Эстәлеккә күсергә

Андропов Юрий Владимирович

Википедия — ирекле энциклопедия мәғлүмәте
Андропов Юрий Владимирович
рус. Юрий Владимирович Андропов
Рәсем
Ҡултамға
Зат ир-ат[1]
Гражданлыҡ  Рәсәй империяһы
 Совет Рәсәйе
 СССР
Хеҙмәт итеүе СССР
Тыуған көнө 2 (15) июнь 1914[1]
Тыуған урыны Солуно-Дмитриевское[d], Ставропольская губерния[d], Рәсәй империяһы
Мәскәү, Мәскәү губернаһы[d], Рәсәй империяһы
Вафат булған көнө 9 февраль 1984({{padleft:1984|4|0}}-{{padleft:2|2|0}}-{{padleft:9|2|0}})[1][2][3][…] (69 йәш)
Вафат булған урыны Мәскәү, РСФСР, СССР[1]
Үлем төрө тәбиғи үлем[d]
Үлем сәбәбе бөйөр етешмәүсәнлеге[d]
Ерләнгән урыны Кремль диуарындағы некрополь[d]
Хәләл ефете Татьяна Андропова[d][4] һәм Нина Ивановна Енгалычева[d][4]
Балалары Игорь Юрьевич Андропов[d]
Һөнәр төрө сәйәсмән, дипломат
Биләгән вазифаһы генеральный секретарь ЦК КПСС[d], председатель Президиума Верховного Совета СССР[d], председатель Комитета государственной безопасности СССР[d] һәм посол СССР в Венгрии[d]
Уҡыу йорто Рыбинское речное училище имени В. И. Калашникова[d]
КПСС Үҙәк Комитеты ҡарамағындағы Юғары партия мәктәбе[d]
Петрозаводск дәүләт университеты[d]
Сәйәси фирҡә ағзаһы Советтар Союзы Коммунистар партияһы
Ҡатнашыусы КПСС-тың XXII съезы[d]
Хәрби звание генерал армии[d]
Командалыҡ иткән KGB
Һуғыш/алыш Бөйөк Ватан һуғышы
Ғәскәр төрө KGB
Ойошма ағзаһы КПСС Үҙәк комитеты һәм КПСС Үҙәк комитетының сәйәси бюроһы[d]
Маҡтаулы исемдәре һәм башҡа бүләктәре
Социалистик Хеҙмәт Геройы Ленин ордены Ленин ордены Ленин ордены Ленин ордены Октябрь Революцияһы ордены Ҡыҙыл Байраҡ ордены Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ ордены В. И. Лениндың тыуыуына 100 тулыу айҡанлы юбилей миҙалы медаль «Партизану Отечественной войны» I степени медаль «За отличие в охране государственной границы СССР» «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Германияны еңгән өсөн» миҙалы «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә егерме йыл» юбилей миҙалы «1941—1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында Еңеүгә утыҙ йыл» юбилей миҙалы «1941-1945 йылдарҙағы Бөйөк Ватан һуғышында фиҙакәр хеҙмәт өсөн» миҙалы юбилейная медаль «50 лет Вооружённых Сил СССР» юбилейная медаль «60 лет Вооружённых Сил СССР» Юбилейная медаль «В память 250-летия Ленинграда» медаль «В память 1500-летия Киева» Герой Народной Республики Болгария орден «Георгий Димитров» орден Народной Республики Болгария орден Сухэ-Батора Ҡыҙыл Байраҡ ордены медаль «50 лет Монгольской Народной Революции» орден Карла Маркса медаль «За укрепление дружбы по оружию» 1 степени орден «Солнце Свободы» орден Знамени орден Белого льва Дәүләт именлегенең почётлы хеҙмәткәре медаль «За укрепление дружбы по оружию»
 Андропов Юрий Владимирович Викимилектә

Андропов Юрий Владимирович (2 июнь (15 июнь) 1914 йыл, Рәсәй империяһы, Ставрополь губернаһы — 9 февраль 1984 йыл, Мәскәү), СССР-ҙың дәүләт эшмәкәре[5] — 1982—1984 йылдарҙа СССР етәксеһе, КПСС Үҙәк Комитетының Генераль секретары.

КПСС Үҙәк Комитетының идеология буйынса секретары (1982). СССР Юғары Советы 3-сө һәм 6-10-сы саҡырылыш депутаты[6] СССР дәүләт именлеге Комитеты Рәйесе (1967—1982). Социалистик Хеҙмәт Геройы (1974).

1954—1957 йылдарҙа Андропов Венгрияла СССР һәм Рәсәй илсеһе булып эшләй, 1956 йылғы Венгр күтәрелешен баҫтырыуҙа ҡатнаша.

1967 йылдың 10 майында СССР Дәүләт именлеге комитеты рәйесе итеп тәғәйенләнә. Был осорҙа дәүләт именлек органдары совет ысынбарлығына ҡаршы һәм башҡаса фекер йөрөтөүсе диссиденттарға ҡарата сталинса ҡәтғи алымдарҙы ҡулланмай.

Л. И. Брежневтың сәләмәтлеге насарайған һайын, Юрий Андропов федерацияһы сит ил эштәре министры Андрей Громыко һәм оборона министры Дмитрий Устинов менән СССР сәйәсәтен билдәләй башлайҙар.

1982 йылдың 10 ноябрендә Л. И. Брежневтың вафатынан һуң, 1982 йылдың 12 ноябренән Юрий Андропов уны КПСС Үҙәк Комитеты Генераль секретары вазифаһында алмаштыра, Советтар Союзының рәсми лидеры була. Аҙ ғына эшләү (15 ай) ваҡытында Андропов ваҡытында партия-дәүләт аппаратында коррупцияны бөтөрөүгә, социалистик системаның иҡтисади һөҙөмтәлелеген арттырыуға йүнәлдерелгән бер нисә сара күрҙе. Коммунистар партияһының ҡайһы бер етәкселәренә ҡарата енәйәт эштәре ҡуҙғатылды, тикшереү башланды. «Эш ваҡыты — эштә!» девизы менән эш ҡалдырыуҙарға ҡаршы көрәш башланды.

1984 йылдың 9 февралендә Андропов бөйөр ауырыуынан вафат була.

Сығышы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ю. В. Андроповтың тыуыу тураһында таныҡлығы күсермәһе. 1932 йылдың 17 марты

Андроповтың сығышы тураһында мәғлумәт серле һәм буталсыҡ (уның әсәһе совет разведчигы булған).

Владимир Константинович Андропов (? — 1919) — үгәй атаһы, тимер юл эшсеһе, инженер[7]. Телеграфист. 1919 йылда тифтан вафат була[8].

Андроповтың әсәһен, музыка уҡытыусыһы Евгения Карловна Флеккенштейнды, бай йәһүд ғаиләһе,[9][10][11] — Финляндия кешеләре, «Ювелир әйберҙәр» магазины тотоусылар Карл Францевич Феккенштейн һәм Евдокия Михайловна Феккенштейн ҡыҙлыҡҡа алып, тәрбиәләп үҫтерә. Андроповтың әсәһе, 17 йәшенән кыҙҙар гимназияһында музыка уҡытыусыһы булып эшләй башлай.

Белеме

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Моздок ете йыллыҡ тимер юл фабрика-завод мәктәбе (хәҙер Ю. В. Андропов исемендәге урта мәктәп).
  • В. И. Калашников исемендәге Рыбинский йылға техникумы.
  • КПСС Үҙәк Комитеты ҡарамағындағы Юғары партия мәктәбе (1947).
  • Петрозаводск Карел-Фин дәүләт университеты 1946—1951 йылдарҙа (Мәскәүгә эшкә күсерелә һәм уҡыуын ҡалдыра)[12].

Карел-Фин АССР-ында эшләгән һәм йәшерен ойошма төҙөгән йылдарҙа Ю. В. Андропов фин телен, инглиз телендә иркен аралашырға, Венгрияла венгр телен өйрәнә[13].

Биографияһы

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Комсомол билеты № 4411236, 1939 йыл

Беренсе үгәй атаһы үлгәндән һуң, Юрий әсәһе менән Моздок ҡалаһына күсенә һәм 1932 йылға тиклем шунда йәшәй. 7 класс тамамлай. Волга буйлап матрос булып йөрөй. 1932 йылда В. И. Калашников исемендәге Рыбинск йылға техникумына уҡырға инә[14], 1936 йылдан комсомол эшендә.

Өйләнә. Владимир һәм Евгения исемле балалары тыуа.

Отто Куусинен, ВКП(б)ның күренекле эшмәкәре, уның карьера үҫешендә күп ярҙам күрһәтә.

Рыбинск, Ярославль өлкәһендә комсомол бүлек мөдире. 1938 йылдың декабренән ВЛКСМ-дың Ярославль өлкә комитетының беренсе секретаре. 1939 йылда Рыбинск һәм Углич гидроүҙәген төҙөргә өлкәнән 7 мең комсомолды йүнәлткәне өсөн, 1944 йылды Хеҙмәт Ҡыҙыл Байраҡ орденына лайыҡ була[15].

Карел-Фин ССР-ында (1940—1951 йылдар)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
I дәрәжә «Ватан һуғышы партизанына» миҙалы
Ҡыҙыл Байраҡ ордены

1940 йылдың июнендә Юрий Андропов Карел-Фин Совет Социалистик Республикаһына комсомол эшенә ебәрелә[16]

1944 йылдың сентябренән Ю. Андропов ВКП(б)нең Петрозаводск ҡала комитетының икенсе секретаре.

Һуғыш йылдарында йәшерен ҡушаматы «Могикан»[16].

КПСС Үҙәк Комитетында һәм СССР Сит ил эштәре министрлығында

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

1953 йылдың 15 майынан Андропов Вячеслав Молотовтың тәҡдиме менән СССР Сит ил эштәре министрлығына эшкә күсә. 1953 йылдан Андропов 4-се Европа бүлеген (Польша, Чехословакия) етәкләй һәм скандинавия бүлегендә стажировка үтә[17].

Венгрияла илсе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Партия билеты № 04988079, 1955 ел

1953 йылдың 18 июлендә Андроповты Венгрия Халыҡ Республикаһына СССР илсеһе итеп тәғәйенләйҙәр.

Андропов антикоммунистик Венгр күтәрелешен баҫыуҙа актив роль уйнай. Шулай уҡ Янош Кадарҙы мәскәү ойошторған венгр хөкүмәтен етәкләргә күндерә. Владимир Крючков, Андропов совет ғәскәрҙәрен Будапештҡа индереү тураһында һөйләшеүҙән баш тартты, тип хәтерләй[18].

КПСС Үҙәк Комитеты бүлек мөдире һәм секретаре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ю. В. Андропов, Эрих Һонеккер һәм Леонид Брежнев. 1967 йыл.

1957—1967 йылдарҙа — Отто Куусинен етәкселегендә КПСС-тың социалистик илдәрҙең коммунистик һәм эшсе партиялары менән бәйләнеш бүлеге мөдире була. "Рәсәй-ҡытай мөнәсәбәттәре"дә бигерәк тә күп ваҡыт бүлергә тура килә[19]. КПСС-тың XXII съезында (1961) беренсе тапҡыр Үҙәк Комитет ағзаһы, ә бер йылдан КПСС Үҙәк Комитеты секретары (23. 11. 1962 — 22. 06. 1967) итеп һайлана.

Андропов был осорҙа Брежневтың көнбайыш сәйәсәте архитекторы була. Үҙенең консультанттары Андропов менән бергә халыҡ-ара хәүефлекте кәметеүгә ынтылыш һәм көнбайыш европа илдәре менән яҡынайыу курсын эшләй.[20].

Дәүләт хәүефһеҙлеге Комитеты рәйесе (1967—1982 йылдар)

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Юрий Андроповтың, Дәүләт хәүефһеҙлеге Комитеты рәйесенең танытмаһы

1967 йылдың 18 майынан 1982 йылдың 26 майына тиклем Андропов СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге Комитеты рәйесе вазифаһын башҡара. 1967 йылдың 21 июненән Политбюро ағзалығына кандидат, ә һуңынан Политбюро ағзаһы. Андроповтың КПСС Үҙәк Комитетында эшләгән осорҙағы консультанты Шахназаров иҫтәлектәрендә бына ниндәй һығымта яһай:

«Брежневҡа, һис шикһеҙ, сит баҫмаларҙа сыҡҡан совет сәйәсәтенең ҡалҡып килгән йондоҙо — Андропов тураһында яҙған мәҡәләләрен уҡырға тура килгәндер инде, уларҙа Андроповтың тиҙ арала лидер буласағын күҙаллап яҙғандар. Был хәйләкәр һәм мәкерле генсекты һағайтҡан, һәм ул үҙенең ғәҙәттәгесә интриган манераһына тоғро ҡалып, үҙенең карьераһына янаған көнәркәшен ситләтеү һәм шуның менән бер рәттән үҙенсәлекле отош алыу юлын һайлай — Андроповты Дәүләт хәүефһеҙлек Комитетына эшкә ебәрә. Уның намыҫлылығын яҡшы белгәнлектән, Леонид Ильич тыныс йоҡлай алған: иң яуаплы участкаға тәғәйенләй һәм, йомшартыбыраҡ әйткәндә, ситкәрәк этеп ҡуя».[21] Етәкселеккә Андроповты индереп, Брежнев иң беренсе тышҡы сәйәсәтте гарантиялаған.[22] Андроповтың 15 йыл етәкләгән СССР дәүләт хәүефһеҙлеге Комитеты дәүләт һәм йәмғиәттең бөтә өлкәләрендә үҙ контролен нығыта һәм киңәйтә. СССР-ҙа Диссидент һәм милли хәрәкәткә ҡаршы тороу уның эшмәкәрлегенең бер йүнәлеше булып торҙо[23]. Уларҙы сит илдәргә ҡыуып ебәреү, ҡайһының психикаһы ҡаҡшаған тип таныу киң тарала. 1974 йылда яҙыусы Александр Солженицын СССР-ҙан ҡыуыла һәм гражданлығын юғалта. 1980 йылда академик Андрей Сахаров Түбәнге Новгородҡа (Горький) һөрөлә, һәм Дәүләт хәүефһаҙлеге комитетының даими контроле аҫтында йәшәй[24].[25] Андропов уларҙы шәхсән үҙенең күҙәтеүе аҫтына ала.

Андроповҡа 1974 йылда Социалистик Хеҙмәт Геройы исеме, 1976 йылда армия генералы исеме бирелә.

1979 йылдың аҙағында Андропов Афған һуғышын (1979—1989) һәм Әмин һарайына һөжүм ойошторусыларҙың береһе була[26].

Дәүләт хәүефһеҙлеге Комитетының роле көсәйеүе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ю. В. Андропов

Андропов ваҡытында СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге Комитеты дәүләттең бөтә предприятие һәм ойошмаларҙы күҙәтеү аҫтында тотоусы хеҙмәткәрҙәре ҡуйылған район бүлексәләрен булдырған. Уның шәхси составы юғары эш хаҡы алған, өҫтөнлөктәр менән файҙаланған. Андропов уларҙы ҡаты тотһа ла, бөтә урындарҙы контролдә тотоусы был төркөм үҙҙәренең мәнфәғәттәрен яҡшы ҡайғыртҡан. Кадр сәйәсәте партия органдары ҡулында булһа ла, СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге Комитеты ҡыҫылмаған бер урынға тәғәйенләү ҙә тормошҡа ашырылмаған[27].

Партия һәм дәүләт етәксеһе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Партия билете № 00000017, 1973 йыл

Л. И. Брежневтың вафатынан һуң, 1982 йылдың 12 ноябрендә КПСС ҮК -ның сираттан тыш Пленумы ҡарары менән Андропов КПСС Үҙәк Комитетының Генераль секретары итеп һайлана. Яңы етәксе вазифала Андропов генераль секретарь аппаратын кинәт ҡыҫҡарта.

Андропов йәйелдергән дәүләттең иҡтисади хәлен яҡшыртыу өсөн көрәш хеҙмәт дисциплинаһын нығытыу буйынса киң масштаблы кампаниянан башланды. СССР-ҙың ҡайһы бер ҡалаларында көс органдары күргән саралар 1980-се йылдарҙа халыҡҡа ғәҙәттән тыш кеүек тойолдо. Мәҫәлән, Ленинградта һ. б. ҡалаларҙа эш сәғәттәрендә кинотеатрҙарҙа, эре универмагтар һ. б. кеше күп йөрөгән урындарҙа, эштән киткән кешеләрҙе белергә тырышыу маҡсатында, милиция ҡамауҙары, халыҡтың документтарын тикшереүҙәр ойошторола..

Шуның менән бер рәттән коррупция хаҡында ығы-зығы ҡуптарған эштәргә юл асылды, хеҙмәт түгелмәгән керемдәргә, спекуляцияға ҡаршы көрәш иғлан ителде. Сауҙала күҙәтелгән яуыз ниәттәргә ҡаршы көрәш ҙур ҡолас алды. Мәскәү ҡалаһы Башҡарма комитетының элекке сауҙа идараһы башлығы Трегубов, Николай Петрович судҡа бирелде; уның артынан Мәскәү Башторгының 25 яуаплы хеҙмәткәре, Мәскәүҙең ҙур гастроном директорҙары ҡулға алынды. Үзбәк ир-аты СССР-ында «мамыҡ мафия»һын тикшереү башланды; КПСС-тың Краснодар крайы комитеты беренсе секретары Медунов Сергей Фёдоровичҡа ғәйепләү эше ҡуҙғатылды. Эске эштәр министры урынбаҫары Щёлоков Николай Анисимович һәм уның урынбаҫары Чурбанов Юрий Михайловичҡа ҡарата ғәйепләүҙәр иғлан ителә .

Андропов партия һәм дәүләт аппаратын, дәүләт хәүефһеҙлеге органдарын да индереп, «старта» башлай. Ун биш ай идара итеү дәүерендә СССР-ҙың 18 министрын алмаштыра, КПСС өлкә комитеттарының 37 беренсе секретаре яңынан һайлана. Андропов үҙенең тарафдаштары командаһын йыя башлай. Юғары етәкселеккә төбәктәрҙәге эшмәкәрҙәрҙе: Горбачёв Михаил Сергеевичты, Лигачёв Егор Кузьмичты, Воротников Виталий Ивановичты, Рыжков Николай Ивановичты, Чебриков Виктор Михайловичты, Алиев Гейдар Алирза оглын, Романов Григорий Васильевичты һ. б. сакыра.

1983 йылдың башында Андропов Горбачёвҡа һәм Рыжковҡа иҡтисади реформаны әҙерләй башларға ҡуша. КПСС Үҙәк Комитетында махсус Иҡтисад бүлеге булдырыла һәм уның башына Н. И. Рыжков ҡуйыла. Партия-дәүләт курсын эшләргә күренекле ғалимдар: академиктар Аганбегян Абел Гезевич, Арбатов Георгий Аркадьевич, Заславская Татьяна Ивановна, Богомолов Олег Тимофеевич, иҡтисад фәндәре докторҙары Абалкин Леонид Иванович, Петраков Николай Яковлевич кеүек ғалимдарҙы һәм тағы башҡаларҙы йәлеп итә[28].

Андропов 1983 йылдың 15 июнендәге КПСС ҮК Пленумына мөһим мөрәжәғәтендә үҙенең реформатор курсын билдәләй: илде һәм йәмғиәтте ысын-ысындан аңлап белер кәрәк, Советтар Союзы тиҫтәләгән йылдар дауамында башынан үткәргән бик ҡатмарлы күренештәргә грамоталы, фәнни диагностика кәрәк ти.

КПСС ҮК 1983 йылдың июнь Пленумында Ю. В. Андропов «етештереүҙең бик күп өлкәләрендә технологик түңкәрелеште», алға китеүҙе тәьмин итеүсе фәнни-техник революцияның төп йүнәлештәрен атаны. Шул Пленумда Андропов әйткән «ватан иҡтисадының интенсив үҫешенә» күсеү, «эштә башлыса социалистик ҡоролош өҫтөнлөктәрен фәнни-техник революция ҡаҙаныштары менән» берләштереү кәрәккәне һыҙыҡ өҫтөнә алына .

Андропов КПСС-тың XXVI съезы һәм артабанғы Пленумдары эшләгән производствоны бөтә яҡлы интенсификациялауға, фәнни-техник прогресты алға ебәреүгә, халыҡ хужалығы менән идара итеүҙе камиллаштырыуға, кадрҙарҙың яуаплылығына, ойошҡанлығына һәм тәртибенә, халыҡ тормошоноң матди һәм рухи кимәлен үҫтереүгә күп иғтибар бүлгән.

Тышҡы сәйәсәт өлкәһендә Андропов СССР-ҙың тышҡы сәйәси дошмандары менән уйлап эш ителгән компромистарға ынтылған, әммә СССР һәм АҠШ-тың бер-береһенә асыҡтан-асыҡ ышанмаусанлығы шарттарында ундай компромисс килеп сыҡмаған. Был ваҡытта Европала урта йыраҡлыҡтағы ракеталарҙы урынлаштырыу мәсьәләһе буйынса көрсөк барлыҡҡа килә, Афғанстанда һуғыш дауам итә. 1983 йылдың 8 мартында АҠШ президенты Рональд Рейган сығышында СССР-ҙы «Яуызлыҡ империяһы» тип атай, 1983 йылдың 23 мартында стратегик оборона инициативаһы доктринаһын иғлан итә. 1983 йылдың 1 сентябрендә совет һауа киңлегендә Корея авиакомпанияһының 269 пассажиры булған «Боинг-747» самолётына Сахалин өҫтөндә һөжүм иткән СУ-15 СССР ПВО истребителе киҫкенлектең төп сәбәбе була.

Ю. В. Андроповтың рәсми документтағы автографы

1983 йылдың көҙөндә Андроповтың сәләмәтлеге ҡырҡа насарлана. Юрий Владимирович, Октябрь байрамы уңайынан 7 ноябрь демонстрацияһында мавзолей трибунаһына сыға алмай[29][30][31].

Вафаты

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Тышҡы медиафайлдар

1980 йылдың ғинуарында Андропов Афғанстанға сәйәхәт итә, унда ул сәсәк ауырыуы йоҡтора, шуның арҡаһында күреү мөмкинлеге насарая һәм бөйөр эшмәкәрлеге өҙлөгә.

1983 йылдың июль һәм август айҙарында Андроповтың сәләмәтлеге һаман насарлана бара, һәм ул ваҡытының ҙур өлөшөн ҡала ситендәге йортонда, йыш ҡына урында ятып эшләй. Ә Мәскәүгә ФРГ канцлеры Һельмут Коль килгәс, генераль сәркәтип Кремльгә килә, машинанан бары тик нөгәрҙәре йәки шәхси һаҡсылары ярҙамында ғына сыға ала. Юрий Андроповты күҙәткән табиптар уға һаҡланырға кәңәш итә — хатта аҙ ғына һалҡын тейеү ҙә ауыр һөҙөмтәләргә килтереүе мөмкин тиҙәр.

Үлеменә бер ай ҡалған саҡта Юрий Андроповты, Рональд Рейган менән бергә, Time журналы «йыл кешеһе» (1983) тип таный.

Андропов 1984 йылдың 9 февралендә 70-се йәшендә вафат була. Рәсми версия буйынса, үлем сәбәбе күп йылдар дауамында подагра сире арҡаһында бөйөр эшмәкәрлегенең өҙлөгөүенән тиелә.

Ерләү

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ҡыҙыл майҙан. Кремль стенаһындағы некрополдә Андроповтың ҡәбере, 2016 йыл

. Хушлашыуға күп илдәрҙең хөкүмәт әһелдәре, шул иҫәптән Бөйөк Британия премьер-министры Маргарет Тэтчер һәм АҠШ вице-президенты өлкән Джордж Буш килә.

Маҡтаулы исемдәре һәм бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
Ю. В. Андроповҡа Социалистик Хеҙмәт Геройы исемен биреү тураһында СССР Юғары Советы Президиумы Указы

СССР бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Сит ил бүләктәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Георгий Димитров» ордены (Болгария)
  • I дәрәжә «Болгария Халыҡ Республикаһы» ордены (Болгария)
  • Сухэ-Батор ордены, Ҡыҙыл Байраҡ ордены (Монголия)
  • «Азатлыҡ ҡояшы» ордены, «Йондоҙ» ордены (Афғанстан)
  • Карл Маркс ордены (Германия Демократик Республикаһы)
  • Байраҡ ордены (алмаздар менән) (Венгрия Халыҡ Республикаһы) һ. б.
  • миҙалдар

Ғаиләһе

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Нина Ивановна Енгалычева (1914—1994) менән беренсе никахынан (1935—1940) ҡыҙы Евгения (1936) һәм улы Владимир (1940—1975)[34]. Оло улының, Владимир Юрьевичтың яҙмышы насар була — урлашҡаны өсөн ике тапҡыр төрмәлә ултыра. Иреккә сыҡҡас, Тирасполгә китә.[35]

Татьяна Филипповна (Лебедева) (1917—1991) менән икенсе никахынан[36] ике бала — улы Игорь (1941—2006) һәм ҡыҙы Ирина (1947) тыуған. Ирина Юрьевна Маяковский исемендәге театр актёры Михаил Иванович Филипповка кейәүгә сыға.

Тарихи ролен баһалау

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

Андропов интеллектуал, ижад кешеһе ине. Уны Брежневтан ярамһаҡланыуҙы һәм байлыҡҡа ынтылыш яратмауы айырып торҙо, ришүәтселеккә һәм хөкүмәт аҡсаһын үҙләштереүселәргә түҙеп тормаусан булды. Принципиаль мәсьәләләрҙе хәл иткәндә, Андропов ҡәтғи консерватив позицияла торҙо. СССР Дәүләтхәүефһеҙлеге комитеты генералы Филипп Денисович Бобков былай тип иҫкә алды:[37]:

« Ул элекке революционерларның иң яхшы сыйфатларын туплаган … яңа җәмгыятьне чын төзүче булды… югары белемле кеше… күп укыды һәм әдәбиятне күзәтте, музыка яратты, шигырьләр язды. »
« Ул элекке революционерларның иң яхшы сыйфатларын туплаган … яңа җәмгыятьне чын төзүче булды… югары белемле кеше… күп укыды һәм әдәбиятне күзәтте, музыка яратты, шигырьләр язды. »

Рихард Зоргеның сәхәбәһе Айно Андреевна Куусинен (Туртиайнен) үҙ туғандарына ла, минең туғандарыма ла бер ҡайсан да ярҙам итмәүен раҫлаусы мемуарҙар яҙған, һәм Андропов бар уңыштарына ла үҙ көсө менән өлгәшкән. Юрий Владимирович үҙ ғаиләһе ағзалары менән һөйләшкәндә лә, уҙенең барыһына ла, протекцияһыҙ ғына ирешеүен, бер кемгә лә бурыслы булмауын, бер ҡайсан да үҙ ғаилә ағзаларының кәңәштәрен тыңламауын һәм тыңламаясағын һыҙыҡ өҫтөнә алды. Тик бына нәҡ ҡыҙы Ирина протекцияһы буйынса СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге комитеты Рәйесе Мәскәүгә философ һәм әҙәбиәт белгесе Михаил Михайлович Бахтинды ҡайтарған, уға Дәүләт премияһын бирҙергән.[38]

Шул уҡ ваҡытта ҡайһы бер эксперттар, шул иҫәптән Сергей Назипович Гавров Андропов «рус Дэн Сяопины» булыуы һәм, төрлө реформалар үткәреп, СССР-ҙы һаҡлап ҡалыуы бик мөмкин ине тип әйтә.

Үҙ интервьюһында Ҡытайҙың хәҙерге курсына тура килә торған реаль реформалар Дэн Сяопин килеү менән түгел, ә Ҡытай Халыҡ Республикаһы менән көнәркәшлек иткән Андропов курсы йоғонтоһо аҫтында эшләй башланы, тип белдерҙе Дэн Сяопиндың вариҫы Цзян Цзэминь йәғни шул уҡ фекерҙе әйтте. Цзян Цзэминь һыҙыҡ өҫтөнә алғанса, Ҡытай Халыҡ Республикаһы үҙенең иҡтисади үҫешендә "андропов юлы"нан китте һәм шуның арҡаһында, Советтар Союзынан айырмалы, юҡҡа сығыу һәм тарҡалыуҙан ҡотолдо. Ысынлап та, Андропов командаһы үткәргән реформалар күпмелер дәрәжәлә иҡтисади һөҙөмтә бирҙе. Рәсми (ныҡ арттырылған) мәғлүмәттәргә ҡарағанда, 1983 йылда иҡтисад үҫеше темптары 4,2 % тәшкил иткән (1982 йылдағы—3,1 процентҡа ҡарата); милли килем 3,1 процентҡа артҡан; сәнәғәт етештереүе — 4 %-ҡа; КХР етәкселеге күҙлегенән төп күрһәткес — ауыл хужалығы продукцияһы — 6 %-ҡа артҡан[39][40]

Андроповтың Рәсәйҙең иҡтисади үҫешенә ҡарашын актуалләштереү ынтылыштары һуңғы йылдарҙа һиҙелә башланы. Әйтер кәрәк, 2009 йылдың сентябрендә, Андроповтың тыуыуына 95 йыл тулыу уңайынан, «түңәрәк өҫтәл» үткәрелде, унда илдең әйҙәп барыусы иҡтисадсылары Андроповтың «Карл Маркс тәғлимәте һәм СССР-ҙа социалистик төҙөлөштөң ҡайһы бер мәсьәләләре» тураһында фекер алыштылар. Юрий Владимирович мираҫын бер яҡты ла яҡламай ғәҙел өйрәнеү кәрәклеге тураһында һығымта яһалды[41].

Андропов эшмәкәрлеген тикшереүсе ғалимдарҙа хәҙерге ваҡытта уның фигураһы һис шикһеҙ ҡыҙыҡһыныу уята, Бурлацкий шулай итеп, В. В. Путин, уға тиклем Андропов тәүҙә дәүләт хәүефһеҙлеге органдарында эшләп, шунан дәүләт рәйесе булды. Андропов етәкселегендә дәүләт хәүефһеҙлеге органдарының элекке хеҙмәткәрҙәре беренсе тапҡыр сәләмәт һәм спорт йәшәү рәуеше алып барҙы, һәм Андропов генерал сәркәтип вазифаһында ришүәтселеккә ҡаршы көрәш күрһәтә башланы, бигерәк тә генсек посында[19]. Уның «сәйәси мираҫы Советтарҙан һуң, Рәсәйҙә лә бик кәрәкле булып тора», — тип билдәләп үтәләр. .

Хәтер

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге комитеты эмблемаһы менән Андропов артимаркаһы. 2014
«Юрий Андропов» теплоходы
  • Ю. В. Андропов исемендәге 108-се урта мәктәп һәм Моздоктағы һәйкәле.
  • 1984—1989 йылдарҙа Рыбинск ҡалаһы Андропов исемен йөрөткән.
  • Рәсәйҙә бер Андропов проспекты, шулай уҡ төрлө ҡалаларҙа һәм ауылдарҙа 20 урам һәм тыҡрыҡ Андропов исемен йөрөтә.
  • Ю. В. Андропов исемендәге Климовский махсуслаштырылған патрон заводы, Новолипецк металлургия комбинаты, «Ростсельмаш» производство берекмәһе.
  • 1980-се йылдар аҙағында төҙөлгән Рәсәй пассажир теплоходы Юрий Андропов исемен йөрөтә[42], Халыҡ-ара Диңгеҙ ойошмаһы номеры: 8620105[43].
  • «Юрий Андропов» ауыр атом ракета крейсеры, 1992 йылдан — «Бөйөк Пётр» атом крейсеры.
  • Андропов һәйкәлдәре тыуған Солун-Дмитриевский ауылында, Петрозаводск ҡалаһында (скульптор Михаил Коппаев), Мәскәүҙә Кремль стенаһы эргәһендә некрополь, шулай уҡ Мәскәүҙә, Петрозаводск, Ярославль, Рыбинск ҡалаларында, Нагутскоела мемориаль таҡталар.
  • Андропов исемендәге 4-се Ленин, Ҡыҙыл Байраҡ орденлы Кантемир гвардия танк дивизияһы (1984 йылдан).
  • Ю. В. Андропов исемендәге СССР Дәүләт хәүефһеҙлеге комитеты Институты, хәҙер Рәсәй Тышҡы разведка Академияһы.
  • Ставрополь крайында Андропов районы бар.

Юрий Андропов тураһында документаль фильмдар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • «Ю. В. Андропов. Страницы жизни», режиссёр Олег Уралов (1985).
  • Николай Карлович Сванидзе. 85-я серия. «1983 год — Юрий Андропов». Дата обращения: 17 ғинуар 2016.
  • 2000 — «Андропов» — Телеканал «НТВ», автор фильма — Евгений Киселев.
  • 2004 — «Юрий Андропов» (цикл «Бремя власти»), реж. Андрей Кончаловский.
  • Проект Дэвида Гамбурга; Сценарий Валерии Бойко, режиссёр-постановщик Александр Шамайский.: «Владыка Кубанский». НТВ (2006). Дата обращения: 23 февраль 2017.
  • 2009 — «Юрий Андропов. 15 месяцев надежды» — ТК «Останкино» по заказу ОАО «Первый пролетар», автор фильма — Медведев, Сергей Константинович, главный редактор — Анненский, Александр Исидорович.
  • «Кремлевские похороны. Юрий Андропов» — документальный фильм из цикла «Кремлевские похороны». НТВ
  • «Юрий Андропов в лабиринте власти» документальный фильм из цикла «Кремль-9» — ТК «Останкино» по заказу ОАО «Первый пролетар», автор фильма — Алексей Пиманов.
  • 2014 — «Юрий Андропов. Терра инкогнита» — «ВГТРК», реж. Андрей Куренков.
  • 2014 — «Андропов. Между Дзержинский и Дон Кихот» — РОО ассоциация «Наше кино» по заказу ОАО «Телекомпания НТВ», ведущий Владимир Чернышев, реж. Сергей Краус.
  • Шеф-редактор: Александр Оносовский; продюсеры: Сергей Медведев, Олег Вольнов; ведущий: Сергей Медведев.: «Истина, страшней которой нету…» ТК «Останкино» по заказу ОАО «Первый канал» (2014). Дата обращения: 6 февраль 2017.

Кинола кәүҙәләнеше

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Вольф Катер («Огненный лис», 1982)
  • Галис Косицкий («Черный квадрат» фильмы, 1990)
  • Захарченко, Вадим Викторович ("Убийство на «Ждановский» фильмы), 1992)
  • Жолобов, Вячеслав Иванович («Красная площадь», 2004; «Туман рассеивания», 2010; «Дом образцово содержания», 2010; «Дело гастроном № 1», 2011; сериал «Казнокрад», 2011; «Алхимик. Эликсир Фауст», 2014; «Джуда», 2015; «Паук», 2015; Операция «Сатана», 2018)
  • Лановой, Василий Семенович («Брежнев», 2005)
  • Стоков, Юрий Викторович («КГБ в смокинг», 2005, «Поединки. Правдивая история. Тегеран-43. Фильм 4», 2010)
  • Этезов, Сергей Леонидович («Осветленный источник в Москве», 2009)
  • Козаков, Михаил Михайлович («Последняя встреча», 2010)
  • Антон Кузнецов («Карлос», Франция-Германия, 2010)
  • Гордиенко, Иван Алексеевич («Охотники за бриллиантами», 2011); «Хоккейный игры», 2012)
  • Барковский, Сергей Дмитриевич («Петля Нестерова», 2015).
  • Жолобов, Сергей Иванович («Таинственная страсть», 2016).
  • Ильгиз Булгаков («Обгоняя время», 2019).

Хеҙмәттәре

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  • Избранные речи статьи и. — М., 1979
  • Избранные речи статьи и. — М., 1983
  • Избранные речи статьи и. — М., 1984
  • Учение Карла Маркса и некоторые вопросы социалистического строительства в СССР // Коммунист. — 1983. — № 3[44][45][46].

Шулай уҡ ҡарағыҙ

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«Шәхесләр» порталы

Иҫкәрмәләр

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Deutsche Nationalbibliothek Record #118649310 // Общий нормативный контроль (GND) (нем.) — 2012—2016.
  2. ↑ Bibliothèque nationale de France идентификатор BNF (фр.): платформа открытых данных — 2011.
  3. ↑ Yuri Andropov // SNAC (ингл.) — 2010.
  4. ↑ 4,0 4,1 https://www.istmira.com/w-hist/history-of-russia/4454-biography-of-yuri-andropov.html
  5. ↑ «Слух об иной дате рождения отца пошел после издания в Москве какой-то книги. Её автор совершенно безосновательно высказал предположение, что Андропов родился на год позже. И эта информация пошла гулять по стране. У нас в семье всегда была известна только одна дата — это 1914 год. Все остальное чистейшие выдумки, которые даже не стоит и обсуждать» (Дочь Юрия Андропова от первого брака, Евгения Волкова) (Ярославская газета «Караван-РОС» от 28.06.2004).
  6. ↑ Список депутатов Верховного Совета СССР 3-го созыва. Дата обращения: 19 август 2015. Архивировано 5 декабрь 2012 года.
  7. ↑ Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [1]. 2007 йыл 22 октябрь архивланған.
  8. ↑ Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [2].
  9. ↑ «Недавно мои люди вышли в Ростове на одного человека, который ездил по Северному Кавказу — местам, где я родился и где жили мои родители, и собирал о них сведения. Мою мать, сироту, младенцем взял к себе в дом богатый еврей» (см. кн.: Чазов Е. Здоровье и власть. Воспоминания «кремлёвского врача». М., 1992.).
  10. ↑ «Мать моя родителей не помнила, она в младенческом возрасте была подкинута в семью купца Флекенштейна и воспитывалась в ней до шестнадцати лет» (из автобиографии Андропова).
  11. ↑ «Судьба матери будущего генсека необычна: ещё в младенческом возрасте её подбросили в корзинке к купцу по фамилии Файнштейн. Он удочерил девочку и дал ей свою фамилию. Историки до сих пор спорят, была ли в действительности мать Андропова еврейкой не только по вероисповеданию, но и по происхождению. По словам сотрудников рыбинского музея (Рыбинского исторического музея-заповедника — Прим.), купец мог согрешить на стороне, а потом сделать вид, что девочку ему подбросили. Но никаких доказательств этому предположению пока нет. Карл не бросил ребёнка, воспитал и выучил девочку» (Ярославская газета «Караван-РОС» от 28.06.2004).
  12. ↑ Необходимо задать параметр url= в шаблоне {{cite web}}. Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [ ]. Архивировано 12 май 2011 года.
  13. ↑ Швед, Владислав Николаевич. АНДРОПОВ. «АНГЛИЙСКИЙ АГЕНТ» (29 апрель 2016). Дата обращения: 20 июль 2020.
  14. ↑ В архиве найдено заявление о поступлении: «Прошу принять меня в техникум речного судоходства на отделение судоводительное или судостроительное. В настоящее время я работаю помощником киномеханика, рабочий стаж имею 2-годичный» (Андропов).
  15. ↑ Ю. А. Васильев. Ю. В. Андропов. На пути к власти. М., Вече, 2018
  16. ↑ 16,0 16,1 Карелия № 21 (26 февраля 2004 г.). Дата обращения: 30 ноябрь 2010. Архивировано 12 август 2014 года.
  17. ↑ «Профиль» — деловой журнал. Новости, Политика, Экономика, Финансы, Бизнес
  18. ↑ Неизвестный Андропов. Часть первая - Известия. Дата обращения: 20 июль 2020.
  19. ↑ 19,0 19,1 Архивированная копия. Дата обращения: 16 август 2015. Архивировано 22 декабрь 2015 года.
  20. ↑ https://www.svoboda.org/a/29269966.html
  21. ↑ "С ВОЖДЯМИ И БЕЗ НИХ".
  22. ↑ Сюзанна Шаттенберг. Леонид Брежнев: величие и трагедия человека и страны. // РОССПЭН, 2018, ISBN 978-5-8243-2244-6, С. 491
  23. ↑ Докладная записка Ю. В. Андропова в ЦК КПСС о разгроме Всероссийского Социал-Христианского Союза Освобождения Народа (ВСХСОН). Дата обращения: 15 июль 2009. Архивировано 28 октябрь 2009 года.
  24. ↑ Медведев Р. А. Связь времен. Ставрополь, 1992.
  25. ↑ アーカイブされたコピー. Дата обращения: 21 май 2007. Архивировано 21 май 2007 года.<
  26. ↑ Решение Политбюро ЦК КПСС №П176/125 от 12 декабря 1979 года. Дата обращения: 26 ноябрь 2012. Архивировано 15 декабрь 2012 года. 2012 йыл 15 декабрь архивланған.
  27. ↑ Би-Би-Си: «Юрий Андропов: новый Сталин или советский Дэн Сяопин?» Дата обращения: 26 ноябрь 2012. Архивировано 16 ноябрь 2012 года.
  28. ↑ Б. Н. Земцов, А. В. Шубин, И. Н. Данилевский «История России» Политика Ю. В. Андропова И К. У. Черненко. Выводы 2014 йыл 15 декабрь архивланған.
  29. ↑ Серый кардинал. Юрий Андропов писал стихи и предвосхитил «перестройку». Дата обращения: 12 декабрь 2017. Архивировано 13 декабрь 2017 года.
  30. ↑ Один год из жизни Юрия Андропова — Литературная газета
  31. ↑ Архивированная копия. Дата обращения: 12 декабрь 2017. Архивировано 16 август 2018 года.
  32. ↑ по Указу Президиума Верховного Совета СССР о награждении за строительство Рыбинского и Угличского гидроузлов на Волге в конце 1930-х годов, когда Андропов был первым секретарём Ярославского обкома ВЛКСМ.
  33. ↑ Публикация из альманаха: Альманах «Лубянка» — отечественные спецслужбы вчера, сегодня, завтра. Дата обращения: 16 март 2012. Архивировано 9 май 2012 года.
  34. ↑ Блоцкий О. М. Неизвестный сын Андропова. Дата обращения: 31 октябрь 2011. Архивировано 28 август 2011 года.
  35. ↑ Тайна генсека " Профсоюзные Вести. Дата обращения: 10 сентябрь 2016. Архивировано 5 август 2017 года. 2017 йыл 5 август архивланған.
  36. ↑ Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [3].
  37. ↑ Издательский Дом «Новый Взгляд» ЖАНДАРМСКАЯ МАДОННА
  38. ↑ Необходимо задать параметр title= в шаблоне {{cite web}}. [4].
  39. ↑ А. Рудевич 10 фактов, которые помогут лучше понять Юрия Андропова. © Русская Семёрка russian7.ru. Дата обращения: 8 май 2018. Архивировано 9 май 2018 года.
  40. ↑ А. Гамов. При Андропове СССР мог пойти по пути Китая? //Комсомольская правда. 2007. Дата обращения: 21 февраль 2019. Архивировано 13 ноябрь 2007 года.
  41. ↑ ВЭО России сегодня. Дата обращения: 5 декабрь 2014. Архивировано 5 декабрь 2014 года.
  42. ↑ Теплоход «Юрий Андропов» на портале cruiseinform.ru 2017 йыл 21 март архивланған..
  43. ↑ Теплоход «Юрий Андропов» 2014 йыл 19 октябрь архивланған..
  44. ↑ Часть первая.
  45. ↑ Часть вторая 2011 йыл 15 август архивланған..
  46. ↑ На сайте Sovetika.ru 2007 йыл 8 декабрь архивланған..

Әҙәбиәт

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]

 дня))Фильм Алексея Пивоварова (НТВ) из серии «Дело темное»

Һылтанмалар

[үҙгәртергә | сығанаҡты үҙгәртеү]
«https://ba.wikipedia.org/w/index.php?title=Андропов_Юрий_Владимирович&oldid=1224666» битенән алынған