Башҡортостанда Крәҫтиәндәр һуғышы (1773—1775): өлгөләр араһындағы айырма
Эстәлек юйылған Эстәлек өҫтәлгән
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
Ryanag (фекер алышыу | өлөш) |
||
| 1 юл: | 1 юл: | ||
{{Төп мәҡәлә|1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы}} |
|||
{{Башҡа мәғәнәләре|Башҡорт ихтилалы}} |
{{Башҡа мәғәнәләре|Башҡорт ихтилалы}} |
||
{{Вооружённый конфликт |
{{Вооружённый конфликт |
||
| 6 юл: | 7 юл: | ||
|заголовок = |
|заголовок = |
||
|дата = [[1773]]—[[1775]] |
|дата = [[1773]]—[[1775]] |
||
|место = [[Уҫы даруғаһы]], [[Нуғай даруғаһы]]һәм [[Себер даруғаһы]] биләмәләрендә |
|место = [[Уҫы даруғаһы]], [[Нуғай даруғаһы]] һәм [[Себер даруғаһы]] биләмәләрендә |
||
|причина = башҡорттарҙың ер хоҡуҡтарын боҙоу, көсләп [[суҡындырыу]], һалым күләмен арттырыу һ. б. |
|причина = башҡорттарҙың ер хоҡуҡтарын боҙоу, көсләп [[суҡындырыу]], һалым күләмен арттырыу һ. б. |
||
|изменения = |
|изменения = |
||
| 13 юл: | 14 юл: | ||
|противник2 = Е. И. Пугачёв ғәскәрҙәре |
|противник2 = Е. И. Пугачёв ғәскәрҙәре |
||
|командир1 = З. Г. Чернышёв, Г. А. Потёмкин, Ф. Ю. Фрейман, В. А. Кар, А. И. Бибиков, П. И. Панин, И. И. Михельсон, Ф. Ф. Щербатов, П. М. Голицын һ. б. |
|командир1 = З. Г. Чернышёв, Г. А. Потёмкин, Ф. Ю. Фрейман, В. А. Кар, А. И. Бибиков, П. И. Панин, И. И. Михельсон, Ф. Ф. Щербатов, П. М. Голицын һ. б. |
||
|командир2 = Е. И. Пугачёв, И. Н. Зарубин, [[Кинйә Арыҫланов]], [[Баҙарғол Юнаев]], [[Ҡаранай Моратов]], [[Салауат Юлаев]], [[Ҡасҡын Һамаров]], [[Юлай Аҙналин]], [[Юламан Ҡушаев]], [[Байым Ҡыҙраев]] һ. б. |
|командир2 = [[Пугачёв Емельян Иванович|Е. И. Пугачёв]], И. Н. Зарубин, [[Кинйә Арыҫланов]], [[Баҙарғол Юнаев]], [[Ҡаранай Моратов]], [[Салауат Юлаев]], [[Ҡасҡын Һамаров]], [[Юлай Аҙналин]], [[Юламан Ҡушаев]], [[Байым Ҡыҙраев]] һ. б. |
||
|силы1 = |
|силы1 = |
||
|силы2 = |
|силы2 = |
||
| 20 юл: | 21 юл: | ||
|примечание = |
|примечание = |
||
}} |
}} |
||
'''Башҡортостандағы 1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы''' — [[Тарихи Башҡортостан]] биләмәһендә үҙен император Пётр III Фéдорович тип танытҡан Е. И. |
'''Башҡортостандағы 1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы''' — [[Тарихи Башҡортостан]] биләмәһендә үҙен император Пётр III Фéдорович тип танытҡан [[Пугачёв Емельян Иванович|Е. И. Пугачёвтың]] өндәмәләре, күрһәтмәләре һәм манифестарына ҡушылып баш күтәргән Яйыҡ казаҡтары һәм [[башҡорттар]]ҙың, [[мишәрҙәр]]ҙең, [[татарҙар]]ҙың, [[казак]]тарҙың, хөкүмәт, крепостной, завод крәҫтиәндәренең [[1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы|ихтилалы]]. Башҡортостан биләмәләрендә ихтилал, унда ҡатнашыусыларҙың төркөмдәренә ҡарап, төрлө характерҙа: крәҫтиәндәр өсөн — антифеодаль, башҡорттар һәм башҡа урыҫ булмаған халыҡтар өсөн — милли азатлыҡ характерын йөрөтә. |
||
== Башҡортостан ихтилал алдынан == |
== Башҡортостан ихтилал алдынан == |
||
20:23, 25 апрель 2018 өлгөһө
| Башҡорт ихтилалы 1773—1775 | |||
| Дата | |||
|---|---|---|---|
| Урыны |
Уҫы даруғаһы, Нуғай даруғаһы һәм Себер даруғаһы биләмәләрендә | ||
| Сәбәбе |
башҡорттарҙың ер хоҡуҡтарын боҙоу, көсләп суҡындырыу, һалым күләмен арттырыу һ. б. | ||
| Нәтижә |
Ихтилал ҡанһыҙ баҫтырыла | ||
| Ҡаршы тороусылар | |||
| |||
| Командирҙар | |||
| |||
|
| |||
Башҡортостандағы 1773—1775 йылғы Крәҫтиәндәр һуғышы — Тарихи Башҡортостан биләмәһендә үҙен император Пётр III Фéдорович тип танытҡан Е. И. Пугачёвтың өндәмәләре, күрһәтмәләре һәм манифестарына ҡушылып баш күтәргән Яйыҡ казаҡтары һәм башҡорттарҙың, мишәрҙәрҙең, татарҙарҙың, казактарҙың, хөкүмәт, крепостной, завод крәҫтиәндәренең ихтилалы. Башҡортостан биләмәләрендә ихтилал, унда ҡатнашыусыларҙың төркөмдәренә ҡарап, төрлө характерҙа: крәҫтиәндәр өсөн — антифеодаль, башҡорттар һәм башҡа урыҫ булмаған халыҡтар өсөн — милли азатлыҡ характерын йөрөтә.
Башҡортостан ихтилал алдынан
1773 йылдың көҙөндә Польшанан Ф. Ю. Фрейманға буйһонған башҡорт атлылары ҡайтарыла, һәм, күп тә үтмәй, улар тулыһынса тип әйтерлек, Пугачев яғына күсәләр[1].
Ихтилалдың башланыуы
Өфөнө ҡамау
Кама буйы ихтилалы
Пермь провинцияһындағы ихтилал
Әҙәбиәт
- Александер Дж.Т. Емельян Пугачев и крестьянское восстание на окраине России в 1773—1775 гг. — Уфа: ИП Галиуллин Д. А., 2011. — 164 с. — 200 экз. — ISBN 978-5-905269-03-5.
- Андрущенко А. И. Крестьянская война 1773—1775 гг. на Яике, в Приуралье, на Урале и в Сибири. — Москва: Издательство «Наука», 1969. — 360 с. — 3000 экз.
- Гвоздикова И. М. Салават Юлаев: Исследование документальных источников. Уфа. Башкирское книжное издательство. 1982 г. 208 с.
- Гвоздикова И. М. Башкортостан накануне и в годы Крестьянской войны под предводительством Е. И. Пугачева. — Уфа: Китап Пресс, 1999. — 512 с. — 4000 экз. — ISBN 5-295-01952-7.
- Дмитриев-Мамонов А. И. Пугачёвский бунт в Зауралье и Сибири. — Москва: Вече, 2013. — 286 с. — 2000 экз. — ISBN 978-5-4444-1319-7.
- Дубровин Н. Ф. Пугачёв и его сообщники. Эпизод из истории царствования Императрицы Екатерины II. Том I. — Санкт-Петербург: тип. Н. И. Скороходова, 1884. — 414 с.
- Дубровин Н. Ф. Пугачёв и его сообщники. Эпизод из истории царствования Императрицы Екатерины II. Том II. — Санкт-Петербург: тип. Н. И. Скороходова, 1884. — 424 с.
- Дубровин Н. Ф. Пугачёв и его сообщники. Эпизод из истории царствования Императрицы Екатерины II. Том III. — Санкт-Петербург: тип. Н. И. Скороходова, 1884. — 416 с.
- Мавродин В. В. Крестьянская война в России 1773—1775 годах. Восстание Пугачёва. Том I. — Москва: Издательство Ленинградского университета, 1961. — 588 с. — 2100 экз.
- отв.ред. Мавродин В. В. Крестьянская война в России 1773—1775 годах. Восстание Пугачёва. Том II. — Москва: Издательство Ленинградского университета, 1966. — 512 с. — 2000 экз.
- отв.ред. Мавродин В. В. Крестьянская война в России 1773—1775 годах. Восстание Пугачёва. Том III. — Москва: Издательство Ленинградского университета, 1970. — 488 с. — 1500 экз.
- Милов Л.В., Зырянов П.Н., Боханов А.Н. История России с начала XVIII до конца XIX века / отв. ред. Сахаров А. Н.. — Москва: АСТ, 1998. — 544 с. — 15 000 экз. — ISBN 5-17-001609-3.
- Овчинников Р. В., Большаков Л. Н. Оренбургская Пушкинская энциклопедия. — Оренбург: Димур, 1997. — ISBN 5-7689-0036-5.
- Панеях В. М. Иван Никифорович Зарубин-Чика // Пугачев и его сподвижники. — М.-Л.: Наука, 1965. — 138 с.
- Панеях В. М. Кинзя Арсланов и Салават Юлаев // Пугачев и его сподвижники. — М.-Л.: Наука, 1965. — 138 с.
- Паскаль П. Пугачёвский бунт. — Уфа: Издательство ИП Галиуллин Д. А., 2010. — 184 с. — 300 экз. — ISBN 978-5-9902117-6-6.
- Пушкин А. С. История Пугачёва. — М.: КРАСАНД, 2014. — 156 с. — ISBN 978-5-396-00658-4.
- Пушкин А. С. История Пугачёвского бунта. — СПб., 1834. — Т. 2. — 344 с.
- Таймасов С. У. Восстание 1773—1774 гг. в Башкортостане. — Уфа: Китап, 2000. — 376 с. — ISBN 5-295-02163-7.
- Трефилов Е. Н. Пугачёв. Серия Жизнь замечательных людей. — Москва: Молодая гвардия, 2015. — 399 с. — 3000 экз. — ISBN 978-5-235-03796-0.
Иҫкәрмәләр
Һылтанмалар
- Кулбахтин Н. М. Крестьянская война 1773—75 // Башкирская энциклопедия. — Уфа: ГАУН РБ «Башкирская энциклопедия», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-306-8.