Могилёв
| Могилёв | |
| бел. Магілёў | |
| Флаг[d] | Герб[d] |
 |  |
.jpg) | |
| Нигеҙләү датаһы | 1267 |
|---|---|
| Рәсми атамаһы | Магілёў |
| Дәүләт | Беларусь |
| Административ үҙәге | Могилёвская область[d] |
| Административ-территориаль берәмек | Могилёвская область[d] |
| Һыу ятҡылығы буйында урынлашҡан | Днепр |
| Хөкүмәт башлығы | Цумарев, Владимир Михайлович[d] |
| Халыҡ һаны | 357 100 кеше (1 ғинуар 2020)[1] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 192 метр |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+3:00[d] |
| Туғандаш ҡала | Бардеёв, Клайпеда[d], Вийёрбан[d], Влоцлавек[d], Габрово[d], Шымкент, Айзенах, Крагуевац, Звенигород[d], Вологда, Брянск, Красноярск, Пенза[2] һәм Нанкин[3] |
| Сиктәш | Могилёвский район[d] |
| Майҙан | 119 км² |
| Почта индексы | 212000–212999 |
| Рәсми сайт | mogilev.gov.by (рус.) |
| Беренсе яҙма телгә алыу | 1267 |
| Латинизация белорусского языка (система 2007 года) | Mahilioŭ |
| Урындағы телефон коды | 8222 |
| Бында ерләнгән кешеләр категорияһы | Категория:Похороненные в Могилёве[d] |
 | |
 Могилёв Викимилектә | |
Могилёв (рус. Могилёв, бел. Магілёў, пол. Mohylew, лит. Mogiliavas) — Беларусия ҡалаһы, Могилёв өлкәһенең административ үҙәге. Могилёв өлкәһенең мәҙәниәт һәм иҡтисад үҙәге. Ҡалала Химволокно, Лифтмаш, Строммаш һәм башҡа ойошмалар урынлашҡан.
Халыҡ һаны — 300 мең тирәһе кеше. Ҡалала 40 мәктәп, 4 лицей, 3 университет (Машиналар төҙөү, Технология, Педагогия) бар.
Тарихы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
1812 йылғы һуғыш[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
1812 йылдың 12 июнендә 600 меңлек Наполеон ғәскәре Рәсәйгә баҫып инә. Өс тапҡыр артыҡ һанлы дошмандан урыҫ ғәскәре сигенә башлай. 11 июлдә, Могилёвтан 12 км көньяҡ-көнбайыштараҡ, Салтановка һәм Фатово ауылдары араһында, генерал-лейтенант Николай Раевский етәкселегендәге 7-се пехота корпусы Луи Даву етәкләгән француз ғәскәренә ҡаршы Салтановка янындағы һуғышты башлай. Рәсәй империяһы армияһы (1812 йыл) 2-се Көнбайыш армияһының күпселек көсөн Днепр йылғаһы аша йөҙөп сығыуын француздарҙан ситкә йүнәлдереү өсөн, урыҫ ғәскәрҙәре француздар менән ҡапма-ҡаршы һуғыш башларға мәжбүр булалар.
Беренсе бөтә донъя һуғышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Беренсе бөтә донъя һуғышы ваҡытында (август 1915 — ноябрь 1917) Юғары башкомандующий ставкаһы урынлашҡан ҡалала Рәсәй императоры Николай II йәшәгән.
Икенсе бөтә донъя һуғышы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Смоленск бәрелеше (1941)[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Бөйөк Ватан һуғышы хроникаһы/1941 йылдың 26 июле. 35-се һуғыш көнө, 26 июлдә совет ғәскәрҙәре Могилёвты ҡалдыра (ҡарағыҙ «Могилёвты һаҡлау»).
Билдәле шәхестәре[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Зайцев Александр Николаевич (1951), ғалим-инженер-механик. 1994 йылдан Өфө дәүләт авиация техник университеты уҡытыусыһы. Техник фәндәр докторы (1993), профессор (1999). Башҡортостан Республикаһының атҡаҙанған фән эшмәкәре (2004) һәм Фән һәм техника өлкәһендәге дәүләт премияһы лауреаты (2011)[4][5].
Иҫтәлекле урындары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Ленин урамы, Европаның 18-се быуат стиленда төҙөлгән.
- Театр, 19-сы быуатта төҙөлгән.
Туғандаш ҡалалары[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- Шымкент, Ҡаҙағстан
- Виллербан, Франция
- Пенза, Рәсәй
- Тула, Рәсәй
- Киреч, Украина
- Бардейов, Словакия
- Габрово, Болгария
- Клайпеда, Литва
- Влоцлавек, Польша
- Айзенах, Германия
- Крагуевац, Сербия
- Звенигород, Рәсәй
- Сумғәйет, Әзербайжан
- Николаев, Украина
- Тәбриз, Иран
- Тубыл, Рәсәй
Халҡы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
| 1840[6] | 1897[7] | 1959[8] | 1970[9] | 1979[10] | 1989[11] | 2009[12] |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 23 103 | 43 119 | 121 712 | 202 314 | 290 361 | 359 188 | 358 279 |
Милли состав (2009): беларустар — 87,4 %, урыҫтар — 7,3 %, украиндар — 1,1 %.[13]
Географияһы[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
Климаты[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
| Ҡала климаты | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Күрһәткес | Ғин | Фев | Мар | Апр | Май | Июн | Июл | Авг | Сен | Окт | Ноя | Дек | |
| Абсолют максимум, °C | {{{Янв_а_макс}}} | 12,9 | 19,8 | 29,1 | 32,0 | 33,0 | 36,3 | 36,8 | 30,6 | 25,5 | 14,5 | 10,9 | |
| Абсолют минимум, °C | {{{Янв_а_мин}}} | −34,7 | −35 | −17,7 | −4,4 | −0,7 | 3,0 | 0,9 | −4,8 | −14,8 | −23,5 | −33,4 | |
Иҫкәрмәләр[үҙгәртергә | вики-тексты үҙгәртергә]
- ↑ Численность населения на 1 января 2020 г. по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов и поселков городского типа — Национальный статистический комитет Республики Беларусь, 2020.
- ↑ http://documents.penza-gorod.ru/doc2-354.html
- ↑ http://wb.nanjing.gov.cn/njszfwsbgs/201810/t20181023_616096.html
- ↑ Башҡорт энциклопедияһы — Зайцев Александр Николаевич
- ↑ Зайцев Александр Николаевич. Сайт УГАТУ «Годы и Люди» (рус.) (Тикшерелеү көнө: 4 март 2021)
- ↑ Статистические таблицы о состоянии городов Российской империи, 1840
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=793
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr59_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr70_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/ussr79_reg2.php
- ↑ http://demoscope.ru/weekly/ssp/sng89_reg2.php
- ↑ https://web.archive.org/web/20100918181854/http://belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/vihod_tables/1.2-7.pdf
- ↑ https://archive.is/20120523225241/belstat.gov.by/homep/ru/perepic/2009/itogi1.php