Ырымбур өйәҙе

Губерна	Ырымбур губернаһы
Үҙәге	Ырымбур
Барлыҡҡа килгән	1782
Бөтөрөлгән	1928
Майҙаны	32 691,1 верста², 30 551^[1] км² (1926) йыл
Халҡы	555 653^[2] (1897)

Ырымбур өйәҙе, 1781 йылда Өфө наместниклығы составында ойошторола.

Административ уҙәге — Ырымбур ҡалаһы.

Тарих

Өйәҙгә Өфө провинцияһының көньяҡ өлөшө инә. 1796 йылда алып Ырымбур губернаһы составында. Административ уҙәге — Ырымбур ҡалаһы. 1919 йылда 9 улус Ете ырыу кантоны, 5 улус — Ҡыпсаҡ кантоны, 1 улус Туҡ-Соран кантоны — АСБР составына инә. Өйәҙ 1928 йылда бөтөрөлә, территорияһы Үрге Урал өлкәһе составына инә.

География

XVIII быуат аҙағында өйәҙе төньяҡ‑көнбайышта — Боғорослан һәм Бәләбәй өйәҙҙәренә, төньяҡта — Стәрлетамаҡ өйәҙенә, көнсығышта — Урта жузда, көньяҡта — Кесе жузда, көнбайышта — Быҙаулыҡ өйәҙенә менән сиктәш була. Майҙаны — 32 691,1 верста² (1897), 30 551^[1] км² (1926).

Халҡы

XVIII быуат аҙағында 58 325 кеше (шул иҫәптән башҡорттар 19 048), 1897 йылда — 555 653 (башҡорттар — 56 576, йәһүдтәр — 1 218, мордвалар — 26 180, татарҙар — 47 989, типтәрҙәр — 2 656, урыҫтар — 380 094, украиндар — 29 942, немецтар — 4 884 һәм башҡа). XIX быуат аҙағында өйәҙҙә 370 968 крәҫтиән иҫәпләнә, мещандар — 74376, дворяндар — 6963 һәм башҡа; мосолмандар — 108 472, православие динендәгеләр — 439 895 (шул иҫәптән 17 720 старообрядсы) һәм башҡа.

Милләт	Халыҡ, кеш.	%
Башҡорттар	56 576	10,18
Урыҫтар	380 094	68,40
Татарҙар	47 989	8,64
Типтәрҙәр	2 656	0,48
Йәһүдтәр	1 218	0,22
Мордвалар	26 180	4,71
Немецтар	4 884	0,88
Украиндар	29 942	5,39
Бөтәһе	555 653	100,00

Иҡтисад

Халыҡтың төп өлөшө игенселек, малсылыҡ, умартасылыҡ менән шөғөлләнгән. XX быуатта башында суйыниретеү заводы, 5 шарапҡыуыу заводы, 2 һыра ҡайнатыу, 10 кирбес һуғыу, 10 тире иләү заводы һәм башҡа предприятиелар эшләй. Өйәҙҙә 7 ҙур йәрминкәләр үткәрелгән. 1877 йылда өйәҙ аша Ырымбур тимер юлы (Ырымбур — Батраки участкаһы), 1913 йылда Троицк тимер юлы (Ырымбур — Орск) үтә. 122 мәсет, 97 сиркәү һәм 4 часовня (1866) иҫәпләнгән.

Иҫкәрмәләр

Һылтанмалар

Ырымбур өйәҙе 2020 йыл 22 ғинуар архивланған.
Ырымбур өйәҙе 2015 йыл 2 апрель архивланған.

Әҙәбиәт

Волостныя, станичныя, сельскія, гминныя правленія и управленія, а также полицейскіе станы всей Россіи съ обозначеніем мѣста ихъ нахожденія. — Кіевъ: Изд-во Т-ва Л. М. Фишъ, 1913.

[Демоскоп_Weekly._Перепись_1926-1] 1,0 ^1,1 Всесоюзная перепись населения 1926 г. РСФСР и ее регионы. Населенные места. Наличное городское и сельское население (билдәһеҙ).

[Демоскоп_Weekly-2] Демоскоп Weekly. Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г. Наличное население в губерниях, уездах, городах Российской Империи (без Финляндии) (билдәһеҙ). Архивировано 25 февраль 2012 года.

[1]

[2]