Һаҡмар районы

Һаҡмар районы
Cакмарский район
	Герб;
	Герб;
Ил	Рәсәй Федерацияһы
Статус	Муниципаль районы
Урынлашҡан урыны	Ырымбур өлкәһе
Берләштерә	16
Административ үҙәк	Һаҡмар (ауыл)
Барлыҡҡа килеүе	1935
Халҡы (2010)	30 659 кеше
Майҙаны	2061 км²
Ваҡыт бүлкәте	MSK+2 (UTC+6)
Телефон коды	+7 35331
Автомобиль номерҙары коды	56
Рәсми сайты

Һаҡмар районы(рус. Cакмарский район) — Ырымбур өлкәһе районы.

Үҙәге Һаҡмар ауылы.

География

Һаҡмар районы өлкәһенең үҙәгендә урынлашҡан. Ырымбур, Переволоцк, Октябрьский, Төйлөгән һәм Һарыҡташ райондары менән сиктәш. Майҙан — 2061 км².

Районда Һайылмыш, Һаҡмар,Юшатыр йылғалары аға.

Тарих

1740 йылдын 25 августта Һаҡмар районында 1739-1740 йылдағы Башҡорт ихтилалы ҡатнашыусылары язалап үлтерелә (Василий Урусов етәкселегегдә). 1740 йылдын 17 сентябрендә Һаҡмар ҡаласығында (Һаҡмар районы үҙәге) 170 кеше язалап үлтерелә.

Халыҡ

1939^[2]	1959^[3]	1970^[4]	1979^[5]	1989^[6]	2002^[7]	2010^[8]
22 450	33 507	26 336	25 037	26 384	28 569	29 179

Милли состав (2010): урыҫтар — 65,7%, татарҙар — 20,6%, Ҡаҙаҡтар — 5,8%, украиндар — 2,8%.

Ҡоролош

Архиповский ауыл советы
Беловский ауыл советы
Белоусовский ауыл советы
Верхнечебеньковский ауыл советы
Дмитриевский ауыл советы
Егорьевский ауыл советы
Каменский ауыл советы
Краснокоммунарский ауыл советы
Марьевский ауыл советы
Никольский сельсовет
Һаҡмар ауыл советы
Светлый ауыл советы
Среднекаргальский ауыл советы
Татар-Ҡарғала ауыл советы.
Тимашевский ауыл советы
Украин ауыл советы

Татар Ҡарғалы ауылы

Был терминдың башҡа мәғәнәләре лә бар, ҡарағыҙ: Ҡарғалы (мәғәнәләр).

Татар Ҡарғалыһына тарихы 1743 йылға барып тоташа. Ул йылды ҡорола ғына башлаған Ырынбурҙың губернаторы Неплюев татарҙарҙы Урта Азия менән сауҙа элемтәһен тергеҙергә саҡыра. 1744 йылда Сәғит Хәлендә Елизавета Петровна Һаҡмар йылғаһы буйынан 64 мең дисәтинә ер бүлеп бирә. Сәғит Хәйәлин тыуған ауылы Байҙар Сабаһы һәм Ҡазан өйәҙенең башҡа ауылдарынан үҙе менән 173 ғаиләне ияртеп, Һаҡмар йылғаһы буйына барып ултыра.

1956 йылда Советтар Союзына Һиндстан хөкүмәте рәйесе Джавахарлал Неру килә, һәм ул Татар Ҡарғалыһы күреп килергә теләүен әйтә. Ҡарғалы сауҙагәрҙәре Көнбайыш кешеләренән беренселәрҙән булып Һиндстанға Тянь-Шань тауҙары аша, серле тау һуҡмаҡтары менән барып етәләр.

Ауыл үҙәгендә ҙур Гостиный двор (күмәртә сауҙа үҙәге) була. Урта Азиянан каруандар Ырынбурҙың уҙып, туп-тура бында һатыу итергә килә.

1897 йылда Ҡарғалыла 13 мең кеше йәшәй. Халыҡ күбеһенсә һөнәрселек менән шөғөлләнә. Ауылда етештереү 20, 20 тирмән була. 1917 йылда халыҡ һаны 17 меңгә етә.

Каргалы кешеләре Көньяҡ Уралда 38 татар ауылынана нигеҙ һала. Юғары һәм Түбән Себенле, Стәрлебаш районында Йәшергән, Айдарали һәм Түбәнге Ибрай.

Транспорт

Район территорияһы буйлап Мораптал–Һаҡмар (Өфө—Ырымбур тимер юлы өлөшө) тимер юлы, Р-240 «Өфө — Ырымбур» федераль автомобиль юлы үтә.

Мораптал–Һаҡмар тимер юлы - Көньяҡ Урал тимер юлы, Башҡортостан Республикаһында 12 км). Көйөргәҙе районы аша үтә. 1980 йылда төҙөлгән.

Билдәле шәхестәр

Хөсәйенов Әхмәт Ғәли улы

Иҫкәрмәләр

Һылтанмалар

Официальный сайт 2009 йыл 11 сентябрь архивланған.
Район на сайте органов государственной власти 2014 йыл 25 июль архивланған.
Район на сайте Оренбургской области

[1] Численность населения Российской Федерации по городам, поселкам городского типа и районам на 1 января 2010 года

[2] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_pop_39_2.php

[3] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus59_reg1.php

[4] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus70_reg1.php

[5] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus79_reg1.php

[6] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus89_reg1.php

[7] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus02_reg1.php

[8] ttp://demoscope.ru/weekly/ssp/rus10_reg1.php

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]