һуңынан тылсымлы илдәр һүрәтләнә: Сигюн урынлашҡан Хвералунд (Hveralund), Нидавеллир (Niðavöllum) кәрләләренең төньяҡ торлағы, артабан - йыландарҙың, шул иҫәптән гонаһлыларҙың йәндәрен ашаусы Нидхёгг урынлашҡан теге донъялағы Мәрхүмдәр яры. Тимер урманда Фенрир тыуа, ул, илаһтарҙың торлағын ҡан баҫҡандан, ҡояш һүнгәндн һуң — ахырызаман еткәс, ҙур роль уйнаясаҡ. Гарм Гнипахеллирҙа (Gnipahell) сылбырынан ысҡынырға атлыға. Ҡара көстәр (ётундар, утлы алпамышалар) көньяҡ-көнсығыштан йыйыла һәм Нагльфар карабында йөҙә. Улар менән Хрюм, Локи һәм Сурт етәкселек итә.

Йыр донъяны яңыртыу менән тамамлана. Диңгеҙҙән ер күтәрелә, аҫалдар Иҙел яланына ҡайта, Бальдр терелә.

Локиҙың, Хель, Ёрмунганд һәм Фенрирҙан тыш, балалары, ҡатыны Сигюндан тыуған ике улы — Нари һәм Нарви була. Астар Нарвиҙы бүрегә әйләндерә, һәм ул үҙенең туғаны Нариҙы талап үлтерә. Вали – Одиндың улы, Нариҙың эсәктәренән тышау үрә, шуның аша улар Локиҙы ҡаяға бәйләп ҡуя. Скади уның өҫтөнә ағыулы йылан элеп ҡуя, һәм ағыу Локиҙың битенә тама. Сигюн уны ташлап китмәй. Ул, ағыу иренең битенә теймәһен өсөн, туҫтаҡ тотоп тора, ә кәсә тулғас, уны түгергә китә. Был мәлдә ағыу Локиҙың битенә тама. Уның ауыртыныуҙан тартышыуы шул тиклем көслө, хатта ер тетрәү тыуҙыра.

• • Мидгард — кешеләр йәшәгән урта донъя (Ер).
  • Муспелльхейм — ишек алдында алпамыша Сурт (Ҡара) ултырған ут донъяһы.
  • Нифльхейм — барлыҡҡа килтерелгәнгә тиклем упҡында йәшәгән томан, мәңгелек һалҡынлыҡ һәм ҡараңғылыҡ донъяһы.
  • Свартальвхейм (Нидавеллир) —цвергтарҙың ер аҫты донъяһы.
  • Хельхейм — йәһәннәм, үлеләр батшалығы, Хель биләмәләре.

• Географик терминдар
  • Биврёст (Бильрёст) — Мидгард менән Асгардты тоташтырыусы күпер-йәйғор.
  • Вальхалла — Одиндың Асгардтағы ҙур тантана залы булған һарай. Легенда буйынса, унда һәләк булған яугирҙар эләккән.
  • Вигридр (Вигрид) — Рагнарёк көнөндә асы, альвы, эйнхерии, ётуны, Сурт, Хель һәм уларҙың ғәскәрҙәре осрашасаҡ тигеҙлек.
  • Хвельгельмир — Нифльхеймда бәреп сыҡҡан һәм Гиннунгапҡа ағып төшкән ағыулы сығанаҡ.
  • Гиннунгагап — бөйөк Имир пәйғәмбәр донъяға килгән бөтөн донъя упҡыны.
  • Гимле — яҡты донъянан киткән кешеләрҙең йәне барған иң яҡшы чертог. Вальхаллаға ҡарағанда бейегерәк һәм яҡшыраҡ. Рагнарёк ваҡытында Сурт уты ҡағылмаясаҡ берҙән-бер урын. Һүҙмә-һүҙ тәржемәһе — «Уттан һаҡлау», «Хозурлыҡ төйәге».
  • Гйоль — тереләр донъяһын үлеләр донъяһынан айырып торған йылға.
  • Гнипа (йәки Гнипахеллир) — Гарм йәшәгән мәмерйә.
  • Ивинг — асы һәм ётундар араһында сик булып торған йылға.
  • Иггдрасиль — бөтә Донъяларҙы берләштергән ғәйәт ҙур дардар, Донъя ағасы. Иггдрасиль һүҙмә-һүҙ «Игга (ҡот осҡос) сабыш аты» тип тәржемә ителә. Игг — Один хейтиларының береһе. Игдрасиль Один Рунға эйә булған тигән миф менән бәйле, тип фараз ителә.
  • Тимер урман — Йотунхеймдағы урындарҙың береһе, бында Ангрбода Локи балаларын тыуҙырған.
  • Урд сығанағы — Иггдрасиль Донъя дардарының тамырҙары аҫтынан урғылыусы аҡыл шишмәһе.
  • Ходдмимир — Рагнарёк көнөндә Лив һәм Ливтрасир йәшенергә тейешле сауҡалыҡ.
  • Альвхейм — Фрейр алла һарайы һәм яҡты альвтарҙың торлағы.
  • Бильскирнир — «емерелмәҫ», йәки «бер минутҡа ғына яҡтыртылған» — Тора чертогы (ҙур, бай палаталар), Асгардалағы иң ҙур бүлмәләр.
  • Фолькванг — Асгардта Алиһә Фрейя чертогы, бында Вальхаллаға эләкмәгән һәләк булған яугирҙәрҙең яртыһы йүнәлтелгән.

Эсхатологияһы

Донъя ҡоролошо барышында аллалар ҡурҡыныс ғифриттәрҙе — йылан Ёрмунгандты, бүре Фенрирҙы һ. б. йүгәнләгән. Әммә, донъя ахыры яҡынлашҡас, был имәнес заттар иреккә сығасаҡ, Нагльфар үлеләр карабы киләсәк, Биврёст йәйғор күпере буйлап Муспелль яугирҙәре киләсәк һәм был күперҙе емерәсәк, бынан Мидгард менән Асгард емереләсәк, Рагнарёктың һуңғы һуғышы буласаҡ, унда һәләк булған яугирҙәр аллалар яғында сығыш яһаясаҡ.

Пантеон

Тор, Одиндың улы, төп астарҙың береһе. Рәссам Дёплер Эмиль.

Скандинав аллаларының генеалогик ағасы

Герман-скандинав мифологияһында Один иң өлкән алла тип һаналған. Алла Одиндан башҡа тағы ун ике алла: Тор, Бальдр, Тюр, Хеймдалль, Браги, Хёд, Видар, Вали, Улль, Ньёрд, Фрейр, Локи булған. Скандинавия мифологияһының төп ҡатын-ҡыҙ персонаждар - Одиндың ҡатыны Фригг, яҙмыштар меәнә идара итеүсе алиһә, мөхәббәт илаһы Фрейя, йәшәртә торған алтын алмаларҙы һаҡлаусы Идун алиһә, алтын сәсле Сиф (фаразланғанса, уңыш менән бәйле күк күкрәтеүсе алла Торҙың ҡатыны) һ. б.

• Астар — күк йөҙөндә урынлашҡан ас-аллалар иле — Асгардта йәшәүсе Один етәкселегендәге төп аллалар.
• Вандар — астар менән дошманлашҡан һәм шуның менән бер ваҡытта уңдырышлылыҡ менән бәйле илаһтар.
• Турстар (алпамышалар) — изгелек кәүҙәләнеше булған астарға ҡаршы торған яуызлыҡ тупланмаһын кәүҙәләндергән илаһтар.
• Альвтар — тәбиғәт рухтары.
• Норндар — кеше яҙмышының өс алиһәһе.
  • Урд («яҙмыш»).
  • Вердандтар («формалашыу»).
  • Скульд («бурыс»).
• Валькириялар — Алла Один свитаһынан ун ике яугир ҡыҙ; улар алыштарҙы күҙәтеп бара һәм һәләк булған яугирҙәрҙең йәнен Вальхаллаға алып китә.
  • Брюнһильда — үлемһеҙлектән мәхрүм валькирия, яугир ҡыҙ, Сигурдтың (Зигфрид) һөйгәне һәм король Гуннарҙың ҡатыны.
  • Гейрскёгуль
  • Гёндуль
  • Гунн (валькирия)
  • Лиод — алпамыша Гримнирҙың ҡыҙы, Вольсунгтың ҡатыны.
  • Труд (Þrúðr) — Тор һәм Сифтарҙың ҡыҙы.
  • Скёгуль
  • Хильд
  • Сигрдрива
  • Свава

Мифик заттар

Валькириялар. Арбо Петер Николай һүрәте.

• Аудумла — Тәүге тере йән эйәләренең береһе, һыйыр, алпамыша Имир менән бергә ысыҡтан барлыҡҡа килеп, уны үҙенең һөтө менән туҡландыра.
• Вайделоттар — легендалар һәм риүәйәттәрҙе һаҡлаусы ҡанбабалар.
• Велтиезмир — донъя-хайуан.
• Гарм — мәрхүмдәр донъяһын һаҡлаусы ҡот осҡос эт.
• Гульфакси — Грунгнирҙың ҡара айғыры, Тор тарафынан үҙ улына, Магниға, бүләк ителгән.
• Гутгин — өй хужаларына ваҡ хеҙмәттәр күрһәтеүсе өй эйәһе.
• Ёрмунганд — Мидгардты уратып алған донъя йыланы, Локи тыуҙырған нәмә (Мидгард йыланы).
• Зелигендар — аҡ сәсле һылыуҡайҙар рәүешендә күренеүсе урмандарҙы һәм уларҙа йәшәүселәрҙе ҡурсалаусы рухтар.
• Квасир — астар һәм вандар төкөрөгөнән тыуған, үҙенсәлекле зирәклеккә эйә булған кәрлә.
• Нидхёгг — Иггдрасиль ағасының тамырҙарын ашаусы ҡара аждаһа.
• Рататоск — Игдрисиль олондары буйлап йүгереүсе, Асгард менән Мидгард араһындағы аралашсы булған тейен.
• Рюбецаль — башҡа күренешкә әйләнеү һәләтенә эйә , ер аҫты хазинаһын һаҡлап торған кәрләләргә бойороусы, улар менән идара итеүсе тау рухы.
• Сехримнир — Вальхаллала көн дә ҡырағай сусҡа һуйыла һәм ул көн һайы яңынан аяҡҡа баҫа.
• Скинфакси — ҡояш йөрөтөүсе Солдың яу арбаһына егелгән ат.
• Слейпнир — Алла Одиндың һигеҙ аяҡлы тылсымлы аты, Локиҙың улы.
• Тангниостр һәм Тангриснир — Тор үҙенең яу арбаһына еккән ике тылсымлы кәзә тәкәһе, улар бер ҡасан да арымай, иң йүгерек аттарҙанда шәберәк елдерә.
• Тьяльви — Торҙың хеҙмәтсеһе һәм хәрби походтарҙа юлдашы.
• Утбурд — үлемгә дусар ителгән сабыйҙарҙың яуыз рухтары.
• Фафнир — Нибелунгтар хазинаһын һаҡлаусы аждаһа; Зигфрид (Сигурд) тарафынан үлтерелә.
• Фенке — тылсымға эйә һәм кешеләргә дошман булараҡ көйләнгән урман алпамышалары.
• Фенрир (Фенрис) — ғәйәт ҙур бүре, Локи һәм алпамыша-ҡатын Ангрбодтың балаһы; астар уны бығаулай, ләкин Рагнарек ваҡытында ул иреккә сыға, ҡояшты йотоп, Одинды үлтерә, үҙе лә һәләк була.
• Һайдерун — елененән бал һауҙырыусы кәзәнең эсемлеген эйнхерийҙар эсә.
• Хольда (фрау Холле) — йоль төнөндә Ҡырағай һунарҙа ҡатнашҡан, насар кешеләргә яза биргән һәм яҡшы кешеләрҙе бүләкләүсе тылсымсы ҡарсыҡ.
• Хримфакси — Маниҙың яу арбаһына егелгән, ай йөрөтөүсе ат.
• Хугин һәм Мунин — Мидгард донъяһы буйлап осоп йөрөүсе һәм Алла Одинға ваҡиғалар тураһындағы хәбәрҙе еткергән скандинавия мифологияһындағы бер пар ҡоҙғон. Боронғо Исланд телендә Huginn «фекерләүсе», ә Muninn — «иҫләүсе» (йәки «уй, фекер» һәм «иҫ, хәтер, зиһен») тигәнде аңлата.
• Эйктюрнир — Һайдерун кәзә менән бергә Вальхаллала йәшәүсе болан. Уның мөгөҙҙәре 36 йылғаға (Асгардҡа, кешеләр донъяһына һәм мәрхүмдәр батшалығына 12-шәр йылға) сығанаҡ булып тора.
• Эйнхерийҙәр — Алла дружинаһына алынған һәләк булған яугирҙәр.

Геройҙар, конунгтар һәм башҡа кешеләр

Зигфрид һәм Брюнһильда. Р. Вагнер операһына Рэкем Артур иллюстрацияһы.

• Гюльфи — Гифеондың астар тураһындағы хикәйәләрен ишеткән һәм уларҙы эҙләргә йүнәлгән легендар швед конунгы. Оҙайлы сәфәрҙәрҙән һуң үҙенең ашҡыныуына яуап алғандай, донъяның килеп сығышы, ҡоролошо һәм яҙмышы тураһындағы һорауҙарға яуап биргән өс ас (Оҙон буйлы, Тигеҙ буйлы һәм Өсөнсө) менән һөйләшеү мөмкинлегенә эйә була. Ганглери - конунг Гюльфи астар менән әңгәмәләшеү маҡсатында ҡабул ителгән исеме.
• Гроа — тылсымсы, күренекле батыр Аурвандилдең ҡатыны, Грунгнир менән алыштан һуң Торҙы дауалай.
• Виолектрина — ҡасып китер алдынан Тор янына килә.
• Вольсунг — франктар короле Рерирҙың уға астар тарафынан бирелгән улы.
• Кримһильда — Зигфридтың ҡатыны.
• Валькирия Эльрун — Эгилдең (Agilaz) ҡатыны.
• Манн — беренсе кеше, герман ҡәбиләләренең ата-бабаһы.
• Нибелунгтар — иҫәпһеҙ-һанһыҙ хазиналарҙы йыйған цверг тоҡомдары һәм ошо хазинаның ҡәһәрләнгән хужалары.
• Зигфрид (Сигурд) — бик күп батырлыҡтар ҡылған герой.
• Хаддинг — Одиндың махсус ҡурсалауы менән файҙаланған герой-яугир һәм тылсымсы.
• Хёгни (Хаген) — Рейнда Нибелунгтар хазинаһын һыуға батырған Зигфридты (Сигурда) үлтереүсе герой.
• Хельги — бик күп батырлыҡтар ҡылған герой.
• Холт − Скандинав ҡәбиләләрен ут илаһы асыуынан һәм Локи хәйләһенән һаҡлаған боронғо яугир.
• Аск — ер йөҙөндә дардар ағасынан яһалған тәүге ир.
• Эмбла — ер йөҙөндә астар талдан (башҡа мәғлүмәттәр буйынса - еректән) яһаған иң тәүге ҡатын.

Артефактар

• Брисингамен — ас хазиналарының береһе, Фрейя алиһәнең тылсымлы муйынсағы.
• Гунгнир — Одиндың һөңгөһө, бер ҡасан да сәпкә теймәй үтмәй, кемгә тейә, шуны үлтерә.
• Драупнир — Одиндың алтын балдағы.
• Мьёллнир — һәр ваҡыт кире ҡулға әйләнеп ҡайтҡан Тор сүкеше.
• Нагльфар — мәйеттәр тырнағынан яһалған карапта Хель үлеләр батшалығынан астар менән һуғышыр өсөн Рагнарёкка йөҙөп сыға.
• Скидбладнир — гном Двалин тарафынан сүкеп яһалған карап донъялағы иң ҙур карап булған, шулай ҙа уны билбауға ҡыҫтырырға йәки ҡуйынға һалырға мөмкин булған.
• Гьяллархорн — Хеймдаллдең алтын мөгөҙө. Уның тауышы го звук возвестит о начале Рагнарёк башланыуын хәбәр итә.
• Грам — Зигфридтың (Сигурд) һәм уның атаһы Сигмундтың ҡылысы.

Мәҙәниәткә йоғонтоһо

Аҙна көндәренең күпселек герман атамалары боронғо герман аллалары исеменән килеп сыҡҡан.

Мәҫәлән, инглиз телендә:

• Tuesday (шишәмбе) — Tyr’s (Tiw’s) day (Тюр көнө),
• Wednesday (шаршамбы) — Odin’s (Woden’s) day (Один көнө),
• Thursday (кесаҙна) — Thor’s day (Тор көнө),
• Friday (йома) — Frigg’s или Freya’s day (Фрейя көнө),

немец телендә:

• Dienstag (шишәмбе) — Тюр көнө (*Teiwa (Ziu)),
• Donnerstag (кесаҙна) — «күкрәү» көнө (күкрәү илаһы йәки Тор),
• Freitag (йома) — Фрейя (Frija) йома көнө

Сығанаҡтар

• Тацит Корнелий. Сочинения в двух томах. — Л.: Наука, 1969. — (Литературные памятники).
• Иордан. О происхождении и деяниях готов / Пер. Е. Ч. Скржинской. — М.: Наука, 1960.
• Беовульф. Старшая Эдда. Песнь о Нибелунгах. — М.: Художественная литература, 1975. — (Библиотека всемирной литературы).
• Глазырина Г. В. Исландские викингские саги о Северной Руси. — М.: Наука, 1996.
• Исландские саги. Ирландский эпос. — М.: Художественная литература, 1972. — (Библиотека всемирной литературы).
• Исландские саги. Пер. с древнеисланд. яз., ред. и комм. А. В. Циммерлинга. — М.: Языки русской культуры, 2000.
• Старшая Эдда / Под ред. М. И. Стеблин-Каменского. — М.-Л.: Наука, 1963.
• Младшая Эдда / Изд. подг. Пер. О. А. Смирницкая и М. И. Стеблин-Каменский. — Л.: Наука, 1970. — (Литературные памятники).
• Саксон Грамматик. Деяния данов: В 2 тт. I—XVI книги / Пер. с лат. А. С. Досаева. — М.: Русская панорама; СПСЛ, 2017. — 1224 с. — (MEDIAEVALIA: средневековые литературные памятники). — ISBN 978-5-93165-369-3.
• Песнь о Нибелунгах. — Л.: Наука, 1972. — (Литературные памятники).
• Поэзия скальдов / Изд. подг. С. В. Петров и М. И. Стеблин-Каменский. — Л.: Наука, 1979.
• Исландские саги / Под. ред. М. И. Стеблин-Каменского. — М.: Художественная литература, 1956.
• Древнеисландская песнь о Солнце / Пер. М. В. Раевского // Атлантика. Записки по исторической поэтике. — Вып.3. — М., 1997.
• Корни Иггдрасиля. Эдда. Саги. Скальды / Сост. О. А. Смирницкая. — М.: Терра, 1997.
• Снорри Стурлусон. Круг земной. — М.: Наука, 1980. — (Литературные памятники).
• Сага о Вёлсунгах / Пер., прим. и пред. Б. И. Ярхо. — М.-Л., 1934.
• Сага о Греттире / Пер. О. А. Смирницкой. — М.: Наука, 1976. — (Литературные памятники).
• Скандинавская баллада. — Л., 1978.

Әҙәбиәт

• Ф. А. Браун. Северная мифология // Брокгауз һәм Ефрондың энциклопедик һүҙлеге: 86 томда (82 т. һәм 4 өҫтәмә том). — СПб., 1890—1907. (рус.)
• Гуревич А. Я. История и сага. — М.: Наука, 1972.
• Гуревич А. Я. «Эдда» и сага. — М.: Наука, 1979.
• Скандинавская мифология: Энциклопедия. — М: Эксмо, 2004. — 592 с. — ISBN 5-699-05245-3.
• Мифологема женщины-судьбы у древних кельтов и германцев. — М., 2005.
• Петрухин В. Я. Мифы древней Скандинавии. — М. : АСТ : Астрель, 2011. — 463 с.
• Петрухин В. Я. Мифы викингов. — Абрис, 2018. — 256 с.
• Грёнбек Вильгельм. Эпоха викингов. Мир богов и мир людей в мифах северных германцев. — М: ЗАО «Центрполиграф», 2019. — 608 с. — ISBN 978-5-9524-5389-0.
• Торп Бенджамин. Нордическая мифология / Пер. с англ. Е. С. Лазарева, Ю. Р. Соколова. — 2-е изд. — М.: Вече, 2021. — 560 с. — ISBN 978-5-4484-2539-4.

Һылтанмалар

• Германо-скандинавская мифология / Мелетинский Е. М., Гуревич А. Я. // Мифы народов мира : Энцикл. в 2 т. / С. А. Токарев. — 2-е изд. — М. : Советская энциклопедия, 1987. — Т. 1 : А—К. — С. 284—292.
• Скандинавская и германская мифология. Энциклопедия мифологии древнего мира.
• Сайт «Северная Слава».
• Песнь о Нибелунгах.
• «Старшая Эдда» с комментариями и иллюстрациями.
• Музей Константина Васильева — серия картин по скандинавской и славянской мифологии.
• Мифы и Легенды.
• Скандинавская мифология в лицах.
• Жаринов Е. В. Германо-скандинавская мифология как одна из основ современного жанра «фэнтези».