Ҡомған

Бронза ҡомған, Волга буйы Болғары.

Ҡомға́н (төркисә) — Рәсәйҙең мосолман төрки халыҡтары йәшәгән төбәктәрендә башлыса тәһәрәтләнеү өсөн ҡулланылған тар муйынлы, моронло, тотҡосло һәм ҡапҡаслы оҙонса һауыт. Ҡомғандар балсыҡтан һәм металдан (башлыса еҙҙән һәм көмөштән) эшләнгән. XX быуатта дюралдән эшләнгән ҡомғандар ҙа киң ҡулланыла.

Ҡомған башҡорт халҡының көнкүрешендә киң файҙаланылған һәм әле лә файҙаланылып килә. Ҡайһы бер урындарҙа «ҡомған» «сәйнүк» һүҙенең синонимы булараҡ ҡулланыла.

Афтафа

Ғәрәптәрҙә ҡомғандың икенсерәк формалыһы — афтафа (Афта́фа, афта́ба (фарс. آفتابه) — тип аталғаны ҡулланыла,

тажиктар уны афтоба тип атай, Үзбәкстанда — абдаса.

Балсыҡтан эшләнгән был һауыт башлыса ҡатын-ҡыҙ шөғөлө һаналған. XVIII—XIX быуаттарҙа баҡыр афтафа етештереү нәзәкәтле биҙәү-ҡулланма сәнғәтенә әйләнгән. Оҙонса йомро һауыттар матур тояҡтар, оҙон, матур бөгөлгән морон, йылан йәки аждаһа һынындағы тотҡостар менән биҙәлгән. Һауыттың өҫтөн сүкеп, гравировкалап, ҡара һыҙаттар, эмаль менән биҙәкләп, алтын ялатып эшләгәндәр. XIX быуаттан ҡалған баҡыр афтафа Баҡы ҡалаһында, Әзербайжандың Тарих музейында һаҡлана.

• 
  Баҡыр афтафа. (Әзербайжан)
• 
  Пластмасса афтафа
• 

Шулай уҡ ҡарағыҙ

• Афтафа

Әҙәбиәт

• Башҡорт теленең һүҙлеге. 1-се том. — Мәскәү, 1993 йыл. — 675-се бит

Һылтанмалар

• Описание кумгана из глины
• Описание и изображение кумгана из жёлтого металла
• Кумган 1890 года 2008 йыл 23 июнь архивланған.
• Киргизский кумган, поднесённый Государю Наследнику Цесаревичу киргизами Уральской области. 2019 йыл 17 сентябрь архивланған.