Йомағолов Харис Йомағол улы

	Йомағолов Харис Йомағол улы
	Харис Йомағол улы Йомағолов
ФлагФлаг	Башревком рәйесе, РКП (б)-ның Башҡортостан өлкә комитеты секретары, Башҡорт милли партияһы председателе
Тыуған:	22 декабрь 1890 (3 ғинуар 1891); Һамар губернаһы, Николаевск өйәҙе, Имәләй улусы, Хәсән ауылы (хәҙерге Һамар өлкәһенең Оло Чернигов районы)
Үлгән:	2 ноябрь 1937 (46 йәш); РСФСР, Мәскәү
Партия:	РКП(б) (1917—1920), ВКП(б)(1931—1935) ағзаһы

Википедияла Йомағолов фамилиялы башҡа кешеләр тураһында мәҡәләләр бар.

Йомағолов Харис Йомағол улы (3 ғинуар 1891 йыл — 2 ноябрь 1937 йыл) — партия һәм дәүләт, Башҡорт милли хәрәкәте эшмәкәре. Бөтә башҡорт ҡоролтайҙарында ҡатнашыусы. 1917 йылдың июленән Башҡорт мәркәз шураһы ағзаһы. 1919 йылдың майынан — Башревком рәйесе, бер үк ваҡытта сентябрь—ноябрҙә РКП(б)-ның Башҡортостан өлкә комитеты секретары. Сәйәси золом ҡорбаны.

Биография

Харис Йомағол (Йәнғол) улы Йомағолов 1891 йылдың 3 ғинуарында (иҫке стиль буйынса 1890 йылдың 22 декабрендә) Һамар губернаһы Николаевск өйәҙенең^[1] Хәсән ауылында тыуған^[2]

1914 йылда Реаль училищеның VII класын тамамлағандан һуң, Мәскәүгә барып ауыл хужалығы институтына уҡырға инә.

1917 йылдың ғинуарында хәрби хеҙмәткә алына. Мәскәү прапорщиктар мәктәбен тамамлап, прапорщик дәрәжәһе ала. «Полуротный» командир булып хеҙмәт итә.^[3] 1917 йылғы Февраль революцияһынан һуң, большевиктар партияһына инә һәм революцион хәрәкәткә ылығып китә.

1917 йылдың йәйендә Башҡорт милли-азатлыҡ хәрәкәтенә ҡушыла. 1917 йылдың 20—27 июлендә Ырымбурҙа үткән I Бөтә башҡорт ҡоролтайында милли хәрәкәттең етәкселек органы — Башҡорт үҙәк шураһы башҡарма комитеты ағзаһы итеп һайлана. 1917 йылдың көҙөндә Һамар губернаһы башҡорттары Бөтә Рәсәй Ойоштороу йыйылышына (Учредительное Собрание) депутатлыҡҡа кандидат итеп күрһәтә. 1917 йылдың 8—20 декабрендә үткән III Дөйөм Башҡорт ойоштороу ҡоролтайында 15 ноябрҙә иғлан ителгән Башҡортостан автономияһының юғары закондар сығарыу органы — Кесе ҡоролтай (предпарламент) составына индерелә.

1918 йылда Мосолман коммунистарының үҙәк бюроһы ағзаһы, Эске Рәсәй мосолмандары комиссары урынбаҫары, Ҡазанда хәрби комиссар вазифаһын үтәй.

1919 йылдың башында Мәскәүҙә Үҙәк мосолман комиссариаты комиссары Мирсәйет Солтанғәлиевтың урынбаҫары итеп үрләтелә. 1919 йылдың майынан Башҡорт Совет автономияһы хөкүмәте — Башҡортостан Хәрби-Революцион Комитетының рәйесе була. Ғинуар низағы барышында вазифаһынан бушатыла.

1920 йылдың 17 майындағы «Автономиялы Совет Башҡорт Республикаһының дәүләт ҡоролошо тураһында» декреты менән Үҙәк Совет власы Башҡортостандың автономия хоҡуҡтарын ҡырҡа сикләй. Башревком ағзалары быға протест белдереп, Башҡортостандан сығып китә һәм Зәки Вәлиди кәңәше буйынса Төркөстанға юллана. Әммә Төркөстандағы көрәш уңышһыҙлыҡҡа осрағас, Башҡортостанға ҡайтырға ҡарар итә.

1921 йылда Башҡортостан Үҙәк башҡарма комитетының аслыҡҡа ҡаршы көрәш буйынса уполномоченныйы вазифаһын башҡара.

1922 йылдан ВЦИК Президиумы ҡарамағындағы Башҡортостан вәкиллегендә эшләй.

1926 йылда Башҡортостан үҙәк башҡарма комитеты рәйесе Хафиз Ҡушаевтың тәҡдиме менән Башҡортостандың Мәскәүҙәге сауҙа вәкиллегенә эшкә алына, экономист-консультант вазифаһын башҡара.

30-сы йылдарҙа Харис Йомағолов СССР-ҙың Иген һәм малсылыҡ совхоздары комиссариатында Көнбайыш Себерҙең һөт-ит етештереүсе совхоздары идаралығының иҫәп һәм статиска бүлеге начальнигы булып эшләй.

1935 йылда партиянан сығарыла.

1937 йылдың 27 июлендә, Советтарға ҡаршы милләтселек эшмәкәрлеге алып барыуҙа ғәйепләп, төрмәгә ябыла. 1937 йылдың 2 ноябрендә СССР Юғары Советының Хәрби коллегияһы ҡарары буйынса атыла.

1956 йылдың 10 октябрендә аҡлана.

Иҫкәрмәләр

↑ Хәҙер Һамар өлкәһенең Оло Чернигов районы
↑ Башҡортостандың революцион хөкүмәте етәксеһе(недоступная ссылка)
↑ Юмагулов Харис Юмагулович

Һылтанмалар

Ярмуллин А. Ш. Йомағолов Харис Йомағол улы // Башҡорт энциклопедияһы. — Өфө: БР ДАҒУ «Башҡорт энциклопедияһы», 2015—2024. — ISBN 978-5-88185-143-9.
Башҡортостандың революцион хөкүмәте етәксеһе(недоступная ссылка)
Юмагулов Харис Юмагулович

[1] Хәҙер Һамар өлкәһенең Оло Чернигов районы

[2] Башҡортостандың революцион хөкүмәте етәксеһе(недоступная ссылка)

[3] Юмагулов Харис Юмагулович

[1]

[2]

[3]

Башҡортостан Хөкүмәте етәкселәре
Башҡорт Хөкүмәте рәйесе	Юныс Бикбов (декабрь 1917 — ғинуар 1919) • Мстислав Ҡулаев (ғинуар 1919 — март 1919)
Башҡортостан Хәрби-революцион комитеты рәйесе	Харис Йомағолов (май 1919 — ғинуар 1920) • Әхмәтзәки Вәлидов (февраль 1920 — июнь 1920) • Фәйзулла Мансырев (июнь 1920 — июль 1920)
Башҡорт АССР-ы Халыҡ Комиссарҙары Советы рәйесе	Ғәли Шәмиғолов (июль 1920 — октябрь 1920) • Фәйзулла Мансырев (в. б., ноябрь 1920 — июль 1921) • Муллайән Халиҡов (1921—1925) • Әҡсән Мөхәмәтҡолов (1925—1930) • Зиннәтулла Булашев (1930—1937) • Фазыл Шаһимарҙанов (1937—1940) • Сабир Ваһапов (1940—1946)
Башҡорт АССР-ы — ССР-ы Министрҙар советы рәйесе	Насир Ураҙбаев (1946—1951) • Вәли Нәбиуллин (1951—1962) • Зәкәриә Аҡназаров (1962—1986) • Марат Мирғәзәмов (1986—1992)
Башҡортостан Республикаһы Министрҙар советы — Министрҙар кабинеты — Хөкүмәте премьер-министры	Анатолий Копсов (1992—1994) • Рим Баҡыев (1994—1999) • Рафаэль Байдәүләтов (1999—2008) • Раил Сарбаев (2008—2010) • Рөстәм Хәмитов¹ (2010—2011) • Азамат Илембәтов (2011—2012) • Рөстәм Хәмитов¹ (2012—2015) • Рөстәм Мәрҙәнов (2015—2018) • Радий Хәбиров² (2018—2020) • Андрей Назаров (2020—х. в.)
¹ Башҡортостан Республикаһы Президенты булараҡ хөкүмәт менән етәкселек иткән. ² Башҡортостан Республикаһы Башлығы булараҡ хөкүмәт менән етәкселек итә.