Матюшин Геральд Николаевич

Матюшин Геральд Николаевич
	Матюшин Геральд Николаевич
Зат	ир-ат
Тыуған көнө	14 ноябрь 1927
Тыуған урыны	Өфө, Өфө кантоны, Башҡорт АССР-ы, РСФСР, СССР
Вафат булған көнө	7 август 2000 (72 йәш)
Вафат булған урыны	Мәскәү, Рәсәй
Туған тел	урыҫ теле
Һөнәр төрө	археолог
Эшмәкәрлек төрө	археология
Эш урыны	Институт археологии РАН[d]
Биләгән вазифаһы	профессор[d]
Уҡыу йорто	Башҡорт дәүләт университеты
Ғилми дәрәжә	тарих фәндәре докторы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре

Матюшин Геральд Николаевич (14 ноябрь 1927 йыл — 7 август 2000 йыл) — СССР һәм Рәсәй ғалим-археологы. 1961 йылдан СССР Фәндәр академияһы Археология институты ғилми хеҙмәткәре, 1977 йылдан — өлкән ғилми хеҙмәткәре. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы. Тарих фәндәре докторы (1988), Рәсәй тәбиғи фәндәр академияһы ағза-корреспонденты (1992) 2‑се дәрәжә Ватан һуғышы ордены кавалеры (1985).

Рәсәй археология йәмғиәте рәйесе (1986—2000). Рәсәй археология йәмғиәтенең археология колледжы ректоры һәм рәйесе, Рәсәй халыҡ фәндәр академияһының вице-президенты, Америка археология йәмғиәте ағзаһы.

Биографияһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Матюшин Геральд Николаевич 1927 йылдың 14 ноябрендә Башҡорт АССР-ының Өфө ҡалаһында тыуа. Төньяҡ флоттың Соловецкий утрауындағы юнгалар мәктәбен тамамлағас, Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнаша.

К. А. Тимирязев исемендәге Башҡорт дәүләт педагогия институтында юғары һөнәри белем алғандан һуң (1952), Өфө мәктәптәрендә уҡытыусы булып эшләй. 1961 йылдан — СССР Фәндәр академияһының Археология институтында эшләй. Фәнни тикшеренеүҙәре антропогенез һәм Көньяҡ Уралда таш быуат проблемаларына арналған.

1964 йылда «Башҡортостанда мезолит һәм неолит» темаһына кандидатлыҡ диссертацияһын, 1987 йылда — «Таш быуатта Көньяҡ Урал алды. Етештереү хужалығының үҫеш проблемалары» темаһына докторлыҡ диссертацияһын яҡлай.

Уралда палеолит (Мысовая), мезолит (Янгелька), неолит (Ташбулат I) һәм энеолит (VIII Суртанды) тораҡтарын таба. Ағиҙел, Ағиҙел буйы, Суртанды, Башбулат һәм Йәнгел мәҙәниәттәрен айырып аса. 300-ҙән ашыу фәнни эштәр авторы.

Төп хеҙмәттәре[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

У колыбели истории. М., 1972;
Мезолит Южного Урала. М., 1976;
Яшмовый пояс Урала. М., 1977;
Энеолит Южного Урала. М., 1982;
У истоков человечества. М., 1982;
Три миллиона лет до нашей эры. М., 1986;
Nguon gos loaoi ngioi. Ha noi, 1986;
Историческое краеведение. М., 1987;
У истоков цивилизации. М., 1992;
On the Bound of History // Antiquity RAS. Issue 5. Moscow, 1993;
Каменный век Южного Урала. М., 1994;
Смена культур, цивилизации и экологические кризисы. М., 1994;
Неолит Южного Урала: Предуралье. М., 1996;
Археологический словарь. М., 1996^[1]^[2];
Общество и власть. М., 1997;
Тайны цивилизаций: История Древнего мира / Матюшин, Геральд Николаевич. — М.: АСТ-ПРЕСС КНИГА, 2002. — 350 с.: ил. — (Историческое расследование).

Наградалары[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

2-се дәрәжә Ватан һуғышы ордены(1985), Ушаков миҙалдары (1946, 1992) менән бүләкләнгән.

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Матюшин Геральд Николаевич: (1927—2000) // Археологические статьи и материалы. — Тула, 2002. — С. 6.
Бурханов А. А. Г. Н. Матюшин и некоторые вопросы деятельности Волго-Уральского центра РАО: (памяти выдающегося ученого) // Древности. — М., 2003. — Вып. 36. — С. 11—26.
Петренко А. Г. Г. Н. Матюшин и проблемы становления производящего хозяйства // Древности. — М., 2003. — Вып. 36. — С. 26—30.

Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Матюшин Геральд Николаевич // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9. (Тикшерелеү көнө: 9 ноябрь 2019)
Матюшин Геральд Николаевич // Энциклопедический фонд(недоступная ссылка)
Матюшин Геральд Николаевич

[1] Матюшин Г. Н. Археологический словарь // Київська міська бібліотека

[2] Матюшин Г. Н. Археологический словарь. Москва: «Просвещение», 1996. 2017 йыл 29 март архивланған.

[1]

[2]