Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы
| Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы | |
| Ғәмәлдә булған йылдары | |
|---|---|
| Ил | |
| Бойһонған | |
| Составында | |
| Тип | |
| Берләштерә |
1-се Башҡорт кавалерия полкы; 2-се Башҡорт уҡсылар полкы һ.б. |
| Численность |
2 972 (июль 1919) |
| Ҡатнашҡан хәрби бәрелештәр | |
| Командирҙары | |
| Билдәле командирҙары |
А. М. Ахлов |
| - | |
Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы (1919—1920) — Рәсәйҙә Граждандар һуғышы осорондағы башҡорт частарының хәрби формированиеһы.
Ойошторолоуы һәм тарихы
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы РСФСР-ҙың Революцион хәрби советы рәйесе Л. Д. Троцкийҙың 1919 йылдың 5 апрелендәге 615-се һанлы бойороғона ярашлы Саранск ҡалаһында Башҡорт корпусының һәм мобилизацияланған новобранецтар базаһында Башҡорт айырым бригада булараҡ ойошторола.
Башҡорт айырым кавалерия дивизияһының составына 1-се (ком. Ә. Х. Тереғолов) һәм 2-се (ком. И. Е. Исхаҡов) Башҡорт уҡсылар полктары, 1-се (ком. У. Н. Тереғолов) һәм 2-се (ком. Х. Ф. Әлишев) Башҡорт кавалерия полктары инә. Дөйөм һаны 2 972 кеше (1919 йылдың июль айына) тәшкил итә.
1919 йылдың июлендә дивизия 14-се армия, сентябрь 1919 йылдың сентябрендә — Петроград гарнизонына, ә октябрь айында — Башҡорт ғәскәрҙәре төркөмө составына инә.
1919 йылдың июль-октябрь айҙарында Бахмач, Харьков һәм Полтава ҡалалар янында генерал А. И. Деникин армия частарына ҡаршы алыша[1]. Ҙур юғалтыуҙар булғанлыҡтан, 1-се һәм 2-се Башҡорт уҡсылар полктары Берләшкән (йыйылма) башҡорт уҡсылар полкына (ком. Ә.Х. Тереғолов), ә 1-се һәм 2-се Башҡорт кавалерия полктары — Берләшкән (йыйылма) башҡорт кавалерия полкына үҙгәртеп формалаштырыла.
1919 йылдың сентябренән дивизия Петроград ҡалаһына йүнәлтелә. Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы частары Петроград ҡалаһының оборонаһында һәм Ямбург операцияһында ҡатнаша.
Дивизияның сәйәси бүлеге «Салауат» гәзитен сығара (редакторы — А. Ғисмәти)[2].
1920 йылдың ғинуарынан Новгород губернаһында урынлаша. 1920 йылдың май айында Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы тарҡатылғандан һуң, уның частарын 1-се Башҡорт кавалерия полкына беркетәләр. Шул уҡ йылдың июнь айында Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы М. Л. Мортазиндың Башҡорт айырым кавалерия бригадаһы составына инә.
Командующийҙары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- А . М. Ахлов
Айырыу билдәләре
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]Еңгә беркетелә торған билдә Башҡорт төркөмө ғәсҡәрҙәре шәхси составының айырмалы билдәһе була. Ул йәшел төҫтәге ромбтан ғибәрәт була. Ромбтың ситтәре алтын бау менән ҡаймаланған. Ромб уртаһында алтын еп менән сигелгән ярым ай һәм йондоҙ урын алған. Бынан тыш, еңгә беркетелгән билдәләрҙең башҡа төрҙәре лә булған: ромбһыҙ ҡыҙыл йондоҙ һәм ярым ай (гимнастеркала), ҡыҙыл ҡаймалы йәшел ромб.
Наградалары
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]РККА-ның 7-се армия Революцион хәрби советы тарафынан хәрби байраҡ менән бүләкләнә.
Әҙәбиәт
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Багаутдинов Р. О. Участие башкир в Белом движении (1917—1920). — Уфа, 2009.
- Таймасов Р. С. Участие башкир в Гражданской войне: книга первая. В лагере контрреволюции (1918 — февраль 1919 гг.). — Уфа, 2009. — 200 с. — ISBN 978-5-7477-2159-3.
- Туракаев И. Башкирские части в гражданскую войну. — Уфа, 1929.
- Ярмуллин А. Ш. Башҡорт ғәскәрҙәренең Петроградта нәшер ителгән «Бәхет көнө» журнал-альбомы. Ватандаш. 2007, № 1. C. 47—72 2013 йыл 31 октябрь архивланған. (баш.)
Иҫкәрмәләр
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- ↑ Башҡорт халҡы тарихы: 7 т./ гл. ред. М. М. Кульшарипов; Ин-т тарих, тел һәм әҙәбиәт УНЦ РАН. — Уфа: Ғилем, 2010.
- ↑ Ярмуллин А. * Ш. Башҡорт ғәскәрҙәренең Петроградта нәшер ителгән «Бәхет көнө» журналы-альбомдар. Ватандаш. 2007, № 1. 2013 йыл 31 октябрь архивланған.
Һылтанмалар
[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]- Ярмуллин А . Ш. Башҡорт айырым кавалерия дивизияһы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
- Хәрби тарихы башҡорттар: энциклопедия / л. ред. А. З. Асфандияров. — Өфө: Башкирская энциклопедия, 2013. — 432 с. — ISBN 978-5-4466-0040-3.
- Ярмуллин А. * Ш. Башҡорт армияһы тарихынан. — Өфө: Китап, 2012. — 277 с. — ISBN 978-5-295-05503-4.
- «Башҡортостан: республикаһы барлыҡҡа килеүе» на YouTube