Нефть экспортлаусы илдәр ойошмаһы

Һылтанмаларҙы төҙәт
Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Нефть экспортлаусы илдәр ойошмаһы
Lua хатаһы: expandTemplate: template "lang-ast" does not exist.
Флаг[d]
Flag of OPEC.svg
Логотип
Рәсем
Тармаҡ нефтяная промышленность[d]
Нигеҙләү датаһы 14 сентябрь 1960[1]
Ойошма етәксеһенең вазифаһы President of OPEC[d]
Генеральный секретарь Хайтам аль-Гаис[d]
Рәсми тел инглизсә
Дәүләт международное[d]
Ойошма ағзаһы Алжир, Ангола, Экватор Гвинеяһы, Габон, Иран, Ираҡ, Күвейт, Ливия, Нигерия, Республика Конго, Сәғүд Ғәрәбстаны, Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре һәм Венесуэла
Барлыҡҡа килгән урыны Бағдад
Милке Дворец эрцгерцога Вильгельма[d]
Штаб-фатирҙың урынлашыуы Внутренний Город[d], Вена, Австрия
Продукция нефть
Рәсми сайт opec.org
Урынлашыу картаһы
Фолловерҙар һаны 52 350
Commons-logo.svg Нефть экспортлаусы илдәр ойошмаһы Викимилектә

Нефть экспортлаусы илдәр ойошмаһы (ингл. Nhe Jrganization of the Petroleum Exporting Countries ҡыҫҡаса ОПЕК, ингл. OPEC) — нефть сығарыу квоталарын контролдә тотоу өсөн нефть сығарыусы илдәр ойошторған халыҡ-ара хөкүмәт-ара ойошма. Йыш ҡына картель булараҡ ҡарала. 2020 йылдың мартына ОПЕК составына 13 ил инә: Алжир, Ангола, Венесуэла, Габон, Ираҡ, Иран, Конго, Күвейт, Ливия, Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре, Нигерия, Сәғүд Ғәрәбстаны, Экватор Гвинияһы. Генераль секретарь (2016 йылдың 1 авгусынан) — Мөхәммәт Баркиндо[2].

ОПЕК ағзаһы булған илдәр донъялағы нефть запастарының яҡынса 2/3 өлөшөн контролдә тота. Уларға донъя күләмендә етештереүҙең ~35 проценты һәм донъя нефть экспортының яртыһы тура килә. ОПЕК ағзаһы булған илдәрҙең иҫбатланған нефть запастары әлеге ваҡытта 1199,71 миллиард баррель кимәлендә тора.

Ойошманың маҡсаттары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Австрияның Вена ҡалаһында ОПЕК-тың иҫке штаб-фатиры бинаһы.

ОПЕК-тың маҡсаты — эшмәкәрлекте координациялау һәм ойошмаға ингән илдәр араһында нефть сығарыуға ҡағылышлы дөйөм сәйәсәт әҙерләү, нефткә тотороҡло хаҡтарҙы һаҡлау, ҡулланыусыларҙы тотороҡло нефть менән тәьмин итеү, нефть сәнәғәтенә инвестицияларҙан килем алыу[3].

ОПЕК ағзаһы булған дәүләттәрҙең энергетика һәм нефть министрҙары халыҡ-ара нефть баҙарын баһалау һәм уның үҫешен киләсәккә күҙаллау өсөн йылына ике тапҡыр йыйыла. Был осрашыуҙарҙа баҙарҙы тотороҡландырыу өсөн ҡабул ителергә тейешле ғәмәлдәр тураһында ҡарарҙар ҡабул ителә. Нефть сығарыуҙа баҙар һорауының үҙгәреүенә ярашлы үҙгәрештәр тураһында ҡарарҙар ОПЕК конференцияларында ҡабул ителә.

Ойошманың структураһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Ойошманың юғары органы булып ҡатнашыусы илдәрҙең конференцияһы тора, ул, ҡағиҙә булараҡ, йылына 3 тапҡыр саҡырыла. Конференция яңы ағзаларҙы ҡабул итеү тураһында ҡарар ҡабул итә, Идарасылар Советы составын, бюджетты һәм финанс отчетын раҫлай, идарасылар Советы рәйесен, генераль секретарь, уның урынбаҫарын һәм ревизорын тәғәйенләй.

Етәкселәр советы Конференцияға һорауҙар әҙерләй һәм Секретариаттың даими орган булып торған эшенә етәкселек итә. Секретариат тикшеренеүҙәр үткәрә һәм Етәкселәр советы һәм Конференция буйынса тәҡдимдәр әҙерләй, ҡабул ителгән ҡарарҙарҙың үтәлешен күҙәтә, ОПЕК-тың йыллыҡ бюджеттарын проектын әҙерләй. Административ, иҡтисади, хоҡуҡи, мәғлүмәт һәм техник бүлектәрҙән тора[3].

ОПЕК+[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

ОПЕК±тың рәсми булмаған форматы 2016 йылдың ноябрендә, күп кенә нефть сығарыусы илдәрҙең донъя нефть баҙарындағы хаҡтар менән ҡәнәғәт булмауы арҡаһында барлыҡҡа килә[4].

2020 йылдың апреленә ҡарата ОПЕК+ «картель» составына 10 ил инә — Әзербайжан, Бахрейн, Бруней, Ҡаҙағстан, Малайзия, Мексика, Оман, Рәсәй, Судан, Көньяҡ Судан (картельдең төп етештереүсеһе һәм формаль булмаған лидеры — Рәсәй, донъя нефть сығарыу күләменең 14 проценты)[5][6].

Опек илдәре+
Илдәр % Донъяға сығарыу[7]
Әзербайжан Әзербайжан 0,9
Ҡалып:Флагификация/Bahrain Бахрейн
Ҡалып:Флагификация/Brunei Бруней 0,1
Ҡаҙағстан Ҡаҙағстан 2,0
Малайзия Малайзия 0,7
Мексика Мексика 2,1
Ҡалып:Флагификация/Oman Оман 1,1
Рәсәй Россия 12,7
Судан Судан 0,1
Ҡалып:Флагификация/South Sudan Көньяҡ Судан 0,2

Рәсәй иҡтисадсыһы Михаил Хазин билдәләүенсә: ОПЕК+ — «Америка баҙары төҙөлөшө моделе,ОПЕК илдәре ғәмәлдә Американың сланец сәнәғәтен финанслай һәм уға донъя баҙарының бөтә өлөшөн бирә, тип фаразлай. Бындай хәл сланец етештереүселәргә (барреленә 60 долларҙан ашыу) хаҡтар уңайлы булыуы менән бәйле була, ә ОПЕК илдәре үҙҙәре етештереү күләмен кәметә. Шул уҡ ваҡытта Сәғүд Ғәрәбстаны ла өҫтөнлөктәргә эйә була, сөнки ул нефттең хаҡына өҫтәмә премия бирә һәм баҙарҙарын кәметмәй»[8].

Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1960-сы йылдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Нефть экспортлаусы илдәр ойошмаһы 1960 йылдың 10- 14 сентябрендә Бағдадта нефть сығарыусы биш ил — Иран, Ираҡ, Күвейт, Сәғүд Ғәрәбстаны һәм Венесуэла инициативаһы буйынса конференцияла ойошторола.

ОПЕК-тың штаб-фатиры (Вена Австрия) 48°12′52″ с. ш. 16°21′58″ в. д.HGЯO

1960-се йылдарға деколонизация процесы һәм яңы бойондороҡһоҙ дәүләттәр барлыҡҡа килеүе хас була. Был осорҙа донъяла нефть сығарыуҙа ете эре милләт-ара компания өҫтөнлөк итә: «Семь сестёр» Exxon, Royal Dutch Shell, Texaco, Chevron, Mobil, Gulf Oil һәм British Petroleum. ОПЕК «Семь сестёр» картеле бер яҡлы рәүештә нефть һатып алыу хаҡтарын төшөргәндән һуң ойошторола, уның нигеҙендә нефть сығарыусы илдәргә тәбиғи ресурстарҙы үҙләштереү хоҡуғы өсөн һалымдарын һәм рентаһын түләйҙәр[9].

Ойошманы ойоштороуҙың маҡсаты яңы бойондороҡһоҙ дәүләттәрҙең милли мәнфәғәттәрен иҫәпкә алып, үҙ ресурстарын һәм уларҙы эксплуатациялауҙы контролдә тоторға ынтылышы була. 1960-се йылдарҙа донъя баҙарҙарында нефттең артыҡ тәьмин ителеүе күҙәтелә, шуға күрә ОПЕК-тың төҙөү маҡсаттарының береһе хаҡтарҙың артабан төшөүенә юл ҡуймау була. ОПЕК нефть сығарыу буйынса үҙенең коллектив ҡарашын үҫтерә һәм ойошма Секретариатын булдыра, ул беренсе тапҡыр Женевала, ә 1965 йылдың 1 сентябренән Венала урынлаша.

1968 йылда ОПЕК «ОПЕК-ҡа ингән ағзаларҙың нефть тураһында илдәр сәйәсәте» декларацияһын ҡабул итә, унда бөтә илдәрҙең үҙҙәренең милли үҫеше мәнфәғәтендә тәбиғи ресурстары өҫтөнән даими суверенитетты тормошҡа ашырыу хоҡуғын һыҙыҡ өҫтөнә ала.

1960-сы йылдарҙа ОПЕК-ҡа ингән илдәрҙең һаны ике тапҡырға арта, сөнки тағы биш нефть сығарыусы ил берләшә: Катар (1961), Индонезия (1962), Ливия (1962), Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре (1967), Алжир (1969).

1962 йылдың ноябрендә ОПЕК БМО Секретариатында тулы хоҡуҡлы хөкүмәт-ара ойошма булараҡ теркәлә. 1965 йылда ОПЕК БМО-ның Иҡтисади һәм социаль советы менән рәсми мөнәсәбәттәр булдыра, БМО-ның Сауҙа һәм үҫеш буйынса конференцияһында ҡатнаша[3].

1970-се йылдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Был ун йыллыҡта ОПЕК-тың донъя баҙарына йоғонтоһо һиҙелерлек арта, сөнки ОПЕК ағзаһы булған илдәрҙең хөкүмәттәре үҙ территорияһында нефть сығарыуҙы контролгә ала.

Донъя илдәре тарафынан нефть экспортлау һәм импорт балансы

1970-се йылдарҙа ОПЕК нефть баҙарында абруйлы ойошма булып китә, уның сәйәсәтенә сей нефттең хаҡы һиҙелерлек бәйле була. Быға донъялағы ике ҙур ваҡиға булышлыҡ итә: 1973 йылда ғәрәп илдәренең нефть тәьмин итеү эмбаргоһы һәм 1979 йылда Иран революцияһы башланыуы.

ОПЕК 1975 йылда Алжирҙа дәүләт һәм хөкүмәт башлыҡтарының беренсе саммитынан башлап үҙ вәкиллек хоҡуҡтарын киңәйтә. ОПЕК глобаль иҡтисади үҫеш һәм тотороҡлоҡ мәнфәғәтендә халыҡ-ара мөнәсәбәттәрҙә хеҙмәттәшлектең яңы дәүерен үткәрергә саҡырҙы. Был 1976 йылда ОПЕК-тың Халыҡ-ара үҫеш фондын булдырыуға килтерә. Илдәр ағзаһы социаль-иҡтисади үҫеш буйынса амбициялы схемаларын тормошҡа ашыра.

1970-се йылдарҙа ОПЕК ағзаһы булған илдәрҙең һаны 1975 йылға Нигерия (1971), Эквадор (1973) һәм Габон (1975) иҫәбенә 13-кә тиклем арта.

1975 йылдың 21 декабрендә ОПЕК-тың штаб-фатиры Карлос Шакал етәкселегендәге алты ҡораллы террорсы төркөмө тарафынан баҫып алына. Һөҙөмтәлә өс кеше һәләк була: Австрия полицейскийы, Ливия делегацияһы ағзаһы һәм Ираҡтың именлек хеҙмәткәре[10].

1980-се йылдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Был ун йыллыҡ башында нефткә хаҡтар рекордлы кимәлгә етә, әммә һуңынан түбәнәйә башлай һәм 1986 йылда ихтыяж тәҡтимдән артып китеү һәм энергия сығанаҡтарын алмаштырыу арҡаһында углеводород ҡулланыуҙы кәметеү арҡаһында барреленә минималь 10 АҠШ долларына етә.

ОПЕК-ҡа ингән илдәрҙең донъя нефть сығарыу буйынса өлөшө һиҙелерлек кәмей, ә нефть килемдәренең дөйөм күләме быға тиклем барып еткән кимәлдең өстән бер өлөшөнә кәмей, был ойошманың күп кенә ағза илдәренә етди иҡтисади ҡыйынлыҡтар тыуҙыра.

Ойошма сиктәрендә күрелгән саралар арҡаһында хаҡтар яҡынса 1980-се йылдар башындағы хаҡтар кимәленең яртыһына тиң кимәлдә тотороҡлана, һәм яңы үҫеүсе донъя етештереүе шарттарында ОПЕК ағзаһы булған илдәрҙең өлөшө тергеҙелә башланы. Быға ОПЕК ағзаһы булған илдәр өсөн нефть сығарыу квоталарын гармониялаштырыу һәм урынлаштырыу, һәм ОПЕК кәрзине нигеҙендә хаҡтар ҡуйыу механизмын булдырыу иҫәбенә өлгәшелә. Шул уҡ йылдарҙа ОПЕК-ҡа инмәгән илдәр менән диалог һәм хеҙмәттәшлек урынлаштырырға мөмкин була.

1990-сы йылдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Был ун йыллыҡта хаҡтар алдағыһы менән сағыштырғанда ҡырҡа үҙгәрә. ОПЕК-тың үҙ ваҡытындағы эшмәкәрлеге арҡаһында, 1990—1991 йылдарҙағы Яҡын Көнсығыштағы хәрби ваҡиғаларға бәйле, нефть биреү көрсөгөнән ҡотолорға мөмкин була. Әммә был ун йыллыҡта Көньяҡ-Көнсығыш Азиялағы иҡтисади көрсөк һәм 1998—1999 йылдарҙа Төньяҡ ярымшарҙа ҡыштың йомшаҡ булыуы арҡаһында артыҡ тотороҡһоҙлоҡ һәм хаҡтарҙың дөйөм көсһөҙлөгө өҫтөнлөк итә. Шуға ҡарамаҫтан, СССР тарҡалыуынан һәм социалистик система тарҡалғандан һуң донъяла булған үҙгәрештәрҙе иҫәпкә алған нефть баҙарының интеграцияһы арҡаһында донъяла тотороҡло күтәрелеш күҙәтелә. Был осорға шулай уҡ глобалләшеү процестарының үҫеүе, элемтә саралары һәм башҡа юғары технологиялы өлкәләрҙәге революция хас була. Нефть сығарыусылар менән ҡулланыусылар араһындағы диалогта, шулай уҡ ОПЕК ағзалары менән ОПЕК-ҡа инмәгән ағзалар мөнәсәбәттәрендә етди үҙгәрештәр булды. 1992 йылда Ер Саммитынан башлап Берләшкән Милләттәр Ойошмаһы эгидаһы аҫтында климаттың үҙгәреүе буйынса һөйләшеүҙәр көсәйә бара. Бындай шарттарҙа ОПЕК донъя баҙарына нефть биреүҙе тигеҙләргә тырыша.

Был ун йыллыҡта ОПЕК составы үҙгәрә: Габон ОПЕК составынан сыға, ә Эквадор ойошмаға ағзалығын 2007 йылдың октябренә тиклем туҡтата.

1998 йылда Рәсәй ОПЕК-та күҙәтеүсе булып китә.

2000-се йылдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

ОПЕК-тың инновацион хаҡтар механизмы ошо ун йыллыҡтың тәүге йылдарында нефткә хаҡтарҙың тотороҡланыуына булышлыҡ итә, ОПЕК илдәренең фонд фьючерстарына һәм яғыулыҡ-энергетика комплексының опцион котировкаларына йоғонтоһо арта бара. Әммә баҙар көстәренең, спекуляцияның һәм башҡа факторҙарҙың ҡушылыуы 2004 йылдағы хәлде үҙгәртә, был баҙарҙа хаҡтарҙың күтәрелеүенә һәм яҡшы запаслы сей нефттең тотороҡһоҙлоғон арттырыуына килтерә. Хаҡтар 2008 йылдың уртаһында, донъя финанс көрсөгө һәм иҡтисади көрсөк шарттарында түбәнәйгәнгә тиклем, рекордлы кимәлгә күтәрелә. ОПЕК иҡтисади көрсөккә ҡаршы көрәш буйынса глобаль тырышлыҡ сиктәрендә нефть секторына ярҙам итеү буйынса билдәле ойошмаға әйләнә. 2000 һәм 2007 йылдарҙа Каракас һәм Әр-Риядта ОПЕК-тың икенсе һәм өсөнсө осрашыуҙары арҡаһында тотороҡло үҫешле стабиль энергетика баҙарҙары булдырыла, тирә-яҡ мөхитте һаҡлау мәсьәләләре яңы кимәлгә күтәрелә, атап әйткәндә, углеводородтарҙы донъяла ҡулланыуҙың үҫеүе менән бергә глобаль йылыныу тикшерелә.

Ошо йылдар эсендә Ангола ОПЕК-ҡа инә (2007), ә Индонезия 2009 йылдың ғинуарында ағзалығын туҡтата, сөнки ул нефть импортлаусы илгә әйләнә, әммә, әгәр ул нефть экспортлаусы булып китһә, кире ҡайтыр, моғайын, тип белдерә. Индонезия еңел нефть экспортлауын дауам итә, әммә кислоталы нефттең күпкә күберәк күләмен импортлай. Бындай алым иҡтисади яҡтан аҡлана, сөнки еңел нефткә хаҡ юғарыраҡ.

2008 йылда Рәсәй ОПЕК-та даими күҙәтеүсе булырға әҙер булыуын белдерҙе.

2010-сы йылдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

2015 йылда Индонезия ҡабаттан ОПЕК-ҡа кире ҡайтыу тураһында ғариза бирә[11] һәм 2016 йылдың 1 ғинуарында картельгә кире ҡайта. Әммә 2016 йылдың 1 декабрендә унан икенсе тапҡыр сыға.[12].

2016 йылдың июлендә Габон ойошмаға кире ҡайта. 2017 йылдың яҙында Экватор Гвинеяһы ОПЕК ағзаһы була[13].

2018 йылдың декабрь башында Катар властары ОПЕК составынан сығырға һәм тулыһынса тәбиғи газ һәм шыйыҡландырылған газ сығарыуға иғтибарҙы йүнәлтергә ҡарар итә[14].

2020-се йылдар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

2019 йылдың 1 октябрендә Эквадор 2020 йылдың ғинуарынан ОПЕК составынан сығыуы тураһында иғлан итә[15].

2020 йылдың ғинуарында Бразилия ОПЕК-ҡа инеү тәҡдимен кире ҡаға[16].

Әлеге ваҡытта ойошмала дөйөм алғанда 13 ағза илдәре бар..

ОПЕК «Кәрзине»[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1861 йылдан алып 2015 йылға тиклем нефттең хаҡы күрһәтелгән график. Ҡыҙғылт һары һыҙыҡ — инфляцияға төҙәтелгән хаҡ (2015 йылда долларҙа), зәңгәр һыҙыҡ үҙгәрешһеҙ ҡала.

ОПЕК-тың (OPEC Referance Basket of crudes) «кәрзин» термины рәсми рәүештә 1987 йылдың 1 ғинуарында индерелә. «Кәрзиндең» хаҡы нефттең түбәндәге сорттарына физик хаҡтарҙың арифметик уртасаһы тип билдәләнә: Arab Light (Сәғүд Ғәрәбстаны), Basra Light (Ираҡ), Bonny Light (Нигерия), Es Sider (Ливия),Girassol (Ангола), Minas (Индонезия), Iran Heavy (Иран), Kuwait Export (Күвейт), Merey (Венесуэла), Murban (Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре), Oriente (Эквадор), Qatar Marine (Катар), Saharan Blend (Алжир).

ОПЕК-тың «кәрзине» өсөн тарихи максимум булып барреленә $140,73 хаҡы тора, , 2008 йылдың 3 июлендә теркәлә.

2008 йылдың мартында кәрзингә Oriente (Эквадор) индерелә.[17]. 2009 йылдың ғинуарында Minas (Индонезия) кәрзиндән төшөрөлә, ә кәрзингә BCF 17 (Венесуэла) урынына Merey (Венесуэла) индерелә. 2016 йылдың ғинуарынан Индонезия ҡабаттан кәрзингә индерелә. Шулай итеп, әлеге ваҡытта ОПЕК кәрзиненең хаҡы картель илдәре сығарған нефттең үрҙә телгә алынған 13 сортлы нефттең физик хаҡтарының арифметик уртаса күрһәткесе тип билдәләнә.

ОПЕК-тың квоталары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

Опек илдәренең нефть сығарыу һәм квоталар буйынса, көнөнә мең баррель[18][19]
Илдә Квоталар (01/07/05) Сығарыу (03/16) Сығарыу (05/16) Сығарыу (06/16) Табыу мөмкинлеге
Алжир Алжир 894 1084[20] 1080 1085 1430
Ангола Ангола 1900 1776 1733 1773 1700
Индонезия Индонезия —
Иран Иран 4110 3291 3562 3644 3750
Ираҡ Ираҡ 4184 4281 4217
Кувейт Кувейт 2247 2772 2740 2800 2600
Ливия Ливия 1500 345 296 332 1700
Нигерия Нигерия 2306 1722 1424 1523 2250
Катар Катар 726 664 659 662 850
Сәғүд Ғәрәбстаны Сәғүд Ғәрәбстаны 10 099 120 10 241 10 308 10 500 10
Берләшкән Ғәрәп Әмирлектәре БҒӘ 2444 2682 2826 2914 2600
Венесуэла Венесуэла 3225 2320 2188 2095 2450
Барыһы 31422 32251 32361 32643 32230
Данные по странам ОПЕК на март 2012 г.
Алжир Ангола Эквадор Иран Ираҡ Кувейт Ливия Нигерия Катар Сәғүд Ғәрәпстаны Б.Ғ.Ә. Венесуэла Бөтәһе:
Халҡы (млн кеше) 36,30 19,05 14,31 75,35 32,44 3,57 6,56 159,64 1,70 26,11 4,74 28,95 408,72
Майҙан (1000 км²) 2382 1247 281 1648 438 18 1760 924 11 2 150 84 916 11859
Халыҡ тығыҙлығы (км² халҡы) 15 15 51 46 74 198 4 173 155 12 56 32 34,47
Йән башына ЭТП (долл.) 4488 4478 3984 4741 3881 36 820 11 314 1213 75 643 16 996 56 812 10 223 —
Баҙар хаҡтарында ЭТП (миллиард. АҠШ доллары) 162,92 85,31 57,00 357,22 125,90 131,32 74,23 193,67 128,59 443,69 269,10 295,96 2324,91
Экспорт ҡиммәте (млрд долл.) 57,80 49,26 17,37 83,79 52,08 65,98 46,31 70,58 72,05 235,34 198,36 65,79 1014,71
Нефть экспортлау (млрд долл.) 38,30 47,24 9,65 71,57 51,15 61,67 41,87 61,80 29,28 196,19 74,03 62,32 745,07
Түләү балансы (млрд долл.) 15,10 −1,04 −0,43 21,56 6,90 43,14 16,16 7,83 38,79 23,27 14,38 8,56 —
Иҫбатланған нефть запастары(млрд барр.) 12,20 9,50 7,21 151,17 143,10 101,50 47,10 37,20 25,38 264,52 296,50 211,17 —
Добыча нефти (1000 б/д) 1190 1 691 476 3544 2358 2312 1487 2048 733 8166 2324 2854 29 213
Нефть эшкәртеү заводтары ҡеүәттәре(1000 б/д) 652 39 188 1741 800 936 380 445 80 2109 466 982 8818
Нефть продукттары етештереү (1000 б/д) 631,5 47,0 185,1 1743,3 513,2 892,7 545,8 249,4 133,0 1914,0 355,4 1414,8 8625,2
Нефть продукттарын ҡулланыу (1000 б/д) 338 110 220 1775 566 260 299 259 116 1436 238 675 6282
Нефть экспортлау (1000 б/д) 709 1683 340 2583 1890 1430 1 118 2464 586 6644 2103 1562 23 112
Нефть продукттарын экспортлау (1000 б/д) 314,1 7,5 28,1 370,6 5,0 631,6 48,3 23,1 321,6 950,9 187,9 751,1 3639,8
Рәсәй Президенты Дмитрий Медведевтың нефть экспортлаусы илдәр ойошмаһы генераль секретары Абдулла Әл-Бәҙри менән осрашыуы

Рәсәй һәм ОПЕК[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

1998 йылдан Рәсәй ОПЕК-та күҙәтеүсе булып тора. Шул осорҙан алып Рәсәй ОПЕК конференцияһы сессияларында, шулай уҡ эксперт осрашыуҙарында һәм ойошманың унан ситтәге илдәр вәкилдәре менән башҡа сараларында ҡатнаша. Рәсәй министрҙарының ОПЕК етәкселәре һәм ОПЕК илдәренең коллегалары менән даими осрашыуҙары үткәрелә. Рәсәй Рәсәй-ОПЕК энергодиалогын даими ойоштороу, энергодиалог тураһында килешеү (Меморандум) төҙөү инициативаһы менән сығыш яһай, уның вәкәләтле вәкиле Рәсәй Федерацияһы Энергетика министрлығы буласаҡ .

Рәсәй менән мөнәсәбәттәр ойошма сәйәсәтенә һиҙелерлек йоғонто яһай. Рәсәйҙең баҙарҙағы өлөшөн арттырыр тип ҡурҡып, әгәр Рәсәй ҙә шулай эшләмәһә, ОПЕК етештереүҙе кәметеүҙән баш тарта. Бындай хәл нефткә донъя хаҡтарының тергеҙелеүенә төп ҡаршылыҡ булып тора[21].

2015 йылда ОПЕК Рәсәйгә уға ҡушылырға тәҡдим итә, әммә ил күҙәтеүсе булып ҡалырға ҡарар итә[22]. 2016 йылдан ОПЕК+форматы эшләй, унда ОПЕК-тың бөтә илдәре, шулай уҡ Рәсәй, Ҡаҙағстан һәм Әзербайжан нефть сығарыуҙы кәметеү буйынса фекер алышыуҙа ҡатнаша.

2020 йылдың 1 апреленән ОПЕК һәм ОПЕК-ҡа инмәгән илдәр — Рәсәй, Ҡаҙағстан һәм Әзербайжан («ОПЕК+») — 2020 йылдың 6 мартында етештереүҙе ҡыҫҡартыу тураһындағы килешеүҙе оҙайтмау арҡаһында нефть сығарыуҙы кәметеү буйынса йөкләмәләрҙе туҡтата[23].

Уның эҙемтәһе булып, WTI нефтенең хаҡын кире зонаға (-$40) күсергә мәжбүр иткән COVID-19 арҡаһында ҡулланыуҙы ҡыҫҡартыуға өҫтәлгән хаҡтар һуғышы тора.

9-12 апрелдәге фекер алышыуҙарҙың йомғаҡтары буйынса ОПЕК+ 2020 йылдың 1 майынан башлап етештереү күләмен тәүлегенә 10 миллион баррельгә ҡыҫҡартырға килешә[24].

2021 йылдың 4 октябрендә ОПЕК+мониторинг комитеты министрҙары 2021 йылдың ноябрендә нефть сығарыуҙы тәүлегенә 400 мең баррельгә арттырыу планын үтәүҙе дауам итә[25].

ОПЕК-тың проблемалары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

ОПЕК мәнфәғәттәре йыш ҡына ҡаршы торған илдәрҙе берләштерә. Сәғүд Ғәрәбстаны һәм Ғәрәбстан ярымутрауының башҡа илдәре халыҡ аҙ йәшәгән илдәр иҫәбенә инә, әммә эре нефть запастарына, сит илдәрҙән ҙур инвестицияларға эйә булған һәм «Семь сестёр» менән бик тығыҙ бәйләнеш тота. ОПЕК-ҡа ингән башҡа илдәргә, мәҫәлән, Нигерия һәм Венесуэлаға, халыҡ һанының юғары булыуы һәм ярлылыҡ хас. Был ярлы илдәр ҡыйбатлы иҡтисади үҫеш программаларын тормошҡа ашыра һәм бик күп бурыстары бар. Айырыуса сей нефткә хаҡ төшһә, улар байтаҡ күләмдә нефть сығарырға һәм һатырға мәжбүр булалар.

Шулай уҡ 1980-се йылдарҙа бер-береһе менән һуғыш башлаған Ираҡ менән Иран хәрби сығымдарҙы түләү өсөн нефть сығарыуҙы көсәйтә. Сәғүд Ғәрәбстаны Иран менән Ираҡҡа квоталарҙы үтәүгә кире ҡайтыу өсөн баҫым яһай.

ОПЕК илдәре нефть сығарыуға квоталар тураһында уңышлы һөйләшеүҙәр алып барһа ла, ОПЕК сиктәрендә уларҙың үтәлешен тикшереү һәм тәртипкә килтереү механизмдары юҡ. Шуға күрә квоталар йыш ҡына үтәлмәй. ОПЕК илдәре, дөйөм квоталар тәүлегенә 30 000 000 баррель етештереүҙе үҙ өҫтөнә алыуға ҡарамаҫтан, 2012 йылдан тәүлегенә уртаса 31 000 000 баррель нефть сығара[26][27]. Иран вәкилдәре, ОПЕК-тың квоталары арттырып үтәлеүгә ҡарамаҫтан, иҡтисади санкциялар бөтөрөлөү ихтималлығы булғандан һуң нефть сығарыуҙы тәүлегенә 1000 000 баррельгә арттырыу ниәте тураһында белдерә (уларҙы туҡтатыу буйынса һөйләшеүҙәр алып барыла)[11].

XXI быуатта ОПЕК-тың нефттең хаҡына йоғонто яһау һәм был сеймалдың донъя баҙарын тәртипкә килтереү мөмкинлеге һиҙелерлек кәмей. Был ОПЕК-ҡа инмәгән илдәрҙең : Рәсәйҙең (донъя етештереүенең 13 %), АҠШ-тың (12 %), Ҡытайҙың (5 %), Канаданың (4 %), Бразилияның (3 %), Ҡаҙағстандың (2 %) күләмле нефть сығарыуы менән бәйле[28]. Был илдәрҙең етештереүҙәге уңыштарының бер өлөшө «ғәҙәти булмаған нефть» үҫеше менән бәйле (АҠШ-та сланец нефте, Канадала нефть ҡомдары). 2008 йылда донъя иҡтисади көрсөгө башланғандан алып нефткә ихтыяж кәмей, ә 2015 йылда ихтыяждан артығыраҡ тәҡдим күҙәтелә[29]. Артыҡ тәьмин ителешкә һәм нефткә хаҡтарҙың ике тапҡырға түбәнәйеүенә ҡарамаҫтан, ОПЕК ағзалары, баҙарҙағы өлөшөн конкуренттар алыр тип ҡурҡып, етештереүҙе кәметмәй. Һөҙөмтәлә ОПЕК-тың ҡайһы бер илдәре килемдең кәмеүе менән, икенселәре хатта нефть сығарыу кимәле юғары булғанда ла бюджет дефициты менән осраша.

ОПЕК-тың тағы бер проблемаһы булып ойошманың ҡайһы бер илдәрендә сәйәси тотороҡһоҙлоғо тора. Ливияла һәм Ираҡта нефть сығарыуҙы ҡатмарлаштырған граждандар һуғыштары дауам итә. Нигерия тотороҡһоҙ сәйәси системаға эйә һәм милләт-ара һәм дин-ара конфликттар менән осраша. Шау-шыулы хәл Венесуэла ла күҙәтелә. Ҡайһы бер илдәр Иранға иҡтисади санкциялар индерә.

ОПЕК-тың ҡайһы бер илдәре нефть сығарыуҙың иң юғары нөктәһенә етә. Индонезия нефть импортлаусы булып китә һәм ОПЕК составынан сыға. Иран максималь нефть сығарыуға 1974 йылда, Сәғүд Ғәрәбстаны — 2005 йылда өлгәшә[30].

Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

  1. ↑ http://www.monde-diplomatique.fr/index/sujet/opep
  2. ↑ Генеральным секретарем ОПЕК выбран представитель Нигерии // ТАСС
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 Организация стран-экспортёров нефти (билдәһеҙ). Геологическая энциклопедия. Дата обращения: 23 май 2013. Архивировано 4 март 2016 года. 2016 йылдың 4 март көнөндә архивланған.
  4. ↑ Ariel Cohen. OPEC Is Dead, Long Live OPEC+ (билдәһеҙ). Forbes. Дата обращения: 12 апрель 2020.
  5. ↑ The Moscow Times (билдәһеҙ). The Moscow Times. Дата обращения: 12 апрель 2020.
  6. ↑ US backs Opec deal with cuts to boost oil price, BBC News (12 апрель 2020). 12 апрель 2020 тикшерелгән.
  7. ↑ на 2019 год, по данным «Statistical Review of World Energy 2020», British Petroleum: https://www.bp.com/content/dam/bp/business-sites/en/global/corporate/pdfs/energy-economics/statistical-review/bp-stats-review-2020-full-report.pdf
  8. ↑ Без паники | Михаил Хазин — официальный сайт 2020 йылдың 15 март көнөндә архивланған.
  9. ↑ Организация стран-экспортёров нефти (ОПЕК) (билдәһеҙ). Дата обращения: 23 май 2013. Архивировано 24 май 2013 года. 2015 йылдың 23 декабрь көнөндә архивланған.
  10. ↑ Захват министров ОПЕК в Вене в 1975 году 2014 йылдың 29 ноябрь көнөндә архивланған.
  11. ↑ 11,0 11,1 OPEC’s Meeting in Vienna — Recap // WSJ
  12. ↑ [1] // Reuters
  13. ↑ OPEC : OPEC 172nd Meeting concludes
  14. ↑ Катар решил выйти из состава ОПЕК 2018 йылдың 4 декабрь көнөндә архивланған.
  15. ↑ COMUNICADO OFICIAL| Informamos sobre la decisión de Ecuador de dejar de pertenecer a la Organización de Países Exportadores de Petróleo (OPEP), en 2020. Conozca más detalles
  16. ↑ Передел нефтяного рынка: Бразилия разваливает ОПЕК. Бразилия отклонила предложение о вступлении в ОПЕК // Газета.Ru, 29.01.2020
  17. ↑ Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. .
  18. ↑ OPEC: Monthly Oil Market Report (билдәһеҙ) 57. opec.org. Дата обращения: 12 май 2016.
  19. ↑ OPEC production quotas (билдәһеҙ). http://econbrowser.com/.+Дата обращения: 31 декабрь 2014.
  20. ↑ Среднесуточная добыча в марте 2016 г.
  21. ↑ Paivar, Amir. What will Opec do about the oil supply?  (инг.), BBC News (3 June 2015). 19 ноябрь 2017 тикшерелгән.
  22. ↑ Россия отказалась войти в состав ОПЕК // Лента. Ру, сен 2015
  23. ↑ Нефтяная сделка России и ОПЕК развалилась (билдәһеҙ) (6 март 2020). Дата обращения: 10 май 2020.
  24. ↑ Страны ОПЕК+ договорились сократить добычу нефти на 9,7 млн баррелей в сутки (12 апрель 2020). Дата обращения: 10 май 2020.
  25. ↑ ОПЕК+ подтвердил заявление не ускорять наращивание добычи нефти (билдәһеҙ) (20211004T1721).
  26. ↑ OPEC oil ministers meet, likely to maintain output targets | Deseret News 2015 йылдың 20 август көнөндә архивланған.
  27. ↑ 6 reasons why OPEC will not cut crude production levels | Business Standard
  28. ↑ по состоянию на 2015 год. см. Список стран по добыче нефти
  29. ↑ MOMR, April 2015 // opec.org
  30. ↑ Understanding Oil and Gas EconomicsOil & Gas 2015 йылдың 22 декабрь көнөндә архивланған. // Zawya.com

Һылтанмалар[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]

https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Нефть_экспортлаусы_илдәр_ойошмаһы&oldid=1184722 ҡабул ителгән