Малакология

Малакология
Өйрәнеү объекты	Моллюскылар
Малакология Викимилектә

Один из объектов изучения малакологии — представитель наземных брюхоногих моллюсков Helix pomatia L.

Малакология — зоологияның йомшаҡ тәнлеләрҙе, йәғни моллюскыларҙы (Mollusca) өйрәнеүсе бүлеге.

Атамаһы грек һүҙенән килеп сыҡҡан μαλάκιον — моллюскылар.

Моллюскылар өйрәнеүсе ғалим малаколог тип атала.

Малакология молюскыларҙың:

• систематикаһына,
• килеп сығышына (филогения),
• таралыуына (зоогеография),
• биологияһына,
• экологияһына ҡағылған мәсьәләләрҙе ҡарай.

Малакология үҙ эсенә түбәндәге бүлектәрҙе ала:

• конхология (конхиология) — моллюск ҡабырсаҡтарын, тикшеренеүгә арнала
• лимакология (лимакология)— лайлалы ҡусҡарҙарҙы тикшеренеүгә арнала ,
• тевтология (тевтология) — башаяҡлы моллюскыларҙы тикшеренеүгә арнала.

Малакологияның ғәмәли тармағы моллюскыларҙы кеше эшмәкәрлегендәге әһәмиәтенән сығып өйрәнә:

• медицинала
• ветеринарияла,
• ауыл хужалығында һәм аҙыҡ-түлек сәнәғәтендә.

Палеомалакология өлкәһендәге тикшереүҙәр боронғо малакофаунаны һәм улар осраған геологик ҡатламдарҙың йәшен (датировка) билдәләүгә арнала. Быға ҡабырсаҡтарҙың һәйбәт һаҡланыуы ныҡ булышлыҡ итә.

«Malacology» терминының авторҙары булып франко-америка эксцентрик натуралисы Рафинеск Константэн Самюэл (Samuel Rafinesque Constantine-Schmaltz; 1814) һәм зоолог француз Анри-Мари Дюкрота-Блэнвиль (de Ducrotay Blainville; 1825). һанала.

Тарихы

1794 йылда моллюскыларҙың (шул мәлдә билдәлеләренең) иң тәүге тулы ғилми тасуирламаһы төҙөлә.

1868 йылда немец малакологтары йәмғиәте ойошторола.

1962 йылдан алып донъя малакологтарының халыҡ-ара берләшмәһе Unitas Malacologica эшләп килә (1977 тиклем Unitas Malacologica Europaea тип атала) [1] 2011 йыл 25 ғинуар архивланған., һәм халыҡ-ара Конгрестар үткәрә.

Малакологтарҙың милли ойошмалары

• Австралия — Malacological Society of Australasia [2]
• Бельгия — илдә малакологтарҙың ике йәмғиәте эшләй
  • Société Belge de Malacologie — франкоязычное [3];
  • Belgische Vereniging voor Conchyliologie (B.V.C.) — голландскоязычное (1961 йылда «Gloria Maris», атамаһы менән нигеҙләнгән. Яңы атамаһы 1976 йылдан алып). Шулай уҡ, Belgian Society for Conchology атамаһы менән дә йөрөй [4]
• Бөйөк Британия һәм Төньяҡ Ирландия —
  • Conchological Society of Great Britain and Ireland;
  • Malacological Society of London [5]
• Германия — Deutsche Malakozoologische Gesellschaft [6] 2012 йыл 3 март архивланған.
• Испания — Sociedad Española de Malacología
• Италия — Società Italiana di Malacologia [7]
• Латвия — Malacology in Latvia [8]
• Нидерланды — Nederlandse Malacologische Vereniging [9]
• Польша — Stowarzyszenie Malakologów Polskich, The Association of Polish Malacologists [10]
• Россия —
  • Дальневосточное малакологическое общество (ДВМО, 1994)[11]

• АҠШ — илдә бер нисә йәмғиәт һәм клуб :
  • American Society Malacological (1931 йылда төҙөлгән) [12](недоступная ссылка);
  • Of America Conchologists [13];
  • Society of Oregon Conchologists (1965 йылда төҙөлгән) [14]
  • Boston Malacological The Club ('Mal' Club; 1910 йылдың 14 мартынан ; Бостон) [15] 2019 йыл 3 ғинуар архивланған..
  • Conchological Pacific The Club (County Museum of Natural History Los Angeles, Лос-Анджелеста) — 2003 йылда Америка малакологтарының ике бик боронғо клубы : Pacific Shell the Club (1945 йылда нигеҙләнгән) һәм the Club Conchological of Southern California (1902 йылда нигеҙләнгән Shell Tuesday The Club) ҡушылыуы һөҙөмтәһендә төҙөлгән [16].
  • Philadelphia Shell The Club (1955 йылда нигеҙ һалына) [17] 2019 йыл 2 ғинуар архивланған.

• Филиппины — Malacological Society of the Philippines, Inc.
• Франция — Association Française de Conchyliologie [18]
• Эстония — Eesti Malakoloogia Ühing

Конгрестарҙа һәм симпозиумдарҙа

Халыҡ-ара

• 17th International Congress of Unitas Malacologica (UM), World Congress of Malacology — Phuket, Таиланд, 18—24 июль 2010 йыл. [19]
• 16th International Congress of Unitas Malacologica (UM), Antwerp, Бельгия, 2007. [20](недоступная ссылка)
• 15th Internation al Congress of Unitas Malacologica (UM), Perth, Австралия, 2004. [21] 2016 йыл 4 март архивланған.
• 14th International Congress of Unitas Malacologica (UM), Vienna, Австрия, 2001. [22] 2016 йыл 4 март архивланған.
• 13th International Congress of Unitas Malacologica (UM), Washington, D.C., США, 1998. Труды pdf 18MB 2016 йыл 4 март архивланған.. Формаль рәүештә ул 1-се халыҡ-ара конгресс тип атала («World» Congress of Malacology). Сөнки American Malacological Union (AMU) (64-се кәңәшмә) һәм Western Society of Malacologists (USA) (31-се кәңәшмә) ойошмаларының йыл һайын үтә торған кәңәшмәләре берләштерелә. Ул Unitas Malacologica ойошмаһының Европанан ситтәге тәүге Конгресы.
• Unitas Malacologica ойошмаһының 1-се Конгресы, Лондон, Великобритания, 17—21 сентябрь 1962 йыл. [23] 2016 йыл 4 март архивланған.
• 7th International Conference on Molluscan Shellfish Safety — Nantes, Франция, 14—19 июнь 2009 йыл. [24] 2011 йыл 5 февраль архивланған.

Европала

• 5th Congress of the European Malacological Societies, 2008
• 6th Congress of the European Malacological Societies (CEMS) — Vitoria-Gasteiz, Испания, 18—22 июля 2011 [25] 2020 йыл 26 октябрь архивланған.

Журналдар

• American Malacological Bulletin [26] 2010 йыл 3 декабрь архивланған.
• Basteria
• Fish & Shellfish Immunology
• Folia Malacologica
• Heldia
• Journal of Conchology
• Journal of Medical and Applied Malacology
• Journal of Molluscan Studies [27]
• Malacologia [28] 2011 йыл 26 сентябрь архивланған. — The Field Museum (Чикаго, Иллинойс, США) һәм Institute of Malacology (Мичиган) бергәләп баҫтыра.
• MalaCo
• Malacological Review
• Mollusca [29] — издаётся Museum of Zoology Dresden (Museum für Tierkunde Dresden). Дрезден, Германия
• The Nautilus [30] 2009 йыл 30 ноябрь архивланған. — с 1886 года публикуется музеем Bailey-Matthews Shell Museum. Первые два тома были изданы под названием The Conchologists’ Exchange.
• Neptunea [31] — с 2002 года публикуется в Бельгии
• Ruthenica (Russian Malacological Journal) [32] 2011 йыл 7 февраль архивланған. — Российский малакологический журнал, публикуется с 1991 года (ISSN 0136-0027)
• The Veliger [33]
• Venus (Japanese Journal of Malacology)
• Vita Marina
• Бюллетень Дальневосточного малакологического общества

Малакологтар

• Алякринский, Оскаровна Ингу — моллюскыларҙың физиологик адаптацияһы буйынса белгес .
• Ализаде, Камбай Аскер оглы (1899—1990) — милләте әзербайжан, совет геологы, палеонтологы, малакологы. Академик.
• Балашов Игорь Александрович — украин. Малаколог, .БДБ илдәренең көньяк төбәктәрендәге ер өҫтө моллюскылары буйынса белгес.
• Богословская Маргарита Федоровна (1922—) — палеомалаколог, биология фәндәре докторы.
• Брусина, Спиридион — Загреб университеты профессоры
• Винарский, Максим Викторович — биология фәндәре кандидаты. Төп ҡыҙыҡһыныуы —Евразияның сөсө һыу моллюскылары, уларҙың систематикаһы һәм үҙгәреүсәнлеге (шулай уҡ, — Lymnaeidae).
• Голиков, Александр Николаевич (1931—) — урыҫ малакологы. Төп ҡыҙыҡһыныуы — Рәсәйҙең (СССР) төньяҡ һәм алыҫ көнсығыш диңгеҙҙәренең ҡорһағаяҡлы моллюскыларының систематикаһы һәм фаунистикаһы, Gastropoda макросистемаһы.
• Кантор, Юрий Израилевич — биология фәндәре докторы. «Neogastropoda» төркөмөнә ҡараған (Turridae)[34] 2005 йыл 9 май архивланған. фаунаһын, систематикаһын, морфологияһын һәм эволюцияһын өйрәнеү менән шәғәлләнә.
• Кафанов, Александр Иванович — палеомалаколог, биология фәндәре докторы, профессор.
• Крамаренко, Сергей Сергеевич — Gastropoda төркөмөндәге ер өҫтө моллюскыларының үҙгәреүсәнлеген һәм популяцион экологияһын өйрәнә.
• Леонова, Татьяна Борисовна (1946—) — геология-минералогия фәндәре докторы. Фән буйынса директорҙың (1996) урынбаҫары һәм моллюскылар лабораторияһы мөдире.
• Лутаенко, Константин Анатольевич — биология фәндәре докторы. Алыҫ көнсығыш малакологтары йәмғиәте рәйесе. Фәнни ҡыҙыҡһыныуҙары өлкәһе — Bivalvia төркөмөндәге диңгеҙ моллюскылары.
• Любин, Павел Анатольевич — биология фәндәре кандидаты. Рәсәйҙең төньяҡ диңгеҙҙәрендәге ҡорһағаяҡлы моллюскыларҙы өйрәнә.
• Менка, Карл Теодор (1791—1861) — немец зоологы, Zeitschrift Malakozoologie für (1854 — Blatten Malakozoologische) журналына нигеҙ һалыусы .
• Набоженко, Максим Витальевич — биология фәндәре кандидаты, энтомолог, малаколог. Рәсәйҙең көньяҡ диңгеҙҙәрендәге ике ҡапҡаслы моллюскыларҙы өйрәнә.
• Несис, Назимович Кир — Cephalopoda төркөмөнең систематикаһы һәм фаунаһы буйынса белгес.
• Пархаев, Павел Юрьевич — биология фәндәре кандидаты, палеонтолог. Боронғо моллюскыларҙы өйрәнеү менән шөғөлләнә.
• Руженцев, Василий Ермолаевич — палеомалакологы, биология фәндәре докторы. Ленин премияһы лауреаты.
• Сон Михаил Олегович — украин малакологы, моллюскыларҙың ситтән осраҡлы ингән (инвазийные виды) төрҙәрен өйрәнеү менән шөғөлләнә.
• Ярослав Игоревич (1932—2004) — урыҫ малакологы, биология фәндәре докторы, профессор, РАЕН. академигы.
• Сысоев Александр Владимирович — Gastropoda төркөмөнә ҡараған диңгеҙ моллюскыларын өйрәнә. Рәсәй фаунаһы моллюскыларының өс каталогын төҙө-ҙә ҡатнашҡан.
• Фролов Александр Александрович —сөсө һыуҙа тереклек итеүсе ике ҡапҡаслы моллюскыларҙы өйрәнеү менән шөғөлләнә. Шулай уҡ, Рәсәйҙең европа өлөшөнөң төньяғындағы Pisidioidea төркөмөн өйрәнә..
• Филатова Зинаида Алексеевна (1905—1984) — урыҫ малакологы.
• Шиманский, Виктор Николаевич — палеомалаколог, биология фәндәре докторы, профессор.
• Шиков, Евгений Викторович — ер өҫтө моллюскыларының фаунаһын һәм биотоп буйынса бүленешен өйрәнеүсе белгес.
• Шилейко, Анатолий Алексеевич — ер өҫтө моллюскыларының филогенияһы һәм систематикаһы буйынса белгес.
• Шмидт, Адольф (1806—1889) — немец малакологы һәм табибы.
• Роберт Такер Аббот Robert Tucker Abbott (1919—1995) — американың күренекле малакологы. Моллюскылар буйынса 30-ҙан ашыу китап авторы, публицист, The Nautilus (1971).
• Жан-Гильом Брюгиер Jean Bruguière Guillaume (1749 йәки 1750—1798) — француз зоологы, дипломат һәм малаколог. Яҡынса 50 ырыу һәм төр моллюскыны тасуирләй..
• Eduard Martens von (1831—1904) — немец зоологы. 150 ырыу һәм 1680 төр моллюскыны һүрәтләгән.
• Odhner Hjalmar Nils (1884—1973) — швед малакологы.
• Johannes Thiele (1860—1935) — немец зоологы. 1500 төр моллюскыны һүрәтләгән.

Әҙәбиәт

• Heppel, D. «The long dawn of Malacology: a brief history of malacology from prehistory to the year 1800.» Archives of Natural History 22 (3): 301—319 (October 1995).
• О. В. Амитров. Малакологи СССР. Справочник. — Академия Наук СССР. Палеонтологический институт. — Москва: Наука, 1983. — 84 с.

Һылтанмалар

• Форум малакологов
• Клуб коллекционеров морских раковин
• www.conchology.be
• www.molluscan.com