Үҙәк Себер ҡурсаулығы
| Үҙәк Себер ҡурсаулығы | |
|---|---|
 | |
| Категория МСОП — Ia (Ҡәтғи тәбиғи резерват) | |
| Төп мәғлүмәт | |
| Майҙаны | 1 019 899 га |
| Нигеҙләнгән ваҡыты | 9 ғинуар 1985 йыл |
| Урынлашыуы | |
| 62°21′25″ с. ш. 90°39′51″ в. д.HGЯO | |
| РФ субъекты | Красноярск крайы |
centralsib.com | |
 Үҙәк Себер ҡурсаулығы Викимилектә | |
Үҙәк Себер ҡурсаулығы (рус. Центральносиби́рский запове́дник) — Красноярск крайының Эвенк районы территорияһында урынлашҡан тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы. Тулы рәсми атамаһы — Үҙәк Себер дәүләт тәбиғәт биосфера ҡурсаулығы.
Алтай-Саян экорегионының ҡурсаулыҡ һәм милли парктар ассоциацияһы составына инә.
Тарихы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Рәсәйҙә был ҡурсаулыҡ 1917 йылда ғалим, сәйәхәтсе һәм натуралист Вениамин Семенов-Тянь-Шанский төҙөгән ҡурсаулыҡтарҙың географик селтәренең беренсе проектында тәүге тапҡыр телгә алына. Тап Семенов-Тянь-Шанский Йәнәсәй һәм Подкаменная Тунгуска йылғаһының уң яры бассейнында ҡурсаулыҡ булдырыуҙы перспективалы тип атай[1].
Ҡурсаулыҡҡа 1985 йылдың 9 ғинуарында нигеҙ һалына. Ул Үҙәк Себер яҫытаулығының көнбайыш ситендә һәм Йәнәсәйҙең урта ағымы үҙәнендә урынлашҡан. Майҙаны 1019 899 гектар тәшкил итә[1].
Ҡурсаулыҡты ойоштороуҙың төп маҡсаты — Урта тайга Себеренең төрлө ер һәм һыу объекттарын, Йәнәсәйҙең һыубаҫар туғайҙары һәм үҙәне ландшафттарын, йылғаның үҙәнен һәм ҡушылдыҡтарын һаҡлау һәм өйрәнеү[1].
Флора һәм фаунаһы[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡурсаулыҡ территорияһында 500-ҙән ашыу көпшәле үҫемлек осрай[2].
Ҡурсаулыҡ фаунаһында сөсө һыу балыҡтарының 36 төрө, һөтимәрҙәрҙең 46 төрө теркәлгән.
Һоро айыу, кеш, һары шәшке, кабарга, төньяҡ бесәнсе ҡомағы, алтай һуҡыр сысҡаны, ғәҙәти туғырлама, аҡбауыр турғай, сыйылдаҡ сөрәгәй һ. б. киң таралған[3].
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 История создания биосферного заповедника. centralsib.com. Дата обращения: 13 сентябрь 2022.
- ↑ Растительность. centralsib.com. Дата обращения: 13 сентябрь 2022.
- ↑ Животный мир. centralsib.com. Дата обращения: 13 сентябрь 2022.
Әҙәбиәт[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
статья:Turczaninowia |автор = Щербина С. С. |заглавие = Флора сосудистых растений Центральносибирского государственного биосферного заповедника и сопредельных территорий |ссылка = http://ssbg.asu.ru/turcz/turcz1_2_09_71_241.pdf 2016 йыл 4 март архивланған. |год = 2009 |том = 12 |выпуск = (1–2) |страницы = 71–241 |ref = Щербина
Һылтанмалар[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
- Официальный сайт заповедника. centralsib.com. Дата обращения: 13 сентябрь 2022.
- Центральносибирский Биосферный резерват. oopt.info. Дата обращения: 13 сентябрь 2022.
Себер ҡурсаулыҡтары, заказниктары һәм милли парктары | ||
|---|---|---|
| Алтай Республикаһы |      | |
| Алтай крайы | ||
| Иркутск өлкәһе | ||
| Кемерово өлкәһе | ||
| Красноярск крайы | ||
| Новосибирск өлкәһе | ||
| Томск өлкәһе | ||
| Төмән өлкәһе | ||
| Тыва | ||
| Хакас Республикаһы | ||
| Ханты-Манси автономиялы округы — Югра | ||
| Ямал-Ненец автономиялы округы | ||
