Түләк

Ауыл
Түләк Түләк
Ил	РәсәйРәсәй
Федерация субъекты	Башҡортостан
Муниципаль район	Мәләүез районы
Координаталар	52°58′04″ с. ш. 55°58′32″ в. д.
Сәғәт бүлкәте	UTC+6
Һанлы танытмалар
Автомобиль коды	02, 102
ОКАТО коды	80 241 870 009
ОКТМО коды	80 641 470 136
Түләк

Түләк (рус. Тюляково) — Башҡортостандың Мәләүез районындағы ауыл. 2010 йылдың 14 октябренә ҡарата халыҡ һаны 241 кеше. Почта индексы — 453874, ОКАТО коды — 80241870009.

Халыҡ һаны

Бөтә Рәсәй һәм Бөтә Союз халыҡ иҫәбе алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны (кеше)

Иҫәп алыу йылы һәм көнө	Бөтә халыҡ	Ир-егеттәр	Ҡатын-ҡыҙҙар	Ир-егеттәр өлөшө (%)	Ҡатын-ҡыҙҙар өлөшө (%)
1897 йыл 9 февраль (26 ғинуар)
1920 йыл 26 август
1926 йыл 17 декабрь
1939 йыл 17 ғинуар
1959 йыл 15 ғинуар
1970 йыл 15 ғинуар
1979 йыл 17 ғинуар
1989 йыл 12 ғинуар
2002 йыл 9 октябрь
2010 йыл 14 октябрь	241	123	118	51,0	49,0

Милли составы

Бөтә Рәсәй халыҡ иҫәбен алыу (2002) мәғлүмәте буйынса — күпселек башҡорттар (77 %) йәшәй.

Халыҡ һаны буйынса аңлатма төрлө йылдарҙа иҫәп алыу тәртибенең айырмалығы булыу сәбәпле халыҡ һанының үҙенсәлегенә иғтибар итегеҙ.

1939 йыл — бар булған халыҡ һаны.

1989, 2002, 2010 йылдарҙа — даими йәшәгән урыны булып иҫәпләнгән халыҡ һаны

Халыҡ һаны буйынса сығанаҡтар

Ауылдағы халыҡ һаны буйынса мәғлүмәтте халыҡ иҫәбе буйынса алыу урынлы. Бөтә ил күләмендә үткән 1897, 1920, 1939, 1959, 1970, 1979, 1989, 2002, 2010 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса мәғлүмәттәр бар һәм асыҡ ҡулланыуҙа табырға була. Ҡайһы бер китаптарҙы электрон төрҙә асып ҡарап була. 1926 йылғы халыҡ иҫәбе буйынса һәр ауыл тураһында мәғлүмәт осрағаны юҡ әле. Унан башҡа Өфө виләйәтендә 1865, 1879, 1886 йылдарҙа урындағы халыҡ иҫәбе алынған. Тағы ла ревиз яҙмалары аша мәғлүмәт бар.

• 1859 һәм 1865 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.I. Уфимская губерния, 1877. — Уфа:Китап, 2002. — 432 с. ISBN 5-295-03188-8 (ч. I). ISBN 5-295-03133-0.

Өфө виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1859 һәм 1865 йылдарға ҡарата бар.

• 1866 йыл — Список населенных мест. Ч. II. Оренбургская губерния, 1866. — Уфа: Китап, 2006. — 260 с. ISBN 5-295-03815-7 (ч. II). ISBN 5-295-03133-0.

Ырымбур виләйәте ауылдарында халыҡ һаны буйынса мәғлүмәт 1866 йылға ҡарата бар.

• 1897 йыл — Перепись населения. т.45 кн.01 Уфимская губерния. Н.А.Тройницкий (ред.)(С.-Петербург, 1901)

Был китапта Өфө виләйәте ауылдары буйынса мәғлүмәт бар. 500 кешенән күберек булған ауылдар исемлеге.

• 1920 йыл — Населенные пункты Башкортостана. Ч.III. Башреспублика, 1926. — Уфа. Китап, 2002. — 400 с. ISBN 5-295-03091-1 (ч. III). ISBN 5-295-03133-0.

Был китап 1926 йылға ҡарата төҙөлгән, әммә халыҡ иҫәбе 1920 йылға ҡарата бирелгән.

• 1939 йыл — БАССР. Административно-территориальное деление на 1 июня 1940 года – Уфа:Государственное издательство, 1941. – 387 с.

Был китапта 1939 йылғы иҫәп алыу буйынса һәр ауыл буйынса мәғлүмәт бар.

• 1989 һәм 2002 йылдар — Башҡортостан Республикаһы ауылдарында 1989 һәм 2002 йылғы халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса халыҡ һаны.
• 2010 йыл — Численность и размещение населения Республики Башкортостан по данным Всероссийской переписи населения 2010 года. Статистический сборник.  (рус.)
• Население Башкортостана: XIX-XXI века: статистический сборник / Территориальный орган Федеральной службы государственной статистики по Республики Башкортостан. — Уфа:Китап, 2008. — 448 с.: ил. ISBN 978-5-295-04439-7

1897 йылғы халыҡ иҫәбенән башлап ҡалалар, ҡала төрөндәге ҡасабалар, райондар, район үҙәктәре буйынса халыҡ һаны бар.

Географик урыны

• Район үҙәгенә тиклем (Мәләүез): 4 км
• Ауыл советы үҙәгенә тиклем (Беренсе май): 5 км
• Яҡындағы тимер юл станцияһы (Мәләүез): 4 км

Тарихы

Тамъян башҡорто Түләк Ҡолоев Түләк (Тирис) ауылына нигеҙ һалған. 1751 йылда Түкән Балтасов һәм Сапар Сүйәров менән бергә Йылшанка (Ельшанка) йылғаһы буйлап Тамьяндарҙың аҫаба ерҙәрен капитан И. Л. Тимашевҡа һатыуҙа ҡатнашыуы менән билдәле. 1795 йылда ауылда 20 йортта 130 кеше иҫәпләнгән. X ревизия 25 йортта 179 кеше күрһәткән. 1920 йылда 60 йортта 285 крәҫтиән йәшәгән. Түләктең тағы бер исеме — Тирис. 1812 йылғы Ватан һуғышында ҡатнашыусыларҙың береһе Ишмөхәмәт Айытҡол улы Сәйтәшев яу яланынан әйләнеп ҡайтмай. Документтар Түләк Ҡолоевтың шәжәрәһен күҙәтергә мөмкинлек бирмәй. XVIII быуаттың икенсе яртыһында — XIX быуат башында йәшәгән Үҙәнбай Аҡынсыҡов һәм уның ҡустыһы Ишмораттың бер фамилияны башлап ебәреүен билдәләп үтергә кәрәк. Үҙәнбай 1814 йылда вафат булған.

1842 йылда 115 кешегә 88 бот ужым игене, 448 бот яҙғы иген сәселгән. Ауылда 65 йылҡы малы, 79 мөгөҙлө мал, 15 баш һарыҡ аҫралған. Халыҡтың 50 умартаһы булған.

Урамдары

Урам исемдәре:

• Ағиҙел урамы (рус. улица Агидель)
• Яр урамы (рус. улица Береговая)
• Зәңгәрһыу урамы (рус. улица Лазурная)
• Күпер урамы (рус. улица Мостовая)
• Яр буйы урамы (рус. улица Набережная)
• Йылға урамы (рус. улица Речная)
• Түләк Ҡолоев урамы (рус. улица Тюляка Кулуева)
• Урал урамы (рус. улица Уральская)

Билдәле шәхестәре

• Үҙәнбаев Юлай Хәмит улы (1967 т.) — композитор, Шәйехзада Бабич исемендәге премия лауреаты. Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре.
• Үҙәнбаева Тәнзилә Хәмит ҡыҙы (1953 т.) — башҡорт эстрада йырсыһы (сопрано), юғары мәктәп уҡытыусыһы. Рәсәй Федерацияһының (2004) һәм Башҡорт АССР-ының (1986) атҡаҙанған, Башҡортостан Республикаһының халыҡ (1994) артисы.