Ҡәйүм (исем)

Ҡәйүм

Ҡәйүм — ғәрәп теленән ингән ир-ат исеме. Мосолман халыҡтарында, төрки телле халыҡтарҙа йыш осрай.

Этимологияһы

Ҡәйүм исеме башҡорт теленә ғәрәп теленән килеп ингән. Мәғәнәһе мәңгелек, оҙон ғүмерле тигәнде аңлата.

Күренекле кешеләр

Мифтахов Ҡәйүм Ғәйнан улы (16 июнь 1892 йыл — 4 октябрь 1948 йыл) — фольклорсы, ҡырғыҙ эпосы "Манас"ты яҙып алыусы һәм өйрәнеүсе. Бөйөк Ватан һуғышында ҡатнашыусы.

Ихин Ҡәйүм Ғимазетдин улы (5 март 1931 йыл — 5 апрель 2018 йыл) — хеҙмәт алдынғыһы. 1970—1991 йылдарҙа «Башнефть» производство берекмәһенең Нефтекама быраулау эштәре идаралығында вышка монтажлау цехы бригадиры. РСФСР-ҙың унынсы саҡырылыш Юғары Советы депутаты (1980—1985). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1966). СССР Дәүләт премияһы лауреаты. Башҡорт АССР-ының атҡаҙанған энергетигы (1970) һәм атҡаҙанған нефтсеһе (1976). СССР-ҙың почетлы нефтсеһе (1981).

Ҡушаев Ҡәйүм Ҡушай улы (18 ноябрь (1 декабрь) 1908 йыл — 15 февраль 2007 йыл, Силәбе) — тимер юлдар төҙөүсе инженер, крайҙы өйрәнеүсе.

Әхмәтшин Ҡәйүм Хәбибрахман улы (7 июль 1909 йыл — 10 ноябрь 1943 йыл) — Бөйөк Ватан һуғышында батырҙарса һәләк булған яугир, 112-се Башҡорт кавалерия дивизияһының взвод командиры ярҙамсыһы, гвардия старшинаһы. Советтар Союзы Геройы (1944.

Ҡәрҙәш төрки халыҡтарҙа

Ҡәйүм Насыри (татар. Qayum Nasıri, Каюм Насыйри; 2 [14] февраль 1825 йыл— 1920 йыл) — татар ғалим-этнографы, XIX быуат яҙыусыһы һәм мәғрифәтсеһе.

Мөхәмәтханов Ҡәйүм Мөхәмәтхан улы (5 ғинуар 1916 йыл — 30 июнь 2004) — күренекле ғалим, абай ғилеменә нигеҙ һалыусы, текстолог, 1940 йылдан алып СССР Яҙыусылар союзы ағзаһы, йәмәғәт эшмәкәре, яҙыусы, шағир, драматург, тәржемәсе, педагог. Семипалатинскиҙа Абай музейына нигеҙ һалыусы. (1940). Ҡаҙаҡ ССР-ының беренсе Дәүләт Гимны тексы авторҙарының береһе.

Ҡәйүм Тәңрикулуев (10 май 1930, Төрөкмән ССР-ы, СССР) — төрөкмән яҙыусыһы, СССР-ҙың халыҡ яҙыусыһы (1984 йыл).

Фамилияла

Ҡәйүмов Альмир Измайлович (1964 йыл — 2013 йыл) — Рәсәй футболсыһы һәм арбитр.

Ҡәйүмов Ғәбдерәүеф Ғабдулхаҡ улы (1926 йыл — 2009 йыл) — совет ауыл хужалығы эшсеһе, механизатор, Социалистик Хеҙмәт Геройы.

Ҡәйүмов Дмитрий Дмитриевич (1949 йыл — 2021 йыл) — үзбәк шахматсыһы.

Ҡәйүмов Дмитрий Игоревич (1992 йыл) — Рәсәй футболсыһы.

Ҡәйүмов Малик Ҡәйүм улы (1912 йыл — 2010 йыл) — үзбәк совет документаль кино режиссёры һәм операторы, СССР-ҙың халыҡ артисы.

Ҡәйүмов Пулат (1919 йыл — 2018 йыл) — совет һәм үзбәк дәүләт эшмәкәре, Фирғәнә һәм Андижан өлкә башҡарма комитеттары рәйесе вазифаһын башҡарыусы.

Ҡәйүмов Рөстәм Наил улы (1994 йыл) — Рәсәй биатлонисы.

Ҡәйүмов Сергей Дмитриевич (1980 йыл) — үзбәк шахматсыһы, гроссмейстер (2010).

Ҡәйүм хан, Вәли (1904 йыл — 1993 йыл) — Төркөстан милләтсеһе, Икенсе донъя һуғышы коллаборационисы, күренекле совет эмиграцияһына ҡаршы эшмәкәр.

Шулай уҡ ҡарағыҙ

Ҡәйүм — Аллаһ Тәғәләнең күркәм исемдәренең береһе. Йәә Ҡаййүүмү — бар ғәләмде, ер-күктәрҙе, тәртип-низамда тотоусы зат.

Топонимияла

Ҡәйүм (рус.  Каюмово) — Башҡортостандың Асҡын районындағы ауыл.

Ҡәйүм (ҡултыҡ) — Камчатка ярымутрауының төньяҡ-көнсығышында диңгеҙ ҡултығы.

Ҡәйүм (йылға) — Камчатка ярымутрауының төньяҡ-көнсығышында йылға. Оҙонлоғо — 48 км. Камчатка крайы Ҡарагин районы биләмәһе буйлап аға. Ҡәйүм ҡултығына ҡоя.

Мәҙәниәттә

Ҡәйүм ҡарт — Башҡорт халыҡ йыры (Ишморат Илбәков башҡара)

Сығанаҡтар

• Башҡорт исемдәре / Таңһылыу Күсимова, Cветлана Бикҡолова. — Өфө: Китап, 2005. – 224 бит.
• Күсимова Таңһылыу. Исемдәр донъяһында. Башҡорт исемдәре һүҙлеге, башҡорт һәм рус телдәрендә. — Өфө: Башҡортостан китап нәшриәте, 1991. — 192 бит.
• Сулейманова Р. А. Башкирско-русский словарь-справочник личных имен и фамилий. — Уфа, 2013. — 364 с. ISBN 978-5-91608-111-4.
• Тупеев С. Х. Башкирский именник. Справочник личных имен с написанием вариантов на русском и башкирском языках. — Уфа, 2004.
• Хисамитдинова Ф.Ғ., Султанова Р. И. Русско-башкирский словарь — справочник личных имен, отчеств, фамилий. — Уфа, 2004.
• Хисамитдинова Ф.Ғ., Төпәев С. Х. Төрки сығанаҡлы һәм төрки элементлы башҡорт исемдәре. — Өфө, 2006.

Яңы сығанаҡ өҫтәү өсөн «Ҡалып:Исемдәр донъяһында» сәхифәһен үҙгәртегеҙ